අද වන විට ලොව පුරා පවතින තත්ත්වයත් සමග මව්පියන් බොහෝ සෙයින් බියට පත්ව සිටින්නේ තම කුඩා දරුවන් සම්බන්ධවයි. ඒ නිසාම ඔවුන් දරුවන් රැක ගැනීමට මහත් සේ වෙහෙස වේ. කෙසේ වුවද අද වන විට සීග්‍රයෙන් රට පුරා පැතිර යන මේ කොරෝනා වෛරසය ආසාදනය වීම නිසා දරුවන්ට පසුව ඇති විය හැකි බහු ඉන්ද්‍රිය ආසාදන රෝගතාව (Multisystem Inflammatory Syndrome in Children (MIS-C)) යන තත්ත්වය ගැන දැනුවත්ව සිටීම බොහෝ සෙයින් වැදගත් වන්නේ මේ තත්ත්වයට දරුවන් නොදැනුවත්වම ගොදුරු විය හැකි අවදානමක ඇති නිසා එවැනි තත්ත්වයක් උද්ගත වුවහොත් කල්තියා අවශ්‍ය වෛද්‍ය උපදෙස් වෙත යොමු වීමට අවස්ථාව සලසා ගත හැකි බැවිනි.
Multisystem Inflammatory Syndrome in Children (MIS-C)
එනම් දරුවන් තුළ ඇති වන බහු ඉන්ද්‍රිය ආසාදන රෝගතාව ඇති විය හැක්කේ කොරෝනා වෛරසය ආසාදනය වී පළමු දින 14 න් පසුවයි. එහිදී කොරෝනා රෝග ලක්ෂණ සහිතව හෝ රහිතව සති 2 ත් 6 ත් අතර කාලයේදී ඇති විය හැකි මේ තත්ත්වයේදී දරුවන් පෙන්නුම් කරන ලක්ෂණ Kawasaki රෝගයේ රෝග ලක්ෂණ හා සමාන වේ.
කොරෝනා ආසාදනයෙන් පසුව සිරුරේ නිපදවෙන ප‍්‍රතිදේහ සිරුරේ ඉන්ද්‍රිය සමග ක‍්‍රියාකාරී තත්ත්වයට පත් වී මොළය ඇතුළු අනෙක් ඉන්ද්‍රියයන් එනම් හෘදය, අක්මාව, වකුගඩු, පෙනහලු සමග ප‍්‍රතිදේහ ක‍්‍රියාකාරීත්වයක් දක්වන අතරම ඒ ඒ ඉන්ද්‍රියයට අදාලව වෙනස්කම් දැකිය හැකිය. මෙම MIS-C රෝග තත්ත්වයෙන් රුධිරය කැටි ගැසීම, හෘදයේ ක‍්‍රියාකාරීත්වය හා වකුගඩු වල ක‍්‍රියාකාරීත්වය දුර්වල වීම ආදිය ප‍්‍රතිඵල ඇති කරයි.
එක් එක් ඉන්ද්‍රිය අනුව ගත් කළ,
- මොළයට ඇති වන බලපෑම අනුව වලිප්පුව/අත් පා අඩපණ වීම
- ඇස්වලට ඇති වන බලපෑම අනුව ඇස් වපර වීම
- හදවතට ඇති වන බලපෑම් අනුව කිරීටක ධමනි විශාල වීම, රුධිර පීඩනය අඩුවැඩි විය හැකියි
- අක්මාවට ඇති වන බලපෑම් අනුව ඇස් කහ පැහැ වීම, අක්මාව විශාල වීම, උදර වේදනාව
- පෙනහලුවලට ඇති වන බලපෑම අනුව නිව්මෝනියා තත්ත්වය
- වකුගඩුවලට ඇති වන බලපෑම අනුව මුත්රා පිටවීම අඩු වීම, මුත්රා සමග රුධිරය පිට වීම, වකුගඩු අකර්මණ්‍යතාව වැනි තත්ත්ව ඇති විය හැකියි.
MIS-C රෝග තත්ත්වයේදී දරුවෙකු පෙන්නුම් කරන ලක්ෂණ
මෙහිදී දරුවෙක් ඉතා තදබල ලෙස රෝගී විය හැකි අතරම ශරීරයේ අන්තක, හෘදය, මොළය, පෙනහලු, සම, වකුගඩු ආදී අවයව රෝගී වේ. මෙහිදී පහත ලක්ෂණ දැකිය හැක. මෙම ලක්ෂණ ඇත්නම් COVID-19 සඳහා පරීක්‍ෂා කිරීම මගින් හෝ කොවිඩ් රෝගියෙකුට පසුගිය සති 4 ක කාලය තුල නිරාවරණය වී ඇතිදැයි නිශ්චිතව දැනගත යුතුය.
- දින 03කට වඩා පවතින උණ
- ඇඟපත වේදනාව
- උදර වේදනාව, පාචනය හා වමනය
- සිරුරේ සහ දිවේ ඇති වන රතු ලප
- බෙල්ලේ වසා ගැටිති ඇති වීම /වේදනාව
- සමේ දද ඇතිවීම හෝ සමේ පැහැයේ වෙනස්කම්
- රත්පැහැවූ දිව/තොල්/ඇස්
- අධික වෙහෙසකර බව
- ස්වසන අපහසුව – කෙටි හුස්ම
- පපුව තුල වේදනාව හෝ තෙරපීම
- ව්‍යාකූලභාවයට පත්වීම
- අවදිවීමට නොහැකිවීම හෝ අවදි වී සිටීම
රෝග විනිශ්චය සඳහා රුධිර හා මුත්රා පරීක්‍ෂණය/රුධිරය – හෘද රෝග වලදී සිදු කරන troponin i පරීක්‍ෂාව/X-ray- Chest/ECG/Echo යන පරීක්ෂණ අවශ්‍යතාවය අනුව වෛද්‍යවරුන් යොදාගනී.
