ඇතැම් විට ඔබේ මව/පියා පාකින්සන් රෝගයට මුහුණ දී සිටිනවා වුණත් ඒ පිළිබඳව ඇති නොදැනුවත්කම මත එය ඔබට වටහා ගැනීමටත් අවශ්‍ය ප්රතිකාර වෙත වැඩිහිටි පුද්ගලයා යොමු කිරීමටත් නොහැකි විය හැකියි. පාකින්සන් රෝගය නිට්ටාවට සුව කළ නොහැකි තත්ත්වයක් වුවත් රෝගී පුද්ගලයාගේ එදානෙදා ජීවිතයේ අපහසුතා අවම කර ගැනීමට නිසි ප්රතිකාර ක්‍රම හමුවේ අවස්ථාව උදා වන නිසාම පාකින්සන් රෝග තත්ත්වය පිළිබඳව අපි දැනුවත් වීම වැදගත් වේ. මේ ලිපිය තුලින් පාකින්සන් රෝගී තත්ත්වයත් සමග ඇතිවන සන්නිවේදනයේ ගැටලු සහ ආහාර ජීර්ණයේ ගැටළු පිළිබඳව සකච්ඡා කරමු.
පාකින්සන් රෝග තත්ත්වයේදී ප‍්‍රධාන වශයෙන්ම සිදුවෙන්නේ මොළයේ චලන සම්බන්ධ සමායෝජනය අඩු වීමයි. එත් සමගම බොහෝ අවස්ථාවලදී කටහඩේ ගැටලු සහ කතාව උච්චාරණය වීමේ ගැටලු ඇති විය හැකියි. බොහෝවිට කටහඩ ගෝරෝසු විය හැකියි. සමහර විට කතා කරන විට කතාවත් සමග හුස්ම පිටවන (breathy voice) ආකාරයක් දැකිය හැකියි. කටහඩේ ස්වභාවය (quality) වෙනස් විය හැකියි.
පාකින්සන් රෝගය ඇති බොහෝමයක් රෝගීන්ගේ,
- කටහඩේ නාදය (tone) වෙනස් නොවේ.
- ඔවුන් එකම තීව‍්‍රතාවයකින් කතා කරයි.
- දිව, තොල, තල්ල චලනය කර අදාල නිවැරදි ශබ්ද නිවැරදි ලෙස උච්චාරණය කිරීමට විශාල ආයාසයක් දරයි.
- මුහුණේ ඉරියව්වල ඇති යම් යම් වෙනස්කම් නිසා ඇතැම් විට හැඟීම් ප්‍රකාශ කිරීමේ හැකියාව අවම විය හැකියි.
- ඇතැමෙක් වචන ගැලපීමේ අපහසුතාවයකින් (word finding difficulties) එනම් නිවැරදිම වචනය තෝරා ගැනීමේ අපහසුතාවයක් තිබිය හැකියි.
ඔබේ මවට/පියාට මේ තත්ත්වය ඇත්නම් ඔබ කළ යුත්තේ කේන්ති ගැනීම නොව ඔවුන්ව වඩාත් හොඳින් තේරුම් ගැනීමට ඔවුන්ට වඩාත් හොඳින් ඇහුම්කන් දීමයි.
පාකින්සන් රෝගයත් සමග ඇති වන තවත් තත්ත්වයත් ලෙස කෑම ගිලීමේ අපහසුතාවය දැක්විය හැකියි. ආහාර ගිලීමට මුඛයේ චලන මාංශ පේශීන් අත්‍යවශ්‍යයි. පාකින්සන් රෝගියෙකුට යම්හෙයකින් තොල් එක ආකාරයකින් තබා ගැනීමේ අපහසුතාවය (lip seal) හේතුවෙන්,
- කෑම, කෙළ මුඛය දෙපසින් පිටතට පැමිණිය හැකියි.
- ඇතැමෙකුට කෑම ගිලීමේදී අපහසුතාවය ඇති විය හැකියි.
- ඇතැමෙකුට දියර ජාති ගිලීමේදී සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයේ කියවෙන ආකාරයට ඉස්මෝල්ලේ යෑම (පිට උගුරේ) සිදුවිය හැකියි.
