නිරෝගී දරුවෙක් මව්පියන්ගේ එකම පැතුම වුවත් යම් යම් හේතු මත දරුවෙකු රෝගී තත්ත්වයට පත් වීම සැබවින්ම දුක්ඛිත තත්ත්වකි. විශේෂයෙන්ම තමන්ගේ දරු පැටියා දියවැඩියා වැනි රෝග තත්ත්වයකට ගොදුරු වීම මව්පියන් ලෙස දරා ගැනීමට අපහසු තත්ත්වයක්. එය එසේ වුවත් අතරමග හැරීමට නොහැකි මව්පියන් වන ඔබේත් මගේත් වගකීම් සමුදායේ කිසිවක් අත්හැරිය නොහැකි බවයි. අන්න ඒ නිසා දියවැඩියාව නොව ඊට වඩා දරුණු තත්ත්වයකට මුහුණ දීමට සිදුවුවත් ධෛර්යවන්තව දරුවාද කැටුව ඉදිරියට යාමට මාපියන් වශයෙන් අපි ශක්තිමත් විය යුතුමය.
දියවැඩියා තත්ත්වය හේතුවෙන් දරුවෙකුට මුහුණ දීමට සිදු විය හැකි සංකූලතා පිළිබඳව අපි දැනුවත් වෙමු.
කීටෝ ඇසිඩෝසියාව
මෙහිදී මේදය බිඳ හෙලීම නිසා රසායනිකයක් වන කීටෝන දේහ ඇති වන අතරම එමගින් රුධිරයේ ආම්ලිකතාවය වැඩි වීම සිදු වේ. මේ තත්ත්වයේදී රෝහල් ගත වී ප්රතිකාර ගත යුතුය. බොහෝ විට දැඩි සත්කාර ඒකකයේදී සාත්තුව ලබාදේ. ප්රතිකාර නොකළහොත් දියවැඩියා කෝමා තත්ත්වයට පත්වන අතරම මේ තත්ත්වයේදී දරුවා අසිහිය තත්ත්වයට පත්වේ. මෙසේ වන්නේ රුධිරයේ ඇති අධික සීනි ප‍්‍රමාණය නිසා මොළය ඉදිමීම හේතුවෙනි.
මෙය ඇති වීමට හේතු වන්නේ,
- නිසි ලෙස ප්රතිකාර නොගැනීම
- නිසි ඉන්සියුලින් මාත‍්‍රාව ලබා නොගැනීම
- නිසි උපදෙස් පිළිපදිමින් ආහාර නොගැනීම
- ආසාධන පැවතීම
මන්ද මධුරක්තිය (Hypoglycemia)
එනම් ඉන්සියුලින් ලබාදෙන විට හෝ වෙනත් ප‍්‍රතිකාරයකදී රුධිර ගත සීනි ප‍්‍රමාණය අඩුවීමය.
- වකුගඩුවලට හානි වීම. – Nephropathy
- ස්නායුවලට හානි වීම – Neuropathy
- අන්ධභාවය – Retinopathy
- සම හා පාදයේ ගැටලු
- හෘද රෝග හා රුධිරවාහිනී රෝග
- දත් හා විදුරුමස්වල ගැටලු
- පද කපා ඉවත් කිරීම
දරුවෙකු දියවැඩියා රෝග තත්ත්වයට ගොදුරු වීමට ඇති අවධානම් සාධක
- බර/තරබාරු බව (Obesity/over weight) – සාමාන්‍යයෙන් දරුවන්ගේ මේද පටක වැඩිපුර පිහිටන්නේ උදරය වටා, පේශී හා සම අතරයි.
- අක‍්‍රීයභාවය (Inactivity) – ක‍්‍රියාකාරී වන විට බර පාලනය වේ. ග්ලූකෝස් ශක්තිය ලෙස ප‍්‍රයෝජනයට ගනී.
