දරුවන්ගේ හැඟීම් වර්ධනය කිරීමට අප විසින් කළ යුත්තේ මොනවාද?

වයසින් වැඩෙත්ම ළමුන්ගේ හැකියාවන් ක‍්‍රම ක‍්‍රමයෙන් වර්ධනය වේ. මුලදී හිස සෙලවීම, අත් පා සැලීම් ආදියත් ක‍්‍රමයෙන් හිස කෙලින් කිරීම, පෙරලීම, බඩගෑම/දණගෑම අධාරක් ඇතිව නැගී සිටීමත්, තනිව නැගිටීමත්, තනිව ඇවිදීම ආදියෙන් පසු දුව පනින්නට හැකියාවත් ක‍්‍රමයෙන් ඉගෙන ගනී. එසේම අර්ථයක් රහිතව ශබ්ද නගන දරුවන් ක‍්‍රමයෙන් වචන ඉගෙන වාක්‍ය ගොතා කතා කරන්නට ඉගෙන ගනී. එසේම මුහුණ දෙස බලාසිට එයින් දැක්වෙන සිතුවිලි හඳුනා ගැනීම තුලින් අවාචික සන්නිවේදනයද ඉගෙන ගනී. 

මෙසේ බලන කල අවබෝධ වන්නේ ලබන අත්දැකීම් මෙන්ම ලැබෙන ක‍්‍රියාකාරකම් හා ශබ්ද හරහා දරුවා ඉගෙනීමේ ක‍්‍රියාවලියට අවතීර්ණ වන බවයි. එය සිදු වන්නේ පුදුමාකාර වූ වේගයකිනි. මේ ක‍්‍රියාවලීන් හරහා ළමුන්ගේ සංවර්ධනය නිරූපණය වේ. මේ අනුව දරුවන්ගේ ක‍්‍රියා හා කුසලතා වල ක‍්‍රම ක‍්‍රමයෙන් සිදුවෙන සංකීර්ණ බව වයස සමග වැඩි දියුණුවීම සංවර්ධනය ලෙසින් හඳුනාගත හැකියි. 

මේ සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලිය ගොඩනැගෙන අයුරු දරුවාගෙන් දරුවාට වෙනස් නොවන එකම රටාවක් ගනී. එහි වෙනස් වන්නේ සිදුවෙන වේගය සමාන නොවීම පමණි. 

අපගේ ඉලක්කය වන පාලනයක් ලද චිත්ත වේග සහිත යහපත් පෞරුෂයක් හා සමාජීය වශයෙන් පරිපූර්ණ සෞඛ්‍ය සම්පන්න දරුවකු නිර්මාණය කිරීමයි. මෙම කාර්යයේදී ඔවුන්ගේ ජීවිත කාලය පුරාවටම සතු අළුතින් ඉගෙන ගන්නා විචාරශීලි බව ඔවුන් තුල රැකදීමට අප විසින් අනුබල ලබාදිය යුතුයි. මේ අනුබල දීම යනු ඔවුනගේ හැඟීම් හඳුනා ඒවා වර්ධනයට උදව්වන සේ අප විසින් ක‍්‍රියාත්මක වීමයි. 