පාකින්සන් රෝගී තත්ත්වය සහිත වැඩිහිටියෙක් සායනයට පැමිණි විට,
රෝගියාගේ තත්ත්වයට අනුව රෝගියා සතු හැකියා සහ නොහැකියා තක්සේරු කිරීම සිදුකරන අතරම එහිදී කතාව, භාෂාව, සන්නිවේදනය වගේම ආහාර ජීර්ණයේ ගැටලු ගැනත් සොයා බලනවා. ඉන් පසුව අදාල රෝගියාගේ තත්ත්වයට අනුව සැලසුමක් සකස් කොට කටහඩේ ගැටලු ඇත්නම් ඒ සඳහා අවශ්‍ය ශ්වසන අභ්‍යාස කරනවා. එමඟින් කටහඩේ ගැටළු අවම කරගැනීමට සහයා ලබා දෙනවා. ඒ වගේම දිව, තොල්, තල්ල යන මුඛය සම්බන්ධ මාංශ පේශී වල යම් ගැටලුවක් ඇත්නම් ශක්තිය (areas strength) කොපමණ පරාසයකට චලනය කළ හැකිද යන්න පරීක්ෂා කොට එය දියුණු කරවීමට ක‍්‍රියාකාරකම් සිදු කරනවා.
තොල් එක ආකාරයකින් තබා ගැනීමේ අපහසුතාවය (lip seal) ඇති රෝගියෙක් නම් ඒ තත්ත්වය නිවැරදි කරගැනීමට දහය වෙන ආකාරයේ ක‍්‍රියාකාරකම් ලබා දෙනවා. තවද ආහාර ගිලීම සම්බන්ධ ගැටලු අයෙකුට නම් රෝගියාට හැකි කුමන වර්ගයේ ආහාරද එනම් ඝන ආහාරද ද්‍රව ආහාරද නැත්නම් අර්ධ ඝන ආහාරද යන්න තක්සේරු කොට රැකබලාගන්නා පුද්ගලයන්ට ඒ ගැන දැනුවත් කරනවා. ඒ වගේම මවට/පියාට ගැලපෙන විදියේ ආහාර සහ සකසා ගන්නේ කෙසේද ඒ වගේම දියර වර්ග ලබාදීමේදී එය ඝනව සකසා ගන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳවත් කථන සායනයේදී පැහැදිලි කරනවා.
සන්නිවේදනයේ ගැටලුවක් ඇති වැඩිහිටියෙක් නම් personal microphone, touch pad පාවිච්චි කරන ආකාරය පිළිබඳව දැනුවත් කරන අතරම මේ සියලුම දේ හරහා ඔවුන්ගේ ගිලිහී ගිය සන්නිවේදන කුසලතා ඔවුන්ට නැවත ලබාගන්නට උදව් කිරීම මේ සියලු කාර්යයන්වල අරමුණයි. ඒ වගේම ඔවුන්ට ගැලපෙන පරිදි වෘත්තිය චිකිත්සක ප්රතිකාර, භෞත චිකිත්සක ප්රතිකාර සහ නිවැරදි ඖෂධ ප්රතිකාර භාවිත කිරීම මගින් රෝගී තත්ත්වයේ ගැටළු අවම කරගැනීමට සහය වේ.
පාකින්සන් රෝගී තත්ත්වය 100% සුව කිරීමට ඖෂධ සොයාගෙන නැතත් එදිනෙදා ජීවිතයේදී ඔවුන්ගේ අපහසුතාවන් අවම වන ආකාරයේ සැලැසුමක් ලබාදිය හැකියි. ඔබේ වැඩිහිටි මව/පියා පාකින්සන් රෝගී තත්ත්වයේ රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරනවා නම් ඔවුන් නිවැරදි චිකිත්සන ප්රතිකාර සඳහා යොමු කිරීම ඔබේ යුතුකමයි. ඒ නිසාම රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන වැඩිහිටියෙක් සිටී නම් ළඟම රෝහලේ කථන චිකිත්සක සායනයට යොමු කරන්න.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ආචාර්ය නිමීර වීරරත්න මහතා
භාෂා හා කථන ව්‍යාධිවේදී
පාත් ටු වොයිස් යූ ටියුබ් නාලිකාවේ නිර්මාතෘ
