අපට රෝග තත්ත්ව ඇති වන්නේ කුමන හේතුවක් නිසා කුමන අවස්ථාවේද යන්න පිළිබඳව සිතා ගත නොහැකත එය එසේ වුවද ඕනෑම අවස්ථාවකදී ඇති විය හැකි රෝග තත්ත්වයක් පිළිබදව යම් දැනුවත් බවක් පැවතිම රෝගය වළක්වා ගැනීමටද හේතුවන වැදගත් කරුණක් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. වෛරස ආසාදන තත්ත්ව පිළිබදව අපි බොහෝ සෙයින් දැන්වත් වුවත් දිලීර හේතුවෙන් අපිට ඇති විය හැකි රෝග ගැන වැඩි දැනුමක් අප සතුව නැත. අන්න ඒ නිසාම දිලීර හේතුවෙන් හටගත හැකි රෝග දෙකක් සම්බන්ධව මේ ලිපිය තුළින් කතා කිරීමට බලාපොරොත්තු වේ. එනම් අළුහම් සහ Vulvovaginitis සම්බන්ධවයි.
අළුහම්
අළුහම් යනු පරපෝෂි ශාකයක් නිසා සම මත ඇති වන රෝග තත්ත්වයකි. දිලීර නම් පරපෝෂිතයා හේතුවෙන් මෙම අළුහන් ඇති වේ. මේවා ශාක වන නමුත් ප‍්‍රභාසංස්ලේශණය නොකරයි. ඕනෑම පුද්ගලයෙකු මෙම රෝගයෙන් ජීවිතයේ කෙදිනක හෝ අත්දැකීම් ලබා ඇත.
අළුහම් මතුපිට, මධ්‍යස්ථයේ (Intermediate) මෙන්ම ගැඹුරු ලෙස ඇති විය හැකිය. කෙසේ වුවද ඇති වූ ස්ථානයෙන් දිලීරය ඉවත් වුවද කලක් යන තෙක් සමේ පැහැය වෙනස් නොවේ.
අළුහම් ඇති වූ විට දැකිය හැකි ලක්ෂණ
- රවුම් ලප – මෙම ලප තඹ පැහැති ආකාරයේ, සමේ පැහැයට වඩා අඩු පාටක හෝ රෝස පැහැයක් ගනී.
- විවිධ මාස වලදී පැහැය වෙනස්වීම
- සම ගැලවී යාම
- සමහරවිට කැසීම
මෙය ඇති කරන ජීවියා Malassezia furfur වේ. මෙය දිලීරයෙකි. මෙම ජීවියා සම මතුපිට රෝග නොසාදමින් ජීවත් වේ. මෙම රෝගය ස්පර්ශය හරහා කෙනෙකුගෙන් තව කෙනෙකුට බෝවේ. මෙම රෝගයෙන් ඕනෑම වයසක අයට ඇතිවිය හැකි අතර බහුලව දැකිය හැක්කේ තරුණ වැඩිහිටි අය අතර වේ.
මෙම රෝගය ඇති කරවීම ඉක්මන් කරවන සාධක
- අධික උෂ්ණත්වය හා ආර්ද්‍රතාවය
- තෙල් සමේ ගැල්වීම
- අධික ලෙස දහදිය දැමීම
- ප‍්‍රතිශක්තීකරණය අඩු කරවන ප්රතිකාර
අළුහම් ප්රතිකාර මගින් තුරන් කල හැකි වුවද ඉහත තත්ත්ව හේතූවෙන් නැවත ඇති වීම තීරණය වේ.
