අම්මාගේ කුසේ දඟකරන සමනල පැටියා කවුද?
මේ දහ අට වන සතිය, අම්මා කෙනෙක්ටම විතරක් ලැඛෙන බොහොම සුන්දර ආදරණීය අත්දැකීමක් අම්මට දැනෙන්න පටන් අරගෙන. පුංචි සමනල පැටියෙක් අම්මාගේ කුසේ දඟකරනවද කියලා අම්මට හිතෙන එක පුදුමයක් නෙවෙයි. අම්මට මේ දැනෙන්නේ චූටියා බණ්ඩිය ඇතුළට වෙලා කරන දඟ වැඩ තමයි. වචනයෙන් විස්තර කරන්න බැරි තරම්ම චූටියා ගැන ආදරයකින් අම්මාගේ හිත පිරිලා. මෙන්ම මේ නිසාම තමයි අම්මා තරම් උතුම් නාමයක් මේ ලෝකේ වෙන නෑ කියලා කියන්නේ…
ගැබිනි සමයේ දහඅටවන සතිය
ගැබිනි සමයේ 18 වන සතිය වන විට දරුවාගේ හිසේ සිට තට්ටම දක්වා උස සෙන්ටිමීටර් 14.2 පමණ වන අතරම බර ග්‍රෑම් 190ක් පමණවේ. අත් පා නවමින් දිගහරිමින් ඉතා ක්‍රියාශීලීව මව්කුස තුළ වැඩෙන දරුවාගේ විනිවිද පෙනෙන සම තුළින් රුධිර නාලිකා දැකගත හැකිය. මේ වෙද්දී කන්පෙති හිස දෙපස නියමිත ස්ථානයේ ස්ථාන ගත වී අවසන්. ස්නායු ආරක‍ෂා කිරීමට ඒ වටා මයිලින් ආවරණය සැකසීම මේ සතියේ සිට ආරම්භ වේ. කුස තුළ වැඩෙන්නේ ගැහැණු දරුවෙකු නම් ඇයගේ ගර්භාෂය සහ පැලෝපීය නාල සැකසී ඇති අතර නියමිත ස්ථානවල ස්ථාන ගතව පිහිටයි. පිරිමි දරුවෙකුගේ නම් පුරස්ථී ග්‍රන්ථී හැඩගැසෙන අතරම ලිංගික අවයව සැලකිය යුතු ලෙස වර්ධනය වී ඇතත් ස්කෑන් පරීක‍ෂයේදී හඳුනා ගැනීමට අපහසුය. ඒ අතරම සැකිලි පද්ධතිය තව තවත් ඝන වෙමින් පවතිනවා. බඩවැල් මගින් මෙකෝනියම් හෙවත් කලු පැහැති මල එක්රැස් කිරීම ආරම්භ වන්නේ මේ සතිය ඇතුළතයි.
ඔන්න ඉතිං, අම්මාගේ ජීවිතය තවත් ටික ටික් වෙනස් වෙනවා
මේ 18 වන සතියේ ආරම්භය. ඔබේ දරුවාගේ චලනය පළමුවෙන්ම ඔබට දැනෙන්නට පටන් ගන්නේ මේ සතිය තුළයි. නමුත් ඇතැම් මව්වරුන්ට මෙය තවත් සති කිහිපයක් ප්‍රමාද විය හැකියි. ඒ පිළිබඳව ඔබ කිසිසේත්ම කණගාටුවට පත්විය යුතු නෑ. මොකද එය මවකගෙන් මවකට වෙනස් විය හැකියි. ඒ වගේම මේ ලැඛෙන්න ඉන්නේ ඔබේ දෙවන හෝ තෙවන දරුවා නම් 16 වන සතියේ සිටම දරුවාගේ චලනයන් දැනෙන බව 16වන සතියේ ලිපියේත් සඳහන් වූ බව ඔබට මතක ඇති.
