1990 දශකයේ සියදිවි නසා ගැනීම් අතින් මුල් තැන සිටි ශ්‍රී ලංකාව කෙමෙන් කෙමෙන් ඒ තත්ත්වයෙන් මිදෙන්නට විය. ඒ කාලවකවානුව තුළ බහුල වශයෙන් සියදිවි නසාගැනීම් වාර්තා වූයේ ගොවි ජනතාව අතරිනි. වගා පාලූවීම, ණය ගෙවා ගැනීමට නොහැකි වීම, අස්වැන්න නිසි මුදලට අලෙවි කරගත නොහැකි වීම මත කෘමිනාෂක පානය කොට ඔවුහු දිවි තොර කරගත්හ. නමුත් ඉන් පසුව කෘමිනාශකවල ඇති රසායනික ද්‍රව්‍ය සාන්ද්‍රනයේ ප්‍රතිශතය අවම කිරීමත් සමගම මේ තත්ත්වය කෙමෙන් අඩු වූවා. කෙසේ වුවද අද වන විටත් සියදිවි නසා ගැනීම් සම්බන්ධයෙන් වැඩි වශයෙන් වාර්තා වෙන රටක් ලෙස ශ්‍රී ලංකාව නම් කළ හැකිය.
සියදිවි නසාගැනීම සම්බන්ධව සමාජ මතය
සියදිවි නසා ගැනීමක් සිදු වූ විගස වෙබ් අඩවි, මාධ්‍ය ජාල හරහා බොහෝ දෙනෙක් අදහස් දක්වන්නේ පෙම්වතා අහිමි වීම, රැකියාව අහිමි වීම, ණය තුරුස්/මුදල් නැතිකම, විභාග අසමත් වීම වැනි සාමාජීය වෙනසක් හේතුවෙන් යමෙක් සිය දිවි තොර කරගන්නා බවයි. එසේම ප්‍රසිද්ධිය/මිල මුදල්/රූ සපුව ඇතුළුව මිනිසුන් ආසා කරන සියලූ දේ සහිත සුප්‍රකට නළු නිළියන්/ගායකයන් කොයිතරම් සිය ජීවිතය තොර කරගෙන ඇතිද? එසේ නම් ඔවුන්ට තම ජීවිතය නැති කරගැනීම හේතු වන්නේ කුමක් අහිමි වීමද? ඒ වෛද්‍ය විද්‍යාත්මකව මේ තත්ත්වය පිළිබඳව නොදැනුවත් මිනිසුන්ගේ අදහස් හා ආකල්ප පමණි. සාමාන්‍ය මානසිකත්වයක සිටින පුද්ගලයෙකුට තම ජීවිතය අහිමි කර ගැනීමට තරම් සිත නතු කරගැනීමේ හැකියාවක් නොමැත.
උදා:
- පෙම්වතා/පෙම්වතිය හැරගිය සෑම තරුණයෙක්/තරුණියක්ම සිය දිවි හානි කරගන්නවාද?
- විභාග අසමත් වූ සෑම සිසුවෙක්ම සිය දිවි හානි කරගන්නවාද?
නැත. තාර්කිකව මෙන්ම වෛද්‍ය විද්‍යාව පිළිබඳව දැනුවත් වෙමින් යමක් දෙස විවෘතව සහ දැනුවත්ව බැලීමට අප සමාජය හුරු විය යුතු බව දැන් ඔබට වැටහෙනවාද?
සාමාන්‍යයෙන් මරණයකිින් පසුව සිදු කෙරෙන පශ්චාත් මරණ පරීක‍ෂණය හා සමානවම සියදිවි නසාගැනීමක් හේතුවෙන් සිදු වූ මරණයකදී එසේ මිය ගිය පුද්ගලයාගේ මානසිකත්වය පිළිබඳ තොරතුරු අණාවරණය කරගැනීමට පරීක‍ෂණ සිදු කෙරෙන අතරම ඒ අවස්ථාවේදී ඔහු/ඇය සිටි මානසිකත්වය පිළිබඳව යම් තීරණයකට එළැඹීමට එහිදී අවස්ථාව සැලසේ. මේ ආකාරයෙන් ගත් කළ සියදිවි නසා ගන්නා ප්‍රතිශතයෙන් 90%කට වැඩි පිරිසකට එසේ වීමට හේතුව වන්නේ මානසික ව්‍යාකූලත්වයන්ය. මේ අතරින් 50%ක්ම විශාදය නම් වූ මානසික ව්‍යාකූලත්වයට ලක්වූවන් බව පැවසිය හැක. බොහෝවිට සියදිවි නසාගැනීමට වැඩි වශයෙන් යොමු වන්නේ කාන්තාවන්ය. නමුත් සියදිවි නසාගැනීම් සඳහා යොමු වන කාන්තාවන් මියයාමේ ප්‍රතිශතය මේ සඳහා පෙළඹෙන පුරුෂ පාර්ශවයේ ප්‍රතිශතයට වඩා අඩුය. පුරුෂ පාර්ශවය මේ අවස්ථාවේදී බොහෝ විට යොදාගන්නේ ඉතාම දරුණු ක්‍රම වීම එයට හේතුවයි.