අළුහම් ඇති වීමට හේතූ
මූලක ආකාරයට (mycelial) වර්ධනය වන දිලීරයක් වන අතර මෙහි ඝනය Malassezia. මෙම දිලීරය සාමාන්‍ය සමෙහි දැකිය හැක. මොවුන් ලිපිඩ මත ජීවත් වේ. මොවුන්ගේ ආකාර 4 ක් දැකිය හැක. වඩාත් සුලබ වර්ගය වන්නේ M furfur වේ. මොවුන් සාමාන්‍යයෙන් ස්නේහ ශ‍්‍රාවී ග‍්‍රන්ථි ආශ‍්‍රිතව ජීවත් වේ. Seborrhoeic ප‍්‍රදේශ වන හිස මත (හිසකබලේ), මුහුණ හා පපුව මත සිටී. මෙහිදී සුදු පැහැති හෝ වර්ණය අඩු (hypopigmented) වර්ගයේ රසායනිකයක් නිපදවන අතර එය අපිචර්මය හරහා ගොස් සමේ මෙලනින් වර්ණක සාදන ෙසෙල වල ක‍්‍රියාව අඩපණ කරයි.
රෝග විනිශ්චය
- කහ, කොල පැහැති Fluorescence ආලෝකය (black light) උපයෝගී කරගෙන රෝගය පවතින ප‍්‍රදේශ නිරීක්‍ෂණය.
- පොටෑසියම් හයිඩ්‍රොක්සයිස් භාවිත කරමින් සමේ සෛල සූරා ඉවත් කර ඒවා අන්වීක්‍ෂය ආධාරයෙන් පරීක්‍ෂා කිරීම මගින් .
අළුහම් සඳහා ප්රතිකාර
- සුළු තත්ත්වයේ (ස්ථාන 1 – 2 පමණක්) පවති න අළුහම සඳහා ප‍්‍රති දිලීරනාශක කාරක ගැල්වීම කළ හැක.
උදා: Selenium sulfide shampoo
Topical azole cream/shampoo (Econazole, ketoconazole)
Terbinafine gel
මෙම ඖෂධ නිකට මට්ටමේ සිට පහලට ගල්වා විනාඩි 5 – 15 කාලයක් තබා සෝදා හරින්න. සතියක්, දිනපතාද ඉන්පසුව මාසයක තුල සතියකට වතාවක් ද කල යුතුයි.
2. ශරීරය පුරාම පවතී නම් පෙති ආකාරයට බීමට දිය යුතු වේ.
උදා: Fluconazole, Itraconazole
මෙම පෙත්ත බී පැයක් පමණ තද බල ලෙස ව්‍යායාම කිරීමෙන් පසු දහදිය මගින් ඖෂධය සම මතට පැමිණේ. එවිට මෙම දිලීරය පහසුවෙන් ඉවත් කල හැක. පැය කිහිපයක් යනතුරු නෑම නොකල යුතුය. දින කිහිපයක් මෙම ප‍්‍රතිකාරය කිරීමෙන් දිගු කාලයක් පැවතුන අළුහම මාස කිහිපයකට සීමා කල හැක.
අළුහම් ඇති වීම වළක්වා ගැනීමට
Selenium sulfide shampoo මසකට වරක් එම පැල්ලම් මත ගැල්වීමෙන් නැවත නැවත ඇති වීම වළක්වා ගත හැක.
Vulvovaginitis
Vulvovaginitis ඇති වීමට ප‍්‍රධාන හේතුව බැක්ටීරියාවක් වුවද යීස්ට් (දීලිර), වෛරස, පරපෝෂිතයන්, පාරිසරික සාධක, ලිංගික සම්ප්‍රේෂණ රෝග, රසායනික හේතුද බලපෑ හැක. මෙම තත්ත්වය බහුලව ඇති කරවන බැක්ටීරියා වන්නේ Gardnerella යන ඒවාය. බැක්ටීරියා නිසා ඇති වන මෙම තත්ත්වයේදී අළු, සුදු පැහැති දුර්ගන්ද ශ‍්‍රාවයක් දැකිය හැක. මෙම ආසාධනය ඇති කරන දිලීර අතරින් බහුල වන දිලීරය වන්නේ Candida albicans යි. රසායනික ද්‍රව්‍ය ගැන සැලකීමේදී පහත රසායනිකයන් (Parabens, Sodium Sulfate, Fridosan, Dioxane වැනි රසායනික) හේතු විය හැකි අතර ඒවා සබන් වල, උපත් පාලන රසායනික ඵල අඩංගු වේ. එසේම අසාත්මිකතාවයන්ද දක්වයි.
