ඇතැම් අවස්ථාවල කාන්තාවන් බාහිර ප්‍රජනක ඉන්ද්‍රියයන් හා ආශ්‍රිත යම් යම් රෝග තත්ත්වයන් හේතුවෙන් පීඩා විඳින්නේ වෛද්‍යවරයෙකුට හෝ තමන්ගේ අපහසුතා පැවසීමට ඇති ලැජ්ජාව හේතුවෙන් ඇති වන මැලිකම නිසයි. නමුත් බාහිර ප්‍රජනක පද්ධතිය හා ඒ අවට ඇති වන රෝග තත්ත්ව සඳහාත් අවශ්‍ය අවස්ථාවන්හිදී වෛද්‍ය උපදෙස් ලබා ගත යුතුය. එය ලැජ්ජාවට කරුණක් ලෙස නොසැලකිය යුතු අතරම සැමවිටම යහපත් සෞඛ්‍ය පුරුදු පිළිපැදීම සහ පිරිසිදුව සිටීම ප්‍රජනක පද්ධතියේ බාහිරින් ඇති විය රෝග තත්ත්ව මගහරවා ගැනීමට ඉතා වැදගත් වනු ඇත.
බාහිර ප්‍රජනක පද්ධතිය හා ආශ්‍රිතව ඇති විය හැකි රෝග තත්ත්ව
- භගයෝනිදාහය (Vulvovaginitis)
මෙහිදී යෝනි විවරය හා ඒ ආශ්‍රිතවත් භගමනිය ආශ්‍රිතවත් ඇති වන ප්‍රදාහයකි. මෙයට හේතුව වන්නේ ඊස්ට්‍රජන් හෝමෝනය අඩුවීම හෝ නැතිවීමයි. ඒ හේතුවෙන් යොවුන් වියට එළැඹීමට පෙරත් ආර්ථවාභාවයෙන් පසුත් යෝනියේ ඇති ග්ලයිකෝජන් අඩුවීම සිදුවේ.
යොවුන් වියට එළැඹීමට පෙර නම් මේ තත්ත්වය දෙමාපියන්ගෙන් හා වෙනත් දරුවන්ගෙන් ඇති විය හැකි අතරම එය අපිරිසිදුකම, යෝනියට ආගන්තුක දේ දැමීම, නිදන්ගත මුත්‍රා ආසාධන, ආසාධිත ඇඳ ඇතිරිලි හේතුවෙන් Gonococcus නම් බැක්ටීරියා මඟින් ඇති විය හැකිය.
යොවුන් වියට එළැඹීම හා ආර්තවාභාවය අතර මේ තත්ත්වය ඇති විය හැක්කේ ප්‍රසවය, යෝනි ශල්‍යකර්ම, ගබ්සාව වැනි තත්ත්ව නිසා භගමනියට හෝ යෝනියට අනතුරු වීම් මගින් සිදුවිය හැකි ආසාධනය තත්ත්වයන් හේතුවෙනි.
ආර්ථවාභාවයට පසු ගර්භාෂය පහත් වීම සඳහා මුදු (Pressary) භාවිත කිරීමත් ඒවා වැඩිකලක් යෝනියේ තිබීමත්, නියමිත කාලයට මාරු නොකිරීමත් නිසා ආසාධන ඇති වේ. දියවැඩියා තත්ත්වයේ සංකූලතාවයක් ලෙස ද භගයෝනිදාහය (Vulvovaginitis) ඇති විය හැක.
භගයෝනිදාහයේදී (Vulvovaginitis) පෙන්නුම් කරන ලක්‍ෂණ
- ශ්‍රාවය (සැරව හෝ රැධිරය මිශ්‍රිත ශ්‍රාවයන්) ඇති වීම
- යෝනි ප්‍රදේශයේ බරක් දැනීම
- මුත්‍රා පහකරන විට අපහසුව
- භගමනිය ප්‍රදේශයේ උද්දීපනය හා කැසීම
භගයෝනිදාහය තත්ත්වයට ප්‍රතිකාර
- පිරිසිදුකම
- වේදනාව සඳහා වේදනානාෂක ඖෂධ
- වෛද්‍යවරයා විසින් රෝගකාරක ජීවියාට අනුව ලබාදෙන ප්‍රතිජීවක ඖෂධ
- ඊස්ට්‍රජන් අඩංගු ඖෂධ ගැනීම
- යෝනිදාහය – Vaginits
යෝනිය ආශ්‍රිතව ඇති වන ආසාධන තත්ත්වයකි. උදාහරණ ලෙස Tricommonas protozoa, candida Albicuns දැක්වි හැකිය.