සාමාන්‍යයෙන් දරුවාගේ දැඟලීම පිළිබඳ අතීතයේදී සැලකිලිමත් වූයේ දිනකට 10 වතාවක් දැනිය යුතු ලෙසයි. දරුවාගෙන් දරුවාට චලනයන් වෙනස් වන නිසා මේ පිළිබඳව දැන් අවධානය යොමු කරනුයේ සාමාන්‍යයෙන් දරුවාගේ චලනය දැනෙන වාර ගණනට වඩා සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයකින් දැනෙන වාර ගණන අඩු බවක් දැනෙන්නේ නම් ඒ පිළිබඳව සැලකිලිමත් වී වෛද්‍ය උපදෙස් ලබාගත යුතු බවයි. ඇතැම් විට මව යම් කාර්යයක නිතර වී සිටීම නිසා දරුවාගේ චලනයන් පිළිබඳ අවාධනය නොමැතිව යාමෙන් බියට පත් විය හැකිය. එවැනි කාර්ය බහුල දිනයක් නම් සියලු වැඩ නවතා පැයක පමණ කාලයක් පරීක‍ෂාවෙන් හිඳින්න. එවිටද දරුවාගේ චලනයන් ඔබට නොදැනේ නම් වහාම වෛද්‍ය උපදෙස් වෙත යොමු වන්න.
ඔබේ දරුවාගේ චලනයන් සති 22 පසුවීත් නොදැනෙන්නේ නම් වෛද්‍ය උපදෙස් ලබාගැනීම ඉතා වැදගත්ය.
ගැබිනි සමයේ බොහොම සාමාන්‍ය තත්ත්වයක් ලෙස ආහාර පාන පිළිබඳ වැඩි රුචියක් ඇති වීම දැක්විය හැකිය. ගැබිනි මවකට සාමාන්‍ය අයෙකුට වඩා වැඩිපුර කුසගිනි ඇති විම බොහොම සාමාන්‍ය තත්ත්වයකි. ඒ පිළිබඳව පසුතැවිලි වීම හෝ ලැජ්ජාවට පත්වීම අනවශ්‍යය. ඔබ සැමවිටම සැලකිලිමත් විය යුත්තේ සුළු ප්‍රමාණයක් ලෙස හෝ ඔබ ලබාගන්නා ආහාර ඉහළ පෝෂණ අගයකින් යුක්ත විය යුතු බවයි.
එක් එක් දේවල් අමතක වී යාම මේ කාලය තුළ ඔබට බහුලව මුහුණ දීමට සිදුවන තත්ත්වයක්. මෙය දෙවන ත්‍රෛමාසිකයේ වගේම තෙවන ත්‍රෛමාසිකයේත් ඔබට අත්දකින්නට සිදුවන තත්ත්වයකි. එසේම ගැබිනි සමයේ ඉතා සාමාන්‍ය තත්ත්වයක් බැවින් මේ පිළිබඳව දුකට කම්පාවට පත් වීම අනවශ්‍යය. තම කාර්යයන්හිදී අවශ්‍ය සියලූ දේ සටහන් කරගනිමින් අමතක වීම නිසා ඔබට මුහුණ දීමට සිදුවන ගැටලූ මගහරවා ගැනීමට ඔබට හැකි වනු ඇත. එසේත් නැතිනම් ජංගම දුරකතනයේ තොරතුරු ඇතුළත් කොට තැබීම මගින්ද ඔබට අවශ්‍ය වේලාවට අවශ්‍ය කාර්යය කරගැනීමට පහසු වනු ඇත.
ක්ලාන්තගතිය මේ කාලය තුළ ඔබට අත්දකින්නට සිදුවන තවත් තත්ත්වයකි. හිඳ සිටින පුටුවෙන් එක්වරම ඔබ නැගී සිටින අවස්ථාවන්හිදී මේ තත්ත්වය බොහෝවිට ඇති විය හැකිය. මේ කාලය වන විට වෙනදා මෙන් නොව සිරුරේ නිපදවෙන රුධිර ප්‍රමාණය දෙගුණයක් වී තිබීම මෙයට හේතු විය හැකිය. එසේම ගැබිනි සමයේ රුධිර පීඩනය අවම වීමද මේ තත්ත්වයට හේතු විය හැකිය. ඒ වගේම කොන්දේ වේදනාව මෙන්ම අපහසුතාවයද මේ සතිය තුළත් ඔබට දැනේවි.
දහඅට වන සතිය වන විට ගැබිනි මවකගේ බර සතියකට රාත්තල බැගින් වැඩි වන ආකාරයක් දැකගත හැකිය. සති 18 පුරා ඔබේ බර වැඩි වීම සාමාන්‍යයෙන් රාත්තල් 10ක් පමණ වේ. නමුත් ඇතැම් මව්වරුන්ගේ මීට වඩා අඩු විය හැකිය. මේ තත්ත්වය පෙර අපි සඳහන් කළ පරිදිම කාන්තාවගෙන් කාන්තාවට වෙනස් බව සිහි තබාගන්න. තවද මේ බර වැඩිවීමට ඇතුළත් වන්නේ දරුවාගේ බර පමණක් නොවේ. වැදෑමහ, උල්බ තරලය, වැඩිවන රුධිර ප්‍රමාණය, ප්‍රසාරණය වන ගර්භාෂය ඇතුළු තවත් දේ ඇතුළත්ය.