MIS-C රෝග තත්ත්වයේදී හදිසි අවස්ථාවකදී පෙන්නුම් කරන රෝග ලක්ෂණ ලෙස,
- තද බල උදර වේදනාව
- ස්වසන අපහසුව
- සුදුමැලි වීම
- අළු පැහැ හෝ නිල් පැහැ සම, තොල්, ඇඟිලි තුඩු
- අලුතින් ඇති වූ ව්‍යාකූලභාවය
- අවදිවීමට නොහැකි වීම හෝ අවදිවී සිටීම
ප්රතිකාර
ප්රතිකාර ලබාදිම ලක්ෂණ හා පරීක්ෂණ වල ප‍්‍රතිඵල මත රඳයි.
- ඉදිමාව හෝ ප‍්‍රදාහමය තත්ත්වයට ප්රතිකාර සඳහා Steroids භාවිතය
- ප‍්‍රතිශක්තිය ලබාදීමට Immunoglobulin (IgG)IV ලබාදීම
- සේලයින් ලබාදෙන ආකාරයට (අන්ත:ශෛරීක) ලෙස තරලය ලබාදීම
- හෘද රෝගීන් සඳහා ඒ ඖෂධ ලබාදීම හා අඩු මාත‍්‍රා ඇස්ප්‍රින් ලබාදීම.
- ආසාධන වලින් වළක්වා ගැනීම සඳහා ප‍්‍රතිජෛවක භාවිතය
- ස්වසනය පහසු කිරීම සඳහා ඔක්සිජන් ලබාදීම
- රුධිර කැටි ඇතිවීම අවම කිරීම සඳහා රුධිර ප‍්‍රති කැටිකාරක ඖෂධ ලබාදීම
ඉහත ලක්ෂණ ඇති විට දරුවෙක් වෛද්‍ය අධීක්ෂණය ඇතිව රෝහලකදී ප්රතිකාර ලැබිය යුතු අතරම එහිදී අවශ්‍යතාවය මත දැඩි සත්කාර ඒකක තුළ ප්රතිකාර සඳහා රෝගියා යොමු කෙරේ.
පසු විපරම
මෙවැනි දරුවෙකු රෝහලේ සිට ප්රතිකාර ලබා නිවසට ගිය පසුවද ඔවුන් පිළිබඳ පසු විපරමක් තබාගැනීම වැදගත් වේ.
- රෝහලෙන් පිටව ගොස් සති 2 – 3 අතර කාලයේදී නැවත දරුවා ළමා රෝග විශේෂඥ වෛද්‍යවරයාට පෙන්වීම
- MIS-C මගින් හෘදයේ බිත්ති ආසාධනයට ලක්වී myocarditis තත්ත්වයට පත්වි වූ දරුවෙක් නම් ව්‍යායාම, ක‍්‍රීඩා ආදිය ටික කලකට නැවැත්විය යුතු වේ.
- මෙම රෝගය සඳහා Steroids භාවිත කර ඇත්නම් ළමා රක්තවාතවේද විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙකුට පෙන්වීම කළ යුතුය.
දරුවෙකු කුමන අසනීප තත්ත්වයකට ගොදුරු වූවත් මව්පියන් දරුවන්ගේ පෝෂණය පිළිබඳව නිසි අවධානයක් යොමු කළ යුතුමය. මෙවැනි තත්ත්වයකදී ද එය එසේමය.
මාස හයට අඩු දරුවෙක් නම් අනිවාර්යෙන්ම මව්කිරි පමණක්ම ලබා දිය යුතුය. එය දරුවාට අවශ්‍ය ප්‍රත්ශක්තිය ලබාදෙනු ඇත. වයස මාස හයට වැඩි දරුවන්ට නිසි සමබල ආහාර වේලාක් ලබා දීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. අනෙක් දරුවන්ගේ ආහාර වේලට කාබෝහයිඩ්‍රේට්, ප්‍රෝටීන, ලිපිඩ මෙන්ම විටමින් (A,B,,C,D,E,K), ඛනිජ ලවණ, සින්ක්, යකඩ සහ කැල්සියම් අන්තර්ගත කිරීම අතිශයින්ම වැදගත් වේ. ඒ නිසාම දිනකට ආහාර වේල් පහක් පමණවත් ලබා දෙමින් ආහාර අවශ්‍යතාවය සම්පූර්ණ කළ යුතුය. දරුවාගේ ආහාර වේල් සඳහා බිත්තර, හාල්මැස්සෝ, පළා වර්ග, එළවළු වර්ග එක්කරන්න. සැමවිටම නිවසේ පිරිසිදුව පිසින ලද ආහාර දරුවාට ලබා දිය යුතු අතරම දරුවා විජලනයට පත් වීම වළක්වා ගැනීමට හැකි තරම් දියර වර්ග (උණු කර නිවා ගත් ජලය, ජීවනී, පලතුරු යුෂ, බැදි හාල් කැඳ,) ලබා දීමත් අත්‍යවශ්‍ය බව සිහිතබා ගන්න.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ළමා රෝග විශේෂඥ, වෛද්‍ය දීපාල් පෙරේරා
රිජ්වේ ආර්යා ළමා රෝහල