මේ පිළිබඳව විමර්ශනාත්මකව සිතීමේදී දරුවෙකු මව හඳුනාගෙන ඇය සමග සිනාසීම එම දරුවාගේ හැඟීම් දියුණුවීමකි. මේ නිසා මව නිතර දරුවා සමග සමීපව පවත්නා සම්බන්ධතාව දරුවාට කතා කිරීම හරහා සිප වැළඳ ගැනීම හරහා දැනෙන උණුසුම් ආදරණීය හැඟීම් හරහා සිදුවන්නකි. මේ නිසා මවගේ හඬ ඇසුනු සැනින් දරුවාගේ මතකයට නැගෙන්නේ ආදරය, උණුසුම ලැබුණු බවයි. මේ සමග දරුවාට දැනෙන සන්තෝෂය නිසා දරුවාට සිනහවක් නැගේ. මෙය ඉතා සරල ක‍්‍රියාවක් ලෙස සිතුනද පෙනීම, ඇසීම පිළිබඳව ඇති වන මොළයේ අපර ඛණ්ඩිකාව (occipital lobe) ශංඛක ඛණ්ඩිකාව (temporal lobe) තුල ඇති වන ස්නායු ක‍්‍රියා කිරීමක් හරහා සිදුවන්නකි. කලින් මතකයක් තබන සිහි කැඳවීම සඳහා මොළයේ හිපො කැම්පස් (Hippocampus) ඇමිග්ඩලා (Amygdala) සහ බේසල් ගැංග්ලියාව (Basel ganglia) යන කොටස් වල ක‍්‍රියාකාරීත්වය අවශ්‍ය වේ. මෙම සිද්ධියට අදාල හැඟීම් සහ සිතුවිලි ඇති වන්නේ මොළයේ පූර්ව මස්තිෂ්කය (Frontal lobe) ලිම්බික් පද්ධතිය (Limbic system) ඇමිග්ඩලා (Amygdala) සහ හිපොකැම්පස් (Hippocampus) යන කොටස් වල ඇති වේ. මෙය අපට ඉතා සරල ක‍්‍රියාවක් ලෙස පෙනුනද සිදුවන සෑම ක‍්‍රියාකාරකමක්ම සඳහා මොළයේ විවිධ කොටස් සම්බන්ධ වීමත් ඒ අනුව දරුවාගේ සංවර්ධනය සිදුවන බවත් මේ සංවර්ධනය රඳ පවතින්නේ මොළයේ ක‍්‍රියාකාරීත්වයේ කාර්යක්‍ෂමභාවයක් අනුව බවයි. 

මෙම ක‍්‍රියාවලි සඳහා මොළයේ ස්නායු අතර ඇතිවන උපාගමයන් සංඛ්‍යාව බලපායි. එසේම එම උපාගමයන් ක‍්‍රියාත්මක වන්නේ මොළයේ කාර්යක්‍ෂමතාවය මතයි. එසේම මෙම උපාගමයන් බොහොමයක් වැඩි වශයෙන්ම නිර්මාණය වන්නේ මුල් ළමාවිය වියේදියි. 

එසේ හෙයින් මුල් ළමාවියේදී මෙම උපාගමයන් නිර්මාණය සදහා ලබාදෙන දයකත්වය වන දරුවාගේ සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලි වැඩි දියුණු කළ හැකියි. ඉගෙනුම් අවස්ථා සම`ග පාරිසරික උත්තේජනයන්ට බ`දුන් වන ළදරුවන් සංවර්ධන කඩයිම් ඉක්මණින් පසු කරනු ලබන අතර දෙමාපියන් මගින් යෝග්‍ය වූ පරිසරයක් තුලදී ලබාදෙන කාලීන ගුණාත්මක හා ගැලපෙන මනෝ සමාජීය උත්තේජකයන් දරුවාගේ සංවර්ධනය ප‍්‍රශස්ත මට්ටමට ගොඩනැගේ. දරුවා ලෝකය අවබෝධ කරගන්නේ හැඟීම් නිරීක්‍ෂණය කිරීම, සෙල්ලම් කිරීම හා වැඩිහිටියන්ගේ ක‍්‍රියාකාරකම් අනුගමනය කිරීම හා ඔවුන් කරන ක‍්‍රියාවල නිරත වීමෙනි. මේ නිසා අත්හදා බැලීම් සඳහා දරුවාට අවස්ථාව ලබාදිය යුතුයි. දරුවාගේ පංච ඉන්ද්‍රියන් සඳහා ලැබෙන සංවේදන වැඩි දියුණු කිරීම තුලින් ඔහු/ඇය ලබන අත්දැකීම් වැඩි දියුණු කළ හැකියි. 

දරුවාගේ මේ සංවර්ධනය සඳහා දරුවාගේ හැඟීම් හඳුනා ගැනීමටත් හඳුනාගැනීමත් ඒ සඳහා උදව් කිරීමත් අප විසින් කළ යුතුයි. ආදරය, කරුණාව හා මව වෙතින් ලැබෙන උණුසුම් ස්පර්ශය දරුවාගේ ආදරණීය හැ`ගීම් වැඩි දියුණු කරයි. මේ හෙයින් දරුවා ඉපදීමට පෙරම එනම් කුස තුලදීම දරුවාට දැනෙන ලෙස කතා කිරීම, නැලවිලි ගීත ගායනය, දරුවා වෙනුවෙන්/දැනුම වැඩෙන යමක යහපත් සිතුවිල්ලකින් නිරත වීම දරුවාට දැනේ. මෙය දරුවා තුල යහපත් වූ ආකල්ප වර්ධනයට හේතුවක් වේ. එසේම මෙය දරුවාගේ අදරණීය වූ හැඟීම් වර්ධනයට අඩිතාලමක් වේ. එසේම මවගේ සංයමය, මවට ලැබෙන සැනසිල්ල සහනදායී බව හෝ සැලකිල්ල තුළින් මව ජීවත් වන තෘප්තිමත් බව දරුවා තුල ඉතාමත් ආදරණීට වූ හැඟීම් ඇති කරයි. එසේම මවට ලැබෙන තාඩන, පීඩන/තර්ජන මව හෙලන කදුළු තුලදී මව පත්වන සිත් තැවිල්ල දරුවාට අහිතකරවූ හැඟීම් සමුදායක් ඇති කරයි. 