සියදිවි නසා ගැනීම්වලට බලපාන මූලික හේතු
- විෂාදය
- මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය
- සයිකෝසියාව
- බයිපෝල රෝග තත්තවය
- කම්පනයකින් පසුව එන මානසික ව්‍යාකුලත්වය
- පෞරුෂත්වය පිළිබඳ රෝග
මේ අතරින් සිය දිවි නසාගැනීම් සඳහා මුලිකව බලපෑ හැකි හේතුව වන්නේ විශාදය නැමැති මානසික ව්‍යාකූල තත්ත්වයයි. මෙහි තීව්‍රතාවය අනුව මද, මැද සහ උග්‍ර වශයෙන් ව්‍යාකූලත්වය පෙන්නුම් කරයි. විශාදයේ උග්‍ර තත්ත්වයේදී ඔවුන් පිටතට එක් එක් රෝග ලක‍ෂණ පෙන්නුම් කරන නිසා තත්ත්වය හඳුනාගැනීම අපහසු නොවේ. නමුත් මද සහ මැද තත්ත්වයන්හිදී රෝග ලක‍ෂණ වටහා ගැනීමට අදාල පුද්ගලයන්ගේ සමීපතමයන්ට පවා අපහසුය.
ඔබට මෙසේ සිතිය හැකියි.
” එහෙම වෙන්න බෑ. ඒ ළමයා හොඳට හිනා වෙලා කතා කරලා හිටියනේ. කොහොමද එක පාරටම මෙහෙම දෙයක් කරගත්තේ. එයාට කිසි මානසික රෝගයක් තිබුණේ නෑනේ ”
නමුත් ඔබ වටහා ගන්න, මානසික ව්‍යාකූලත්වයක් යනු අඩ නිරුවතින් ඉරුණු ඇඳුම් ඇඳ, හිස කේ විසිරුවාගෙන අසිහියෙන් ඒ මේ අත දිවීමේ තත්ත්වය පමණක් නොවන බව.
තම දිවි අහිමි කරගැනීමට තරම් සිත ගල් කරන ”විශාදය” පිළිබඳ දැනුවත් වෙමු
ජීව විද්‍යාත්මක/සමාජීය/මනෝ විද්‍යාත්මක වැනි සාධක ගණනාවක බලපෑම අවසානයේදී මොළේ ස්නායු සම්ප්‍රේෂක වෙනස් වීම විශාදයයි. 10% – 20% ත් අතර ප්‍රමාණයකට සිය ජීවිත කාලය තුළ මේ තත්ත්වය ඇති විය හැකි අතරම හඳුනාගැනීමේ අපහසුතාවය මත වගේම මානසික රෝග සඳහා වෛද්‍ය උපදෙස් ලබාගැනීමට ඇති පැකිලීම මත ප්‍රතිකාර ගැනීම සඳහා යොමුවන්නේ ඉතා සුළු පිරිසකි.
විශාදයේ උග්‍ර තත්වයේදී පෙන්නුම් කරන ලක‍ෂණ
- දිගින් දිගටම පවතින මානසික පසුබෑම
- ඉක්මනින් විඩාවට පත් වීම
- තම වැඩ කටයුතු නිසා ලෙස කරගත නොහැකි වීම
- කිසිදු දෙයකින් සතුටට/තෘප්තියට පත් නොවීම
- නිනද අඩු/වැඩි වීම
- කෑම රුචිය අඩු/වැඩි
- කෑම රුචිය වැඩි වුවද සිරුරේ බර අඩු වීම
- අධික කෝපය
- අවධානය පවත්වා ගත නොහැකි වීම
- සියදිවි නසාගන්නා බවට පැවසීම/ සිය දිවි නසාගැනීමට සිතීම/එයට උත්සාහ කිරීම
ඕනෑම දරුවෙක් මානසිකව ආතතියට ලක්විය හැකි බව තරුණ දරුවන් සිටින මව්වරුන් සිහිතබාගන්න, අදවන විට බොහොමයක් දෙමාපියන් සිතා සිටින්නේ දරුවන්ගේ සියලූ අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ කොට ඇති බැවින් ඔවුන් මෙවැනි මානසික තත්ත්වයන්ට පත් වීමට හේතුවක් නැති බවයි. නමුත් එය සම්පූර්ණයෙන් වැරදි මතයකි.