යෝනිදාහය ඇති වූ විට පෙන්නුම් කරන ලක්‍ෂණ
- දුඟදක් සහිත ශ්‍රාවයක් පිටවීම
- භගමනියේ දැවිල්ල හා ඉදිමුම
- යෝනි බිත්ති ආසාදනයට ලක්වීම
- සංසර්ගයේදී වේදනාවක් ඇති වීම
යෝනිදාහය ඇති වූ විට ප්‍රතිකාර
- පිරිසිදු බව පවත්වා ගැනීම අනිවාර්ය වේ
- වෛද්‍ය උපදෙස් මත ප්‍රතිජීවක ඖෂධ ලබාගැනීම
- වෛද්‍ය උපදෙස් මත ඊස්ට්‍රජන් අඩංග්‍ර ඖෂධ ගැනීම
- භගමනියේ ඇතිවන රෝග
- කූපභගදාහය (Follicular Vulvitis) – භගමනියේ රෝම කූප ගණනාවක් ආසධනය වීමෙන් ඇති වන තත්ත්වයකි. සම මතුපිටින් රෝම කූල ආශ්‍රිතව සැරව ගෙඩි ඇති වේ.
- භගමනියේ කුඩා බිබිලි ඇති වීම (Erysipelis Chanlli) හෝ භගමනියේ ගෙඩි (vulvar tumor/ Papilloma) ඇතිවීම
- කුඩා ඉන්නන් ඇති වීම – මෙය වෛරසයක් හේතුවෙන් ඇති වන තත්ත්වයක් වන අතරම භගමනියේ තෙත ගතිය නිසා ආසාධන ඉක්මණින් පැතිරිය හැකිය.
- බාර්තෝලියන් ග්‍රන්ථිවල ආසාධන – මේ තත්ත්වය ශ්‍රාවයන් නාලය තුළ එකතු වීම නිසා ඇති වේ.
භගමනියේ ඇති වන රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර
- කුඩා පැලුමක් ඇති කර සැරව ඉවත්කර ඖෂධ ගැල්වීම (Incision & Dressing)
- ප්‍රතිජීවක ඖෂධ ලබාදීම
- සමට සම්බන්ධ කර මැස්මක් යෙදීම
- Leucoplakia Vulvae
මෙය වයස්ගත කාන්තාවන්ට ඇතිවන නිදන්ගත රෝගයක් වන මෙය පූර්ව පිළිකා තත්ත්වයකි. මේ තත්ත්වයේදී අපිචර්මයේ සුදු පැහැ ලප ඇති කරයි.
- භග කණ්ඩකිය – Praritis Valualae
එනම් භගයේ ඇතිවන උද්දීප්‍යතාවය සහ කැසීමය. මෙහිදී ඇති වන කැසීම ඉතා තදින් දැනෙන අතරම රාත්‍රී කාලයේදී අධිකව දැනෙන්නට පටන් ගනී
අභ්‍යන්තර ප්‍රජනක පද්ධතිය හා ආශ්‍රිතව ඇති විය හැකි රෝග තත්ත්ව
- Hydatidiform Mole – H-moll
සංසේචිත ඩිම්බය, ගර්භාෂයේ රෝපණය වූ පසුව භ්‍රෑණයාගේ වර්ධනය අබිබවා අසාමාන්‍ය ලෙස වර්ධනය වන ගැටිති (ජිල්ලිකා) හේතුවෙන් භ්‍රෑණ වර්ධනය අතරමඟ ඇණහිටී. මේවා පිළිකා සෛල විය හැකි අතර සති හයකදී වර්ධනය ආරම්භ වේ. මෙම ගැටිති සති 12 දී උපරිම වර්ධනයක් දැකිය හැකි අතර මෙය තුළ තරලයක් පවතී. මෙම ගැටිතිවලින් අධික ලෙස HCG හෝමෝනය ශ්‍රාවය වේ. සති 12 න් පසු ගැටිති පරිහානියට පත්වේ.