- පවුල් ඉතිහාසය – මව්පියන් හා කිරි අම්මා/ කිරි අත්තා දියවැඩියා රෝගීන් වීම
-
- ජාතිය – අප‍්‍රිකානු, ආසියානු, ඇමෙරිකානු ජාතිකයන් සාමාන්‍යයෙන් දියවැඩියා රෝගයට ගොදුරු වීමේ අවදානම ඉහළ බව පැවසේ
- වයස හා ස්ත‍්‍රී/පුරුෂ භාවය -ඇතැම් විට දරුවන්ගේ දියවැඩියා තත්ත්වය හඳුනා ගැනීමට අවස්ථාව සැලසෙන්නේ වැඩිවියට පත්වීමට ආසන්නයේදීයි
- උපත් බර අඩු වූ විට හා ගර්භනීභාවයේදී දියවැඩියාව ඇති වීමේ අවදානමක් ඇත
දියවැඩියා තත්ත්වයට ගොදුරු වූ දරුවෙකුට ලබා දිය යුතු ප්රතිකාර හා සාත්තුව
ඉන්සියුලින් ප්රතිකාරය
මෙම ප්රතිකාරය Type I ආකාරයේ රෝග තත්ත්වයේදී ලබාදේ. මෙහිදී උදෑසන ආහාරය පැය ½ ට පෙර ඉන්සියුලින් ලබාදීම (වර්තමානයේ ඇති ඉන්සියුලින් වර්ග සමහරක් ආහාර ලබාදෙන විට ලබාදිය හැක) සිදු කෙරේ.
මෙහිදී,
- ක‍්‍රමානුකූලව එන්නත ලබාදෙන ස්ථාන මාරු (එවිට පළමුවරට දුන් ස්ථානයට නැවත දීමට සිදුවන්නේ සති කිහිපයකිනි) කරයි.
- එන්නත සීත දාමය නොකැඩෙන ලෙස ශීතකරණයේ 20C- 80C උෂ්ණත්වයක තැබිය යුතු අතරම එය ලබා දීමට පෙර කාමර උෂ්ණත්වයට පත් විය යුතුය.
- සිරින්ජරයට මාත‍්‍රාව ගැනීමට පෙර කුප්පිය දෑත් අතර සෙමින් කරකැවීමෙන් හොඳන් මිශ‍්‍ර කළ යුතුය
- එන්නත සමට යටින් ඇති පේශී පටලයට (උපත්වචීය පටකය – subcutaneous – S/C) ලබාදෙයි.
ඉන්සියුලින් ලබාදීමේදී ඉන්සියුලින් සන්‍යාසය (කෝමා) ඇතිවිය හැක. ඇතැම්විට මෙහිදී රුධිරයේ සීනි මට්ටම ක්‍ෂණිකව අඩුවිය හැකි අතරම ඒ තත්ත්වයේ ලක්ෂණ ලෙස,
- හදිසි කුසගින්න
- ශරීරයේ දුර්වල බව
- නොසන්සුන් බව
- සුදුමැලි වීම
- අධික ලෙස දහදිය දැමීම
- වෙව්ලීම
- කරකැවිල්ල
- ශරීර උෂ්ණත්වය අඩුවීම
- පෙනීමේ වෙනස්කම්
- ඇසේ කණීනිකාව විස්තාරණය
- සිහි නැති වීම
මේ තත්තවයට හදිසියේම නිවසේදී මුහුණ දීමට සිදු වුවහොත් සීනි සහිත පානයක්/ග්ලූකෝස් වැනි යමක් බීමට දිය යුතුය.
දරුවාගේ වර්ධනය හා විකසනය නිසි තත්ත්වයේ පවත්වා ගැනීමට,
- ව්‍යායාම, ක‍්‍රියාකාරීත්වයට, ශරීර බරට හා පවුලේ ආර්ථිකයට ගැලපෙන ආහාර වේලක් ලබා දිය යුතුය
- කොලෙස්ටෙරෝල් මට්ටම (Serum cholesterol level) සාමාන්‍ය අගයෙහි තබාගත යුතුය
- ශරීර බර ප‍්‍රශස්ත මට්ටමක තබා ගත යුතුය
- පෝෂණ අවශ්‍යතා සපිරි මේද එනම් කාබෝහයිඩ්‍රේට් (55%), මේදය (25%-30%), ප්‍රෝටීන (20%) නිසි මට්ටමෙන් ලබාදිය යුතුය
- ආහාර දවස පුරාම ලැබෙන පරිදි සැලසුම් කළ යුතු අතර ක‍්‍රියාකාරීත්වය අනුව වෙනස් කළ යුතුය.