Vulvovaginitis තත්ත්වයේදී පෙන්නුම් කරන ලක්ෂණ
මෙම ආසාධනය සඳහා හේතු වන කාරකය මත ඇති වන ලක්ෂණ වෙනස් වේ. පොදු වේ ඇති විය හැකි ලක්ෂණ ලෙස
- ලිංගික ප‍්‍රදේශයේ ඇති වන උද්දීපනය
- අධරය හා පිටවීය කොටසේ ඇති වන ප‍්‍රදාහය – අධික ගන්ධන සහිත අධික ශ‍්‍රාවයන්
- මුත‍්‍රා පහ කිරීමේදී ඇති වන අපහසුව
- දැවිල්ල
- ඉදිමුම
- වියළි බව
- දදයක් හෝ දිය බුබල ඇති වීම
එසේම
- මුත‍්‍රා පහ කිරීමේදී අපහසුව
- ලිංගික සංසර්ගයේදී වේදනාව
- සුළු රුධිරවහනයක් පැවතීම
- ගන්ධය සහිත ශ‍්‍රාවයක් ඇති වීම
Vulvovaginitis තත්ත්වය සඳහා ප්රතිකාර
මේ සඳහා ලබාදෙන ප‍්‍රතිකාරය මෙම ආසාධනය ඇති කිරීමට හේතු වූ ජීවියා මත පදනම් වේ.
Candida albicans – මෙමගින් ලිංගය ආශ‍්‍රිතව කැසීමක් ඇති වන අතර සුදු පැහැති ඝන යෝනි ශ‍්‍රාවයක් ඇති කරයි.
මෙම ආසාධනය ඇති කරන වෛරස ලෙස හර්පිස් හා මානව පැපිලෝමා වෛරසය (Human Papilloma virus – HPV) දැක්විය හැකිය.
පාරසරික සාධක ලෙස දුර්වල ස්වස්ථතාව හා ආසත්මිකකාරක හේතු වේ. තද ඇදුම් ඇදීමෙන් එම ස්ථාන වල සම ඇතිල්ලීමෙන් උද්දීපනයක් ඇති වන අතර තෙත රැුදීමද හේතුවේ. උද්දීපනයට ලක් වූ සම නිරෝගී සමකට වඩා මෙම තත්ත්වයට පත්වීමට ඉඩකඩ වැඩියි.
ලිංගික ආශ‍්‍රිතව බෝවන රෝග ගැන සැලකීමේදී Trichomonas vaginitis එක් හේතුවකි. මෙහිදී ලිංගික පෙදෙස අපහසුතාවය, කැසීම, අධික ශ‍්‍රාවයන් ඇති වේ. මෙම ශ‍්‍රාව කහ, කොල හෝ අළු පැහැ විය හැක. අධික ගන්ධයක් පවතී. මීට අමතරව Chlamydia, Gonorrhea නිසාද ඇති වේ.
වැළැක්වීමි
- සුවද විලවුන් ගල්වන ලද සනීපාරක්‍ෂක නිෂ්පාදන වලින් වැළකීම.
- උණුසුම හා සිතල රැුදෙන ආකාරයට තදට ඇ`දුම් ඇදීමෙන් වළකින්න.
- ලිංගික සංසර්ගයේදී condoms භාවිතය
- ජලය වි`ද සෝදා හැරීම නොකල යුතුය. එවිට යෝනි මාර්ගයේ ස්වභාවික බැක්ටීරියා ගහනය විනාශ වේ.
- උණුසුම දින වලදී කපු යට ඇ`දුම, භාවිතා කරන්න.
- ලිංගික සහකරුවන් එක් කෙනෙකුට වඩා ඇසුරු නොකරන්න.
- වැසිකිලි භාවිතයෙන් පසු ප‍්‍රවේසමෙන් පිස දමන්න.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
වෛද්‍ය එම්. එන්. ජයවර්ධන මහත්මිය
අපේක්ෂා රෝහල , මහරගම.