Hydatidiform Mole – H-moll තත්ත්වයේදී පෙන්නුම් කරන ලක්‍ෂණ
- සති 12 දී යෝනි රුධිර වහනය (තද රතු හෝ දුඹුරු පැහැති කැටිති ලෙස පිටවේ)
- ස්පර්ෂ කිරීමේදී ඇති වන වේදනාව
- අධික උදාවමනය
Hydatidiform Mole – H-moll තත්ත්වයට ප්‍රතිකාර
- සති 12 ට අඩු නම් කලලය ඉවත් කරයි. (D&C)
- සති 12 ට වැඩි නම් උදර විච්ජේදනය (laparotomy) සිදුකර ඉවත් කරයි.
- අවු 40 ට වැඩි නම්, දරුවන් තිදෙනෙකු සිටින කාන්තාවක් නම් ගර්භාෂය ඉවත් කරයි. (Hysterectomy)
- Ectopic Pregnancy (බහිෂ්කේනතික ධාරණය)
සංසේචිත ඩිම්බය ගර්භාෂයේ රෝපණය වීමේ ක්‍රියාවලියට බාහිරව වෙනත් ස්ථානයක රෝපණය වීම මේ තත්ත්වයයි. සාමාන්‍ය ගර්භනීතාවයකදී භ්‍රෑණයාගේ වර්ධනය සමඟ ගර්භාෂයේ වර්ධනය සිදුවුවත් වෙනත් ස්ථානවලට එසේ විශාල වීමේ හැකියාවක් නොමැති නිසා ගැබ මේරීමට පෙර විනාශ වේ. බහුලව ඇති වන ස්ථාන වන්නේ පැලෝපීය නාල, ඩිම්බ කෝෂවල පරිතාන කුහරය, ගැබ් ගෙල යන ස්ථානයි. මෙයිනුත් සුලබව ඇතිවන්නේ පැලෝපීය නාල තුලය.
Ectopic Pregnancy (බහිෂ්කේනතික ධාරණය) තත්ත්වයේ ලක්‍ෂණ
- ඔසප් හට නොගත් කාලයේ (අනාරථවයේ) ලක්‍ෂණ (සති 8 – 10ක)
- පහළ උදරයේ අපහසුතාවය
- වමනය හා කරකැවිල්ල
- ගර්භණීභාවයේ ලක්‍ෂණ
- යෝනිය මඟින් සුළු රුධිරවහනය
- උදරය ස්පර්ෂ කිරීමේදී ඇති වන වේදනාව
නාලය පිපිරීමකට ලක් වුවහොත් තියුණු උදර වේදනාව, පෙකණිය පෙදෙස නිල්පැහැ වීම මෙන්ම කම්පන ලක්‍ෂණ පෙන්නුම් කරයි.
Ectopic Pregnancy (බහිෂ්කේනතික ධාරණය) සඳහා ප්‍රතිකාර
උදර විච්ජේදනය කර පැලෝපීය නාල පුපුරා ඇත්නම් ඒ පැත්තේ ඩිම්බාධාරද ඉවත් කිරීම (Salphyngo Oopharectomy) සිදුකරයි
- ගර්භෂය පහත් වීම – Uteriene Prolapse
ගර්භාෂය රඳවා ඇති බන්ධනීන්ගේ හා පේශීන්ගේ දුබලතාවය නිසා ගර්භාෂය යෝනි කුහරය තුලින් පහළට ඇදේ. යෝනියේ පූර්ව බිත්යෙන් මුත්‍රාශයද අපර බිත්තියෙන් ගුදයද නෙරා එයි.
ගර්භෂය පහත් වීමේදී පෙන්නුම් කරන ලක්‍ෂණ
- භගමනිය ප්‍රදේශයෙන් යමක් පහළට එල්ලෙන ලෙස දැනීම.
- නිතර මුත්‍රා පහකිරීමේ අවශ්‍යතාවය
- තදින් සිනාසෙන විට පාලනයකින් තොරව මුත්‍රා ස්වල්යක් පිටව
- මලබද්ධයේ ලක්‍ෂණ
- පිට කොන්දේ වේදනාව
- මුත්‍රා දැවිල්ල
- යෝනි විසර්ග පිටවීම
ගර්භෂය පහත් වීම සඳහා ඇති ප්‍රතිකාර
- Pressary (වළලු) දමා තාවකාලිකව ගර්භෂය පහත් වීම වළක්වයි.
- ගර්භාෂය ඉවත්කිරීම (Hysterectomy) – ගර්භාෂය උදර විච්ජේදනය මඟින් හෝ (Abdominal Hysterectomy) යෝනිය මඟින් (Vaginal Hysterectomy) මඟින් ඉවත් කරයි.