- ආහාර පාලනයේ වැදගත්කම පැහැදිලි දරුවාට වැටහෙන අයුරින් පැහැදිලි කළ යුතුය
- දරුවාට ස්වාධීනව වර්ධනයට ඉඩ සැලසිය යුතුය
- දරුවා රෝගියෙකු ලෙස සැලකීම නොකළ යුතුය
- දරුවාගේ හැකියාවන් වැඩි දියුණු කර ගැනීමට සහය දිය යුතුය
- රෝගය සමග ජීවත් වීමට දරුවා හැඩගැස්විය යුතුය
- දියවැඩියා තත්ත්වයට ගොදුරු වූ දරුවාට සම වයසේ දරුවන් සමග කාලය ගත කිරීමටත් ඔවුන් සමග අදහස් ප‍්‍රකාශ කිරීමට අවස්ථාව සලසා දිය යුතුය
දියවැඩියා තත්ත්වය ඇති දරුවා වෙනුවෙන් දෙමාපියන් දැනුවත් විය යුතු වැදගත් කරුණු
දියවැඩියා තත්ත්වයට ගොදුරු වූ දරුවෙකු සිටී නම් දරුවා මෙන්ම මාපියන්ද පහත කරුණු පිළිබඳව වැඩි අවධානය යොමු කිරීම වැදගත් වේ.
1.ව්‍යායාම, චිත්තවේගීය ආතතිය හා ආසාධන තත්ත්ව සමගින් ඉන්සියුලින් අවශ්‍යතාව වෙනස් වන ආකරය දරුවාට පැහැදිලි කිරීම මගින් ක්‍රියාශීලී දින චර්යාවකට දරුවා යොමු කිරීම.
2.මධුමේහ ආම්ලිකතාවය (Diabetic Reto Acidosis) ඉන්සියුලින් කෝමා තත්ත්වය හඳුනාගන්නා ආකාරය මෙන්ම එය වැළැක්වීමට සහ ප්රතිකාර පිළිබඳව දැනුවත් විය යුතුය.
3.ආසාධන වැළැක්වීමට ගත යුතු පියවර ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය
- නැහැවා පිරිසිදුව දරුවා තබා ගැනීෂ
- පාද සාත්තුව හා සමේ සාත්තුව
- සමේ තුවාල සඳහා ඉක්මන් ප්රතිකාර
ආසාධන සඳහා ඉක්මන් ප්රතිකාර
4.ගැලපෙන සුවපහසු පාවහන් තෝරාදීම
5.කාලගුණයට ගැලපෙන ඇඳුම් තෝරාදීම
6.වයසට නියමිත ප‍්‍රතිශක්තීකකරණය ලබා දීම
7.මුත‍්‍රා පරීක්‍ෂාව සිදු කිරීම පිළිබඳව දැනුවත් කිරීම.
8.ආහාර පාලනය උනන්දු කරවීම සහ උදව් වීම
9.ඉන්සියුලින් ලබා දීම පිළිබඳව දරුවා දැනුවත් කිරීම
10.නිරීක්‍ෂණය යටතේ දරුවාට නිවැරදිව එන්නත් මාත‍්‍රාව ගැනීමටත් එන්නත ලබාගැනීමටත් (වයස් සීමාව අනුව හැකියාව නම්) සැලැස්වීම
11.විෂබීජ ඇතුළු නොවන සේ ආරක්ෂිතව එන්නත ලබාගන්නා ආකාරය පැහැදිලි කිරීම
12.තම ආරක්‍ෂාවට ගතයුතු පියවර පිළිබඳව දරුවාට පැහැදිලි කිරීම
13.නිතර රෝග විනිශ්චය කාඩ්පත ළඟ තබාගැනීම
14.හදිසි අවස්ථාවට ප‍්‍රයෝජනයට ගැනීමට ග්ලූකෝස් ස්වල්පයක් දරුවා ළඟ තබාගැනීමට දැනුවත් කිරීම
මෙවැනි තත්ත්වයකදී වෛද්‍ය උපදෙස් අනුව යමින් දරුවාගේ ආහාර වේල සකස් කිරීමත් සැමවිටම ක්‍රියාශීලී දිවිපෙවෙතකට දරුවා හුරු කිරීමත් ඉතා වැදගත් වන බව දෙමාපියන් වශයෙන් ඔබ සිහිතබා ගත යුතුමය.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය
නවජ සූති දැඩි සත්කාර ඒකකයේ සූතිකා පුහුණු හෙද නිලධාරිනි (1 ශ්‍රේණිය)
පළාත් මහා රෝහල, කුරුණෑගල