ගැබිනි සමයේ නියමිත බර ප්‍රමාණය තීරණය කෙරෙනුයේ ඔබ ගැබ් ගැනීමට පෙර පැවති බර තත්ත්වයට අනුවයි. සාමාන්‍ය බර සහිත කාන්තාවක් ගැබ් ගැනීමෙන් පසුව රත්තල් 25 – 35ත් අතර ප්‍රමාණයකින් බර වැඩිවිය යුතු අතරම ඔබ බර අඩු කාන්තාවක් නම් රත්තල් 28ත් 40ත් අතර ප්‍රමාණයකින් බර වැඩි කරගත යුතුය. එසේම ඔබ අධි බර කාන්තාවක් නම් ඔබේ බර රාත්තල් 15ත් 25ත් අතරප්‍රමාණයක පවත්වා ගැනීමට උනන්දු වන්න. ඔබ නිවුන් දරුවන් හෝ දරුවන් වැඩි සංඛ්‍යාවක් කුසෙහි දරා සිටින මවක් නම් ඔබේ බර මීට වඩා වැඩි විය යුතුවේ. අඩු බර හෝ අධි බර තත්ත්වයේ ගැබිනි මව්වරුන් සැමවිටම තම බර නියමිත තත්ත්වයේ රඳවා ගැනීමට උනන්දු විය යුත්තේ ගැබිනි සමයේ නොයෙකුත් සංකූලතාවයන්ට මුහුන දීමට ඔබට සිදුවිය හැකි නිසාය. අඩු බර ඇතිගැබිනි මව්වරුන් නොමේරූ හෝ සාමාන්‍ය ප්‍රමාණයට වඩා කුඩා ළදරුවන් බිහිකිරීමේ ප්‍රවණතාවය වැඩි විය හැකි අතරම අධි බර ඇති ගැබිනි මව්වරුන්හට දියවැඩියාව, අධිරුධිර පීඩනය වැනි තත්ත්වයන්ට ගැබිනි සමයේ මුහුණ දීමට සිදුවිය හැකිය.
යම් යම් ආහාර පාන පිළිබඳව ආසාවන් ඇති වුවත් දකින දකින සියලූ දේ ආහාරයට ගනිමින් ඔබේ දොළදුක සංසිඳවා ගැනීමට උත්සාහ දැරීම ඔබේ ශරීර සෞඛ්‍යයට එතරම් සුදුසු නොවේ. ගැබ් ගැනීමට පෙර තාලයේදීට වඩා ගැබ්ගැනීමෙන් පසුව කාන්තාවකට අවශ්‍ය වන්නේ වෙනදාට වඩා වැඩිපුර කැලරි 300ක් පමණ ප්‍රමාණයක් බව සිහිතබාගන්න. ක‍ෂණික ආහාර, අධික පැණි රස ආහාර වර්ගවලින් ඈත්වී හැකි හැමවිටම පළතුරු හෝ පෝෂ්‍යගුණයෙන් ඉහළ යමක් ආහාරයට ගැනීම වඩා සුදුසුවේ. ගැබිනි සමයේ ඔබේ ඉර පිළිබඳ ගැටලූවක් ඔබට බවතී නම් වෛද්‍යවරයාගෙන් ඒ පිළිබඳව විමසන්න.
අම්මෙක් වෙන්න යන ඔබ දත යුතු ”Pre-eclampsia තත්ත්වය”
ගැබිනි මවකට අධි රුධිර පීඩන තත්ත්වය හේතුවෙන් එක් එක් ආකාරයේ සංකූලතාවයන් ඇති විය හැකි බවත් ඒ නිසාම නියමිත වෛද්‍ය උපදෙස් මත අවශ්‍ය ඖෂධ ප්‍රතිකාර ලබාගනිමින් තත්ත්වය පාලනය කරගත යුතු බවත් පෙර ලිපියකදී සඳහන් කළා. ඒ තත්ත්වය මත මවකගේ වකුගඩුවලට හානි සිදුවීමෙන් අනතුරුව අධි රුධිර පීඩනයට අමතරව මුත්‍රා සමග ප්‍රෝටීන පිටවීම සිදුවිය හැකියි. අවම මට්ටමේ සිට තීව්‍ර මට්ටම දක්වාම සංකූලතාවයන් ඇති කළ හැකි Pre-eclampsia නම් වූ තරමක් භයානක එම තත්ත්වයට ගැබිනි මව්වරුන් සියයකගෙන් පස් දෙනෙකු පමණ මුහුණ දේ. මෙහි දරුණුම තත්ත්වය වන්නේ මොළයට බලපෑම් ඇති කරන Eclampsia හෙවත් ගර්භ වලිප්පුව නම් වූ අවස්ථාවයි.