- එන්ඩෝමෙට්‍රියෝසිස් (Endometriosis)
ගර්භාෂය තුළ ඇති අභ්‍යන්තර ස්ථරය (endometrial) ගර්භාෂයෙන් පිටතට වර්ධනය වීමයි. මෙම වර්ධනයන් ඩිම්බ කෝෂ, පැලෝපීය නාල හා සම්බන්ධ වේ. එසේම මෙසේ පිටතට වර්ධනය වීමේදී කුඩා අන්තක, ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියේ පහළ කොටසේ අවයව, ගුදය හා ගර්භාෂය අතර ප‍්‍රදේශයට පැතිර යා හැක.
එන්ඩෝමෙට්‍රියෝසිස් තත්ත්වයේදී පෙන්නුම් කරන ලක්‍ෂණ
- ආර්තවයට පෙර හා පසු වේදනාව
- නිසරුභාවය
- ඔසප් චක්‍රයේදී අධික රුධිර වහනය
- සංසර්ගයේදී වේදනාව
එන්ඩෝමෙට්‍රියෝසිස් තත්ත්වයට ප්‍රතිකාර
- හෝමෝන ප්‍රතිකාර
- ශල්‍ය ප්‍රතිකාර
- දරුවන් අපේක්‍ෂා කරන අයට තාවකාලික ශල්‍ය ප්‍රතිකාර කරයි.
උදා: Chocalate cyst ඉවත් කිරීම
- ඩිම්බාධාර දෙකම සම්බන්ධ වී ඇත්නම් ගර්භාෂය, පැලෝපීය නාල හා ඩිම්බ කෝෂ ඉවත් කරයි.
- ගර්භාෂය සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත් කිරීම (Total Abdominal Hysteretomy)
- TAH + BSO – (Bilateral Salphingo Oopharetomy)ගර්භාෂය, පැලෝපීය නාල හා ඩිම්බ කෝෂ සියල්ල ඉවත් කරයි
- ගර්භාෂ පිළිකා
අසාමාන්‍ය ලෙස යෝනිය හරහා රුධිර වහනය මෙන්ම ගර්භාෂ තුළ මස්දලු, ගෙඩි වැනි අසාමාන්‍ය වර්ධනයන් ඇති වීම සිදු විය හැකිය.
ගර්භාෂ පිළිකා තත්ත්වයේදී ප්‍රතිකාර
- ශල්‍ය ප්‍රතිකාර
- විකිරණ ප්‍රතිකාර
- ඖෂධ ප්‍රතිකාර (ගැබ්ගෙල පිළිකා, ඩිම්බ කෝෂ පිළිකා සඳහා ලබාදේ)
ඉහත තත්ත්ව දෙකේදීම ශල්‍ය ප්‍රතිකාර මෙන්ම, ඖෂධ හා විකිරණ ප්‍රතිකාර ද ලබාදේ.
- Cystocele
පූර්ව යෝනි බිත්තිය තුළින් මුත්‍රාශය පහතට පැමිණීමයි. මුත්‍රාශයේ ගෙල, මුත්‍රා මාර්ගය වෙන වෙනම ඉවතට පැමිණිය හැක.
Cystocele තත්ත්වයේ ලක්‍ෂණ
- ශ්‍රෝණියේ බර ගතිය හෝ පීඩනය
- කෝනදේ වේදනාව
- මුත්‍රා ඉක්මනින් පිට කිරීමේ අවශ්‍යතාවය
Cystocele තත්ත්වයට ප්‍රතිකාර
- ඊස්ට්‍රජන් හෝමෝන ලබාදීම
- වලලු (Pressary) දැමීම
- ශල්‍ය ප්‍රතිකාර
- Vaginal Fistula
අභ්‍යන්තර කුහර ඉන්‍ද්‍රියන් දෙකක් අතර හෝ අභ්‍යන්තර කුහර ඉන්‍ද්‍රියන් හා බාහිරව ඇති වන කුහර සහිත මාර්ගයක් ඇති වීමකි. මෙය යෝනිය හා මුත්‍රා මාර්ගය අතර (Urethro Vaginal Fistula), යෝනිය හා මුත්‍රාශය අතර (Vesico Vaginal Fistula), යෝනිය හා ගුදය අතර (Reeto Vaginal Fistula) ලෙස ආකාර 3 කි.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය හෙද නිලධාරිනි (1 ශ්‍රේණිය)
පළාත් මහා රෝහල, කුරුණෑගල