ඔබේ යොවුන් දරුවා විශාදය තත්ත්වයේ පසුවෙනවාද යන්න අඳුනා ගන්නේ මෙහෙමයි. මාස කිහිපයක් තුළ පහත සඳහන් ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි නම් සැලකිලිමත් වීම අනිවාර්ය බව සිහි තබාගන්න.
- දරුවාගේ නින්දේ යම් වෙනසක් තිබීම (හොඳ නින්දක් ලබා ගත් දරුවෙක් මෑතක සිට සුව නින්දකට යොමු නොවීම)
- කෑම අරුචිය
- දින චර්යාවේ වෙනසක්
- පවුලේ සාමාජිකයන් සමග තිබූ සම්බන්ධතාවයේ වෙනසක් ඇති වීම
- කෝපය
- යහළු යෙහෙළියන්ගෙන් ඈත් වීම වැනි අන්තර් පුද්ගල සබඳතාවයන්ගේ වෙනසක් ඇති වීම
- හොඳින් සිදු කළ අධ්‍යාපන වැඩකටයුතුවල පසුපෑමක් දක්නට ලැබීම
- සියදිවි නසාගන්න උත්සාහ කිරීම
- සියදිවි නසාගන්නා බවට පැවසීම
මෙවැනි තත්ත්වයකිදී තම යොවුන් දරුවා වටහා ගැනීම දෙමාපියන්ගේ මූලික වගකීමයි. දරුවාගේ පසුබෑම්/අසමත් වීම් හමුවේ වැඩිහිටි ඔබද ඔහු වෙත දෝෂාරොපණ එල්ල කිරීමට නුසුදුසු බව දැන් ඔබ දන්නා කරුණකි. ඇතැම් විට දරුවෙක් තම මවට/පියාට සිය තත්ත්වය පැවසීමට අකමැති විය හැකිය. එවැනි අවස්ථාවක ඔහු/ඇය ප්‍රියකරන විශ්වසනීය වෙනත් පුද්ගලයෙකු හෝ මනෝ උපදේශකවරයෙකු හරහා හෝ සිදුව ඇති දේ කුමක්ද යන්න පිළිබඳව සොයා බැලිය යුතුය.
සියදිවි නසා ගැනීම්වලින් යොවුන් දරුවන් මුදවා ගැනීමට
සාමාන්‍යයෙන් සියදිවි නසාගැනීම් වෙත යමෙකු යොමු වීමට බලපාන්නා වූ අවදානම් සහගත සාධක මෙන්ම ආරක‍ෂිත සාධක ද ඇත. මේ තත්ත්වය වළක්වා ගැනීමට අවදානම් සාධක අවම කරමින් උපරිමයෙන් ආරාක‍ෂිත සාධක සැලසුම් කළ යුතුය.
අවධානම් සාධක අතරින් වෙනස් කළ නොහැකි සාධක ද තිබේ. පෙර සඳහන් කළ පරිදි සියදිවි නසාගැනීම ගත් කළ එක් කාන්තාවකට පිරිමින් 4 දෙනකු වන අනුපාතයෙන් ඇති අතරම මේ තත්ත්වයේදී පුතුන් සිටින මවකට ඇති වගකීම් ඉහළය. මන්ද යොවුන් පිරිමි දරුවන් සිය දිවි නසා ගැනීම සඳහා භාවිත කරන ක්‍රම ගැහැණු දරුවන් යොදා ගන්නා ක්‍රමවලට වඩා දරුණු බැවින් මේ තත්ත්වයට යොමු වන පිරිමි දරුවන් මියයාමේ සම්භාවිතාව ඉහළය. එය වෙනස් කළ නොහැකි අවධානම් තත්ත්ව වේ.
සියදිවි නසාගැනීම සම්බන්ධව වෙනස් කළ හැකි අවදානම් තත්ත්වයක් ලෙස මත්ද්‍රව්‍යවලට ඇබ්බැහි වීම දැක්විය හැකි අතරම එහිදී ආරක‍ෂක සාධක යෙදීම පිළිබඳව සැලකිලිමත් විය යුතුය. දරුවා ඇසුරු කරන යහළු කවුද? දරුවා ඔවුන් සමග හොඳ ඇසුරක් පවත්වනවාද? යහළු යෙහෙළියන් නැතිද? එයට හේතු මොනවාද? යන කරුණු පිළිබඳව සැලකිලිමත් වීමට වැඩිහිටියන් උනන්දු විය යුතුය. මෙහිදී දරුවා එක් එක් ක්‍රියාකාරකම් වෙත යොමුකර සමාජයට අනුගත වී යහළු යෙහෙළියන් සමග ඔහුට එක්ව කටයුතු කරන්නට අවස්ථාව සලසා දී එක් එක ඇබ්බැහි විම්වලින් දරුවා මුදවා ගත හැකිය.