පෙර ලිපියේ සඳහන් කළ පරිදිම මේ තත්ත්වයන් ඇති වීමට බලපාන නිශ්චිත හේතුවක් මේ වන විටත් සොයාගෙන නැති අතරම වැදැමහ මගින් මවගේ රුධිරයට එක්කරන යම් යම් සංඝටක මවගේ රුධිරවාහිනී වෙත හානි පැමිණ වීම හේතුවෙන් මවගේ වකුගඩුවලට හානි සිදුවී ඇති අතරම මේ තත්ත්වයේ පසුවන මව්වරුන්ගේ අක්මාව, මොළය මෙන්ම හෘදය වැනි අවයවවලට හානි සිදුවේද යන්න පිළිබඳව සුපරික‍ෂාකාරී වීම වඩාත් වැදගත් වන්නේ මෙම Pre-eclampsia නම් වූ දරුණුතම තත්ත්වය හේතුවෙන් අවයව අක්‍රිය වීම, කලලයේ වර්ධනය අඩාල වීම පමණක් නොව ඇතැම් විට කුස තුළ බිළිඳා මිය යාම, වැදැමහ ගැලවී යාම වැනි තත්ත්වයන් ඇති විය හැකි බැවිනි.
Pre-eclampsia තත්ත්වයට පත් වූ මවක් වෙනුවෙන් වෛද්‍යවරුන්ගේ ප්‍රධාන අරමුණ වන්නේ මවගේ ජීවිතයට අවධානමක් නොවන තෙක් ගැබිනි බව රැක ගැනීමයි. මෙහිදී රෝග තත්ත්වය වකුගඩුවලට බලපෑම් කොට ඇති අතරම මවගේ තත්ත්වය කොයි මොහොතේ දරුණු තත්ත්වයට පත්වේද යන්න සැක සහිතය. ඒ නිසාම මෙවැනි මව්වරුන් රෝහල් ගතව ප්‍රතිකාර ලැබිය යුතුය. එහිදී රුධිර පීඩනය මෙන්ම රුධිර පරීක‍ෂාවන්ටද මව්වරුන් යොමු වන අතරම තත්ත්වය දරුණු අතට හැරීමේ අවදානම් අවස්ථා පිළිබඳව නිරීක‍ෂණය කිරීම සිදු කෙරේ.ඒ, Eclampsia හෙවත් ගර්භ වලිප්පුව නම් වූ ඉතාම දරුණු තත්ත්වයට පත්වුවහොත් මවගේ මොළය වෙත සිදුවන රුධිර වහනය හේතුවෙන් මව මිය යාම පවා සිදු විය හැකි නිසාය.
Pre-eclampsia තත්ත්වයේ තීව්‍රතම අවස්ථාවට පත් වූ මව්වරුන්ගේ රෝගය නිසා මොළයට බලපෑම් ඇති කරන අවස්ථාවේදී මවට හිසරදය, ඔක්කාරය, දෘෂ්‍ය ආබාධ වැනි ලක‍ෂණ පෙන්නුම් කරයි. උදරයේ දකුණු පස අධික වේදනාව, ඇස් කහවීම යන ලක‍ෂණ පෙන්නුම් කරනුයේ මෙම තත්ත්වය අක්මාව වෙත බලපෑම් කරන අවස්ථාවන්හිදීය. එසේම රුධිර පට්ටිකා ප්‍රමාණය අඩුවීමෙන් රුධිරවාහිනි වෙත බලපා ඇති බවද අණාවරණය වේ. ඒ නිසා එවැනි ලක‍ෂණ ඇති වේ නම් වහාම ප්‍රසූතිය සිදු කළ යුතුය.
මෙවැනි රෝග ලක‍ෂණ පෙන්නුම් කරන Pre-eclampsia තත්ත්වයේ දරුණුතම අවස්ථාවේ සිටින මව්වරුන් ඉහත රෝග ලක‍ෂණ සහ අධික රුධිර පීඩනය (160 – 110 වැඩි) සහිතව හෝ රහිතව ගර්භ වලිප්පුව (Eclampsia- තත්ත්වයට පත්වීමේ ප්‍රවණතාවය ඉහළය. එසේ වුවහොත් මොළයට ඇති වන බලපෑම මත මෙසේ ගර්භ වලිප්පව ඇති වුවහොත් සමහර මව්වරුන්ගේ මොළය තුළට ලේ වහනය වී මිය යා හැකිය. එම නිසා දරුණුතම අවස්ථාවේ සිටින මවගේ ජීවිතයට මුල් තැන ලබාදෙමින් අතරම මේ තත්ත්වය වළක්වා ගැනීමට ප්‍රසූතිය සිදුකිරීම අනිවාර්ය වේ.
මෙහිදී මවගේ අධිරුධිර පීඩනය පාලනය කිරීමට ඖෂධ වර්ග සහ Eclampsia වැලැක්වීමට මැග්සල්ෆේට් එන්නත ලබා දෙනවා. මෙම එන්නත ලබාදීම නිසා වලිප්පු තත්ත්වය ඇති වීමේ ප්‍රවණතාවය 60% පමණ අඩු කළ හැකියි. එසේම එමගින් බිළිඳාගේ මොළයට සිදුවිය හැකි හානියද අවම වන අතරම බිළිඳාගේ නොමේරූ පෙනහලූ මේරීම සඳහා ස්ටීරොයිඩ් ඖෂධය ලබා දේ.
මව්වරුන්හට මැග්සල්ෆේට් එන්නත ලබාදීමෙන් පැය 24ක් ඇතුළත මවගේ අවධානම් තත්ත්වය අවම වූ සැණින් දරුවා බිහිකිරීම සිදුකරයි. දරුවා බිහිකිරීමට සීසර් සැත්කම අත්‍යවශ්‍ය නොවුනද නොමේරු ළදරුවෙකු නිසා ගැබ්ගෙල සූදානම් නැති නම් සීසර් සැත්කම සිදුකරයි. මෙවන් අවස්ථාවන්හිදී ළමා රෝග විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන්ගේ සහායද ඉතා වැදගත් වේ. ප්‍රසූතියෙන් පැය 48ක් යනතුරු යම් අවදානමක් පවතින අතරම මව දැඩි සත්කාර ඒකකයට ඇතුළත් කරයි. එසේම පැය 24ක් යනතුරු මැග්සල්ෆේට් එන්නත මවට ලබා දේ.
ප්‍රසූතියෙන් සති හයක් පමණ ගත වූ පසු මේ තත්ත්වය මගහැරී යන අතරම මව්වරුන් රුධිර පීඩනය පරීක‍ෂා කොට, අවශ්‍ය වෛද්‍ය උපදෙස් මත ඖෂධ ලබාගැනීමට වගබලාගත යුතුය. එසේම මෙවැනි තත්ත්වයකට මුහුණ දුන් මවක් ඇයගේ ඊළඟ ගර්භණී අවස්ථාවේදී ඉතාම සැළකිලිමත් විය යුතුවේ. ඒ මේ තත්ත්වය එවිට ඉතාම දරුණු ලෙස ඇති විය හැකි බැවිනි. නැවත ගැබ්ගැනීමට පෙර වෛද්‍ය උපදෙස් කරා යොමු වීම මෙන්ම පූර්ව ගර්භණී සායන සඳහා සහභාගී වීම ද ඊළඟ ගැබ් ගැනීමේදී සති 16ට පෙර වෛද්‍ය උපදෙස්වලට අනුව ඇස්ප්‍රින් ඖෂධය ලබාගැනීමටද සිහි තබාගන්න.
— © උපුටා පලකිරීම තහනම්. (වැඩිදුර විස්තර)–
වෛද්‍ය කරුණු සැපයීම සහ අධීක්ෂණය
මෙම ලිපි පෙළෙහි ඇති වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක කරුණු අප වෙත සපයා, ලිපි වල ඇති කරුණු අධීක්ෂණය කර සනාථ කිරීමට අපට සහය වූයේ කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ කථිකාචාර්ය සහ ද සොයිසා කාන්තා රෝහලේ ප්‍රසව හා නාරිවේද විශේෂඥ, වෛද්‍ය ප්‍රබෝධන රණවීර මහතා විසිනි.
ලිපි සැකසුම හා සංස්කරණය සාරංගි රන්පටබැඳි විසිනි.
