ගර්භාෂය යනු ස්ත්රී සිරුරේ ඇති පෙයාස් ගෙඩියක හැඩය ඇති ශ්‍රෝණි කුහරයේ පවතින අවයවයකි. කලලය වර්ධනය වන්නේ මේ ගර්භාෂය තුළයි. ගර්භාෂයේ ඇතිවන පිළිකාමය තත්ත්වය Endometrial cancer ලෙස හඳුන්වන අතරම මෙම පිළිකා වර්ගය ගර්භාෂයේ ඇතුල් ස්ථරයේ (අන්තෝචක්වාලය – Endometrium) වර්ධනය වීම සිදු වේ. මේ ගර්භාෂගත පිළිකා තත්ත්වයන්ට නිෂ්චිත හේතුවක් කිව නොහැකි මුත් ගර්භාෂ ආස්තරයේ සෛලවල ඇති DNA තුළ ඇතිවන වෙනසක් නිසා ඇතිවන බවට විශ්වාස කෙරේ.
ගර්භාෂගත පිළිකා තත්ත්වයේදී පෙන්නුම් කරන ලක්ෂණ ලෙස ආර්තවාභාවයෙන් පසු යෝනි රුධිරවහනය, ආර්තව චක‍්‍ර දෙකක් අතර ඇති වන රුධිරවහනය මෙන්ම ශ්‍රෝනිය/උකුල ආශ‍්‍රිත වේදනාව දැක්විය හැකියි.
ගර්භාෂගත පිළිකා තත්ත්වයට අවධානම් සාධක
- ශරීරයේ ඇති ස්ත්රී හෝමෝනවල සමබරතාවය වෙනස්වීම
ඩිම්බකෝෂ මගින් ඊස්ට‍්‍රජන් හා ප්‍රොජෙස්ටෙරෝන් යන ප‍්‍රධාන ස්ත්රී හෝමෝන දෙක ශ‍්‍රාවය කරයි. මෙම හෝමෝන දෙකේ සමබරතාවයේ වෙනස් වීම් මත ගර්භාෂ ඇතුලත ස්ථරයෙහි වෙනස්කම් සිදුවේ. ඊස්ට‍්‍රජන් හෝමෝන ශ‍්‍රාවය වැඩිවීමේ රෝග හෝ තත්ත්වයන් මගින් මෙම අවදානම වැඩි කරයි. ප්‍රොජෙස්ටෙරෝන් හෝමෝන මට්ටම මීට බලනොපායි.
උදා: අක‍්‍රමවත් ඩිම්බ මෝචනය – මෙමගින් Polycystic ovary syndrome, තරබාරු බව, දියවැඩියාව ඇති කරයි.
ආර්තවාභාවයෙන් පසු ඊස්ට‍්‍රජන් හෝමෝනය ගැනීමද අවධානම් වැඩි කරන හේතුවකි. කලාතුරකින් ඇති වන ඩිම්බ කෝෂයේ ගෙඩි මගින් ඊස්ට‍්‍රජන් ශ‍්‍රාවය වීමද ගර්භාෂ පිළිකා සඳහා හේතු වේ.
2.දිගු කාලයක් ආර්තවය සිදුවීම
වයස අවුරුදු 12 අඩු කලකදී වැඩිවිය පැමිණීම එනම් ආර්තවය/ඔසප් චක‍්‍රය ආරම්භය මෙන්ම ආර්තවාභාවය ප්‍රමාද වීම ගර්භාෂ පිළිකා අවධානම වැඩි කරයි.
3.ගර්භණී නොවීම
එක් වරක් ගැබ්ගෙන ඇති කාන්තාවට වඩා ගැබ් නොගෙන සිටින කාන්තාව ගර්භාෂගත පිළිකා තත්ත්වයට අධි අවධානමක සිටී.
4.වයස්ගත වීම
බොහෝමයක් ගර්භාෂගත පිලිකා ඇති වන්නේ ආර්තවාභාවයෙන් පසුවය.
5.තරබාරු බව – Obesity
තරබාරු බව නිසා අමතර මේදය මගින් ශරීරයේ හෝමෝනවල සමබරතාවය වෙනස් වීම අවදානම් සහගතය.
6.පියයුරු පිළිකා සහා හෝමෝන ප්රතිකාර
7.ආරය මගින් ඇතිවන මහන්තක – ගුද පිලිකා
(NON polyp sis colorectal Cancer – HNPCC) මෙය lynch Syndrome ලෙසද හුන්වයි.
ගර්භාෂගත පිළිකා තත්ත්වය හදුනා ගැනීම
ශ්‍රෝණි පරීක්‍ෂණය
- Pap පරීක්‍ෂණය
- USS ස්කෑනින්
- Biopsy
- කලාතුරකින් CT Scan/MRI Scan
ගර්භාෂ පිළිකා අවස්ථා වර්ග කිරීම සදහා (වර්ග 0-IV) biopsy, chest X-ray, CT හෝ MRI Scan උපකාරී වේ.
ගර්භාෂගත පිළිකා තත්ත්වය සදහා ප්රතිකාර
මේ තත්ත්වවයේදී ප්රතිකාර එකක් හෝ කිහිපයක් අනුගමනය කරයි. ප්රතිකාර රදා පවතින්නේ පිළිකාවේ මට්ටම අනුවයි.