යොවුන් දරුවන් සිටින මව්වරුන් ලෙස ඔබ අවධානය යොමු කළ යුතු අනෙක් වැදගත් කරුණ වන්නේ සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව වැනි සුළු රෝග තත්ත්වයකට පවා වෛද්‍යවරයා වෙත දරුවා රැගෙන යන ඔබ දරුවාගේ යම් මානසික ව්‍යාකූලත්වයක් හමුවේ මනෝ වෛද්‍යවරයෙකු වෙත යොමු වී තත්ත්වය නිරවුල් කරගැනීමට නොපෙළඹීමයි. නමුත් හොඳින් මතක තබාගන්න, ඒ ඔබේ ප්‍රමාදය සිය දිවි නසා ගත් දරුවෙකුගේ ජායාරූප හා ඔහු වටා ගෙතුණු මන:කල්පිත කතා රාශියක් නැවත සමාජයට රස විදීමට අවස්ථාව සැලස්වීමක් විය හැකි බව.
සියදිවි නසා ගැනීම් වැලැක්වීම උදෙසා සමාජයේ වගකීම
අද වන විට මෙවැනි සිදුවීමක අතිශය සංවේදී දර්ශන/ජායාරූප සීමාවකින් තොරව සමාජ වෙඩ් අඩෙවිව මෙන්ම ඇතැම් විට රූපවාහිනි නාලිකා හරහා ද විකාශය වේ. මූලිකවම සඳහන් කළ යුතු වැදගත් කරුණක් වන්නේ මිය ගිය පුද්ගලයෙකුට පවා ගරුත්වයක් ඇති බව අද වන විට අප සමාජයට අමතක වී ඇති බවයි. මෙසේ ජායරූප පල කරමින් ඒවා මිතුරන් අතරේ ඛෙදාගනිමින් සිදු කරන්නේ මිය ගැය පුද්ගලයාගේ මානව හිමිකම් උල්ලංගනය කිරීමක් බව ඔවුන් නොසිතයි. සියදිවි නසාගැනීමට හේතු වූ දහසතුත් කතා සමාජය විසින් නිර්මාණය කරයි. එසේම මිය ගිය පුද්ගලායාගේ ඥාතීන් හිත මිතුරන් මෙවැනි දේ නිසා තව තවත් පීඩාවට දුකට පත්වෙනු ඇත. සැබවින්ම එය ඉතාම පහත් ක්‍රියාවක් ලෙස හෙලාදැකිය යුතුය.
එම ක්‍රියාවලිය දාමයක් ලෙස අපේ සමාජය වෙත බලපෑම් කරන්නේ තවත් යොවුන් වියේ දරුවෙකුගේ සිත සියදිවි නසාගැනීමක් දක්වා යොමුකරමිනි. මන්ද යොවුන් දරුවන් යනු අනුකරණය කරන පිරිසකි. ඔවුන් මෙසේ මාධ්‍ය හරහා උලූප්පමින් පෙන්නුම් කරන සියදිවි නසාගැනීම පිළිබඳව දකින්නේ වීර ක්‍රියාවකි ලෙසිනි. ඒ යෞවන යෞවනියන්ගේ මානසිකත්වයයි. පෙම්වතාට හොඳ පාඩමක් උගන්වන්න, දෙමාපියන්ට තමන්ගේ අගේ පෙන්වන්න මෙවැනි දෙයකට යොමුවීම වීරත්වයක් ලෙස ඔවුන් සලකයි. දිවි නසාගැනීම් අපේ රටෙන් තුරන් කිරීමට සමාජයෙන් ද ඉටුවිය යුතු යුතුකම් කොටසක් ඇති බව ඔබත් වටහාගන්න. මේ පණිවිඩය ඔඛෙන් තවත් අයට රැගෙන යන්න.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
විශේෂඥ වෛද්‍ය මියුරු චන්ද්‍රදාස
ළමා සහ යොවුන් මනස පිළිබඳ විශේෂඥ වෛද්‍ය – රාගම ශික්ෂණ රෝහල / ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය – කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලය
