කොවිඩ් 19 වෙනුවෙන් වූ ආසාදිතයන් සංඛ්‍යාව ඉහළ යෑමත් සමග මේ වෙන විට සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ ධාරිතාවය ඉක්මවා ගොස් තිබෙනවා. ඒ නිසා මේ වෙන විට ආසාදිත වූ සෑම රෝගියෙකුටම නේවාසිකව ප්‍රතිකාර ලබා දීම පිළිබඳ යම් යම් ගැටළු ඇති නිසා නිවෙස්වල සිට ප්‍රතිකාර ලබන රෝගීන් ගැනත් සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ අවධානය යොමු වී තිබෙනවා.නමුත්….කොවිඩ් ආසාදිත රෝගියෙක් නිවසේ සිට ප්‍රතිකාර ලබන විට රෝගියාට වාසි කීපයක් තිබෙනවා.
- හොදින් ආහාරපාන ලැබීම
- වැසිකිලි කැසිකිලි පිලිබඳව ගැටලුවක් නොවීම.
- නිවසේ සෙසු සාමාජිකයන් සිටින නිසා අවශ්‍ය පහසුකම් දුරස්ථව හෝ ලැබීම.
- තමාට සුපුරුදු පරිසරය
මේ අන්දමින් වාසි තිබුනත් ආසාදිත රෝගියෙක් නිවසේ සිටියදී ඇති වෙන ගැටලු කීපයක්ද තිබෙනවා.
- හදිසි සෞඛ්‍ය ප්‍රතිකාර නොමැති නිසා තමා අනාරක්ෂිත යැයි සිතීම.
- රෝග තත්වය උත්සන්න වීමේ අවදානම ගැන මානසික ගැටුමකින් පසුවීම.
කොවිඩ් රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන හෝ රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් නොකරන ආසාදිතයෙක් හදිසියේ හෝ දැඩි රෝග තත්වයන්ට පත් විය හැකියි.
කොවිඩ් වෛරසයේ ආසාදනය නිසා පෙනහලුවල ගර්ත හෙවත් වා සිදුරු සංකෝචනය වීම නිසා වායතය හුවමාරු වීම හොඳාින් සිදු නොවන අවස්ථාවන් ඇති වෙන්න පුලුවනි. එවැනි අවස්තාවකදී රුධිරයේ ඔක්සිජන් මටට්ම පහළ බැසීම නිසා රෝගියාගේ ජීවිතයට පවා දැඩි අවදානමක් ඇති වීමට පුළුවන්. ඒ නිසා රුධිරයේ ඔක්සිජන් මටට්ම රෝග ආසාදිතයාගේ ජීවිතයේ තීරනාත්මක සාධකයක්.හෘදයවස්තුව, මොළය සහ පෙනහලු වැනි ප්‍රධාන අවයවයන්හි ක්‍රියාකාරිත්වයට රුධිරයේ ඔක්සිජන් ප්‍රතිශතය තීරනාත්මක සාධකයක්.
රුධිරයේ ඔක්සිජන් මටට්ම අඩු වෙන බව දැනගන්නේ කොහොමද…?
කොවිඩ් ආසාදිතව නිවසේ රැඳී ප්‍රතිකාර ලබන රෝගීන් විසින් මේ ගැන වැඩි අවධානයක් දැක්වීම වැදගත්. රුධිරගත ඔක්සිජන් පහළ බසින බැව් හඳාුනා ගත හැකි ලක්ෂණ කීපයක් තිබෙනවා. හුස්ම ගැනීමේ අපහසුව කොවිඩ් 19 රෝගයේ මූලික ලක්ෂනයක්ද…?
කොවිඩ් ආසාදිතව දින දෙක තුනක් අතර කාලයේදී පෙනහළුවල වෙනස්කම් ඇති වීම නිසා හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයන් ඇති විය හැකියි.
- විවේකව සිටින විට හෝ සුලු මන්සියකින් පවා හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයක් ඇති වීම.
- තෙහෙට්ටු ගතිය ක්‍රමයෙන් වැඩි වීම
- හුස්ම ගැනීමේ වේගය වැඩි වීම.
- ව්‍යාකුලබව
- කැස්ස සමග ලේ පිටවීම.
- අධික වමනය සහ පාචනය
ඒ වගේම කොවිඩ් ආසාදිත රෝගියාට වැසිකිලි යෑමේදී පවා වෙහෙසකර බවක් දැනීම වගේම කැරකැවි්ලි ස්වභාවයක් ඇති වෙන්න පුලුවනි.මෙම වෛරසය නිසා රුධිරය කැටි ගැසීමේ හැකියාව ඉහළ යන අතර ඇතැම් විට ක්ලාන්තගතිය සමග පපුවේ ගැස්ම වැඩි වීම මහ හෘදයාබාධයක් පවා ඇති වෙන අවදානමක් තිබෙනවා.මෙවැනි අපහසුතාවයක් ඇති වූ විට රෝහල්ගතව ප්‍රතිකාර ලබන රෝගියෙකු නම් වහාම ඔක්සිජන් සැපයුම ලබා දෙනවා. එහිදී රෝගියාගේ තත්වය අනුව ලබා දෙන ඔක්සිජන් ගැන තීරණය වෛද්‍යවරයා විසින් තීරණය කරනවා.
නිවසේ සිටින කොවිඩ් ආසාදිතයාට මෙම පහසුකම් ලබා දීම ගැටළුවක්…
රුධිරයේ ඔක්සිජන් මට්ටම පහළ බැසීම නිසා “ Happy hypoxia “ තත්වයට පත් වෙන්න පුලුවනි.මෙවැනි රෝගීන්ට හැකි ඉක්මනින් රෝහල්ගත කිරීම අවශ්‍යයි.නමුත් නිවසේ සිටින රෝගියා හැකි ඉක්මනින් රෝහල්ගත වීම පහසු ක්‍රියාවලියක් නොවෙයි. ඒ වෙනුවෙන් පියවර ගණනාවක් අවශ්‍ය වෙනවා. කොටින්ම රෝහල්ගත වීමට වාහනයක් සොයා ගැනීමේ පටන් රෝගියා නේවාසික කරන තෙක් සිදු වෙන මෙම ක්‍රියාවලිය හදිසි ප්‍රතිකාර අවශ්‍ය ආසාදිතයෙකුට දරා ගැනීම අපහසුයි.
ඔක්සිජන් අඩු වෙන බව දැන ගන්නේ කොහොමද…..?
රෝගියෙකුගේ රුධිරයේ ඔක්සිජන් සාන්ද්‍රනය අඩු වෙන බව කල් තබා දැන ගැනීමෙන් රෝගියාගේ ජීවිතය ආරක්ෂා කර ගැනීමේ හැකියාව ලැබෙනවා.ඒ නිසා ඔබේ නිවසේ Pulse oximeter ක් තිබෙනවා නම් ඒ බව ඔබටම මැන ගැනීමට හැකියාව තිබෙනවා. මෙම උපකරනයෙන් රුධිරයේ ඔක්සිජන් අගය ඉතාම පහසුවෙන් දැන ගැනීමට පුලුවනි. ඔබේ ඇඟිල්ල මේ උපාංඟයේ රඳවා ගත් විට පෙන්වන අගය 95 ට වැඩි නම් ඔබේ රුධිරයේ ඔක්සිජන් මට්ටම හොඳ අගයක තිබෙනවා. 94 ට වඩා අඩු අගයක් නම් තව දුරටත් මෙම මට්ටම පහළ බැසීමට යම්කිසි අවදානමක් ඇති නිසා අවදානයෙන් සිටීම ඉතාම වැදගත්. ඒ නිසා නිවසේ ප්‍රතිකාර ලබන කොවිඩ් ආසාදිත රෝගියෙක් නම් පැය හතරකට වරක් හෝ ඡමකිැ දංසපැඑැර මගින් රුධිරයේ ඔක්සිජන් සාන්ද්‍රණය ගැන දැන ගැනීම ඉතාම වැදගත්.ඔක්සිජන් සාන්ද්‍රනයේ අගය 92 ට වඩා අඩු නම් හැකි ඉක්මනින් රෝහල්ගත වීම අවශ්‍ය වෙනවා.
1904 පණිවිඩ සේවාව
නිවසේ රැඳී සිටින කොවිඩ් ආසාදිත රෝගියෙකුට ඉහත අංකය යටතේ ඕනෑම ජංගම දුරකථන ජාලයකින් වුනත් කෙටි පණිවිඩයක් ලබා දෙන්න පුලුවනි. ඒ නිසා 1904 සම්බන්ධීකරණ මධ්‍යස්ථානය වෙත රෝගියාට තමන්ගේ වර්තමාන රෝගි තත්වය ගැන ඉතාම පහසුවෙන් දැනුම් දීමට හැකියාවක් ලැබෙනවා. ( දැනට මෙම සේවාව බස්නාහිර පලාතේ ක්‍රියාත්මක අතර ඉදිරියේදී සෙසු දිස්ත්‍රික්ක සමග සම්බන්ධ කිරීමට අදහස් කෙරේ. ) දවසේ පැය 24 මුළුල්ලේම 1904 දුරකථන සේවාව ක්‍රියාත්මකයි. මෙම අංකයට ලැබෙන කෙටි පණිවිඩ පහත දැක්වෙන පරිදි වර්ග කරනවා.
■ හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයන් ඇති වහා ප්‍රතිකාර අවශ්‍ය රෝගීන්
■ වහා ප්‍රතිකාර අවශ්‍ය නොමැති වුනත් රෝහල්ගත වීමේ අවශ්‍යතාවය සහිත
■ නිවෙස්ගතව ප්‍රතිකාර ලබන ආසාදිතයන්
මෙම යාන්ත්‍රනයේ ක්‍රියාත්මක වීම.
කෙටි පණිවිඩ ඔස්සේ තොරතුරු ලබා දුන් රෝගින්ට නැවතත් මෙම සේවාව මගින් දුරකථන ඇමතුම් ලබා දී ඔවුන්ගේ තත්වය ගැන විමසා සිටිනවා. මෙතැනදී රෝහල්ගත කිරීමේ අවශ්‍යතාවය අුැති රෝගීන් 1990 සුවසැරිය සේවාව ඔස්සේ රෝහල්ගත කිරීම සිදු වෙනවා. උපදෙස් අවශ්‍ය වන ආසාදිතයන්ට අවශ්‍ය උපදෙස් ලබා දීමත් මෙම සේවාව මගින් සිදු කරනවා.
247 දුරකථන සේවාව
ඒ වගේම කොවිඩ් ආසාදිත රෝගියෙකුට ඕනෑම සාමාන්‍ය දුරකථනයකින් ඕනෑම සන්නිවේදන ජාලයකින් 247 අංකයට ඇමතුමක් ලබා දෙමින් තමන්ගේ රෝග තත්වය ගැන වෛද්‍යවරයෙකුගේ උපදෙස් ලබා ගන්න පුලුවනි. මෙම යාන්ත්‍රනයට වෛද්‍යවරුන් 300 ක් සහ විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් 100 ක් පමණ සම්බන්ධයි.මේ අන්දමින් රෝගියාට තමන්ගේ රෝග තත්වය ගැන වෛද්‍ය උපදෙස් ලැබෙන විට තමන් සුරක්ෂිතයි යන හැඟීම ඇති වෙනවා. මේ අවස්ථාවේදී රෝගියාගේ මානසික සුවතාවත් ඉතාම වැදගත්. කොවිඩ් ආසාදිතව නිවසේ සිටින රෝගීන්ට තමාගේ රෝග තත්වය ගැන ඇති වෙන සංකුලතාවයන් ගැන ලැබෙන උපදෙස් ඉතාමත් වැදගත් . මේ සේවාව මගින් රෝගියාට අවශ්‍ය උපදෙස් ලැබෙනවා.
මේ සේවාව නිසාකොවිඩ් රෝගින් තුළ තමා සුරක්ෂිතය යන හැඟීම නිසාම මානසික සුවතාවය ඇති වීම. රෝග තත්වය උත්සන්න වීමේදී හෝ සංකුලතාවයන් හැකි ඉක්මනින් සුවපත් කර ගැනීමේ හැකියාව වගේම කොවිඩ් මරණයක් නොවී තව දුරටත් ජීවත්වීමේ වාසනාව ලැබෙනවා.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
මහාචාර්ය ඉන්දික කරුණාතිලක මහතා
වෛද්‍ය පීඨය
කොළඹ විශ්ව විද්‍යාලය
මහජන සෞඛ්‍ය පිලිබඳව ආසියානු පැසිපික් අධ්‍යන සංසදයේ උප සභාපති