- ශල්‍ය ප්රතිකාර – ගර්භාෂය පමණක් ඉවත් කිරීම (Abdominal Hysterectomy) – AH
ගර්භාෂය, පැලෝපීය නාල, ඩිම්බ කෝෂ ඉවත් කිරීමට Total Abdominal Hysterectomy & Bilateral Salphingo Oopharectomy (TAH + BSO). මෙහිදී අදාල වසා ගැටිතිද ඉවත් කරයි.
2.ඖෂධ ප්රතිකාර – Chemotherapy
3.විකිරණ ප්රතිකාර
මෙහිදී බාහිර – Teletherapy, අභ්‍යන්තර – Brachy Therapy ලෙස ප්රතිකාර ලබාදේ.
4.හෝමෝන ප්රතිකාර – ප්‍රොජෙස්ටෙරෝන් හා ඊස්ට‍්‍රජන්
ගර්භාෂගත පිළිකාවේ තත්ත්වය
ගර්භාෂගත පිළිකාව එහි තත්ත්වයට අනුව වර්ගීකරණයේදී tumor (T) වසා ගැටිති (lymph Node – N) හා ද්වීතියක නිධි (Metastasis – M) ලෙස සලකා TNM වර්ගීකරණය සිදුකරයි.
Stage I
මේ මට්ටමේදී පිලිකාව ගර්භාෂය තුළ පමණක් පවතින අතරම අසාමාන්‍ය රුධිර වහනය (ඔසප් චක‍්‍ර දෙකක් අතර හා වරින් වර බිංදු වශයෙන්) එසේත් නැතිනම් යෝනි මාර්ගයෙන් වතුර හෝ රුධිරය මිශ‍්‍ර ශ‍්‍රාවයන් පිටවීම දැකිය හැකියි. මේ තත්ත්වයට ප්රතිකාර ලෙස TAH + BSO යොදාගනී. මේ මට්ටමේදී වර්ධනය සෙමින් සිදුවන අතරම බහුලවම දැකිය හැක්කේ ගර්භාෂයේ පමණි.
Stage II
මේ මට්ටමේදී පිලිකාව ගැබ්ගෙල දක්වා පැවතිය හැකියි. එසේම පැතිරීම වේගවත් වන අතරම සිරුරේ අනෙක් කොටස් ආක‍්‍රමණය කරයි. පළමු මට්ටමේදී පෙන්නුම් කරන ලක්ෂණම පෙන්නුම් කරයි.
මේ තත්ත්වයේදී ප්රතිකාර ලෙස Radical hysterectomy, ගර්භාෂය, යෝනියේ ඉහළ කොටස, පැලෝපීය නාල, ඩිම්බ කෝෂ ඉවත් කිරීම සිදු කරයි. එසේම Radiation – Brachy therapy ලබාදේ.
Stage III
මේ මට්ටම වන විට පිලිකාව යෝනි මාර්ගය, ඩිම්බ කෝෂ, වසා ගැටිති දක්වා පැතිරී තිබිය හැකියි.
- IIIA – පිලිකාව ගර්භාෂයේ පිටත ස්ථරය, පැලෝපීය නාල හා ඩිම්බ කෝෂ වල පැතිරේ
- IIIB – ගර්භාෂය හා යෝනි මාර්ගය වටා ඇති පටක වලට පැතිරේ
- III C1 – ගර්භාෂයෙන් පටක ශ්‍රෝනියේ වසා ගැටිති තුලට පැතිරේ
- III C2 – ගර්භාෂය කුල හා මහා ධමනිය වටා ඇති වසා ගැටිති වලට පැතිරේ.
තුන්වන මට්ටම වන විට අසාමාන්‍ය රුධිරවහනය හෝ ශ‍්‍රාවය, ශ්‍රෝනියේ හෝ උදර වේදනාව, ලිංගික සංසර්ගයේදී වේදනාව, උදරය ආහාර ගැනීමේදී ඉක්මණින් පිරෙන ලෙස දැනීම, මල මුත‍්‍රා පහකිරීමේ වෙනස්කම්, බර අඩුවීම ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි.ප්රතිකාර ක්‍රම ලෙස Radical Hysterectomy, Chemo therapy, Radio therapy යොදාගනී.
Stage IV
මේ මට්ටමේදී පිලිකාව මුත‍්‍රාශය, මුත‍්‍ර මාර්ගය හා ගර්භාෂයට දුරින් පිහිටි එනම් පෙනහලු වැනි අවයව තෙක් පැතිරීම දැකිය හැකියි. මෙය තවත් කොටස් දෙකක් ලෙස දැක්විය හැකිය.
- Stage IV A – පිලිකාව මුත‍්‍රාශය හෝ ගුදය හා ඒ ආශ‍්‍රිත වසා ගැටිති වලට පැතිරී ඇත.
- Stage IV B – ඉහළ උදරය, පහළ උදරය, පෙනහලු, අක්මාව, අස්ථි වැනි අවයව හා ඉකිලියේ වසා ගැටිති වලට පැතිරීම.
මේ මට්ටමේදී ද තුන්වන මට්ටමේදී පෙන්නුම් කළ ලක්‍ෂණවලට අමතර පිලිකාව පැතිරීම නිසා අස්ථි වේදනාව හා ස්වසන අපහසුව දැකිය හැක.
මෙහිදී ප්රතිකාර ලෙස TAH+BSO, Hormone therapy, Chemotherapy, Immune therapy, Radiation වැනි ප්රතිකාර ක්‍රම යොදා ගනී.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය
නවජ සූති දැඩි සත්කාර ඒකකයේ සූතිකා පුහුණු හෙද නිලධාරිනි (1 ශ්‍රේණිය)
පළාත් මහා රෝහල, කුරුණෑගල