මෙසේ හෙයින් ගර්භනී කාලය තුල ගර්භනී මවක කෙරේ දක්වන සැලකිල්ල, ආදරය, සෙනෙහස, කැපවීම හා පරෙස්සම දරුවා තුල එම හැඟීම් වර්ධනයට හේතුවක් වේ. 

උපන් මොහොතේ සිට දරුවාගේ ඇසට මවගේ ඇස ගැටෙන විට (eye contact) දරුවාගේ මොළය තුලදී අප මුලදී සඳහන් කල ක‍්‍රියාවලි හේතුවෙන් නැතහොත් ස්නායු සෛල ජාල සම්බන්ධතා මව හඳුනාගැනීමත් මවගේ ආදරණීය බව සෙනෙහස, රැකවරණය, පෝෂණය යන සිතුවිලි පිළිබඳ සැනසිලි සහගත හැඟීම් දරුවා තුල වර්ධනය වේ. මෙසේ හෙයින් අළුත උපන් දරුවන් රැකබලා ගැනීමේදී මව/පියා විසින් සිදු කරනු ලබන දරුවා සියුම් ලෙස අතපත ගෑම, ආදරයෙන් දෑස දෙස බලා කරන කතා බහ, ඉඟි බිඟි දරුවාගේ හැඟීම් වර්ධනයට මහත් අත්වැලක් සපයයි. මෙසේ හෙයින් ලද සෑම අවස්ථාවකම දරුවා සමග කතා කිරීම, දරුවාගේ සිනහවට/ ශබ්දයට ප‍්‍රතිචාර දැක්වීම, දරුවා දක්වන හැඟීම් සඳහා ප‍්‍රතිචාර දැක්වීම මෙන්ම දරුවා වෙනුවෙන් ගැයෙන නැලවිලි ගීත පවා දරුවාගේ හැඟීම් වැඩි දියුණු කිරීමට හේතුවක් වේ. එසේම වයසින් වැඩෙත්ම ඒ ඒ වයසට අදාල ක‍්‍රියාකාරකම් අනුව උදව් කිරීම දරුවා‍ගේ හැඟීම් වැඩි දියුණු කිරීමට හේතුවක් වේ. 

යමක් පෙන්වීම ඒ සමගම ඒ පිළිබඳව කතා කිරීම එය අල්ලා බලන්නට දීම/ හැකි දෙයක් නම් තල්ලූ කිරීමට/පෙරලා/ බිම දමා ශබ්දය/ විසිරෙන අයුරු හෝ බලන්නට අවස්ථාව ලබාදීම තුලින් එම ද්‍රව්‍ය පිළිබඳ අදහසක් ගොඩනගා ගැනීමෙන් එහි ස්වභාවය, පාට, චලනය කිරීමේ හැකියාව ආදිය පිළිබඳව හැඟීම් වැඩි දියුණු වේ. මෙසේ හැඟීම් වැඩි දියුණු වීම තුලින් දරුවාගේ කුසලතාද වර්ධනය වේ. 

කුඩා දරුවා මවව දුටු විට මේ මගේ අම්මා, මට කිරි ලැබේවී, මව ආදරය දක්වාවි, මාව ආදරයෙන් තුරුල් කරගනිවී ආදී ලෙසින් දරුවාට දැනෙන ඇතිවන හැඟීම් සඳහා මව විසින් දක්වන සාර්ථක ප‍්‍රතිචාරය මව් දරු සම්බන්ධතාවයෙන් එහා ගොස් විශ්වසනීය ලෙසින් දරුවාට ඇති වන හැඟීම් වැඩි දියුණු කරයි. ක‍්‍රමයෙන් හැකියාවන් ලබන දරුවා අතින් යමක් අල්ලා ගැනීමට, එය විසිකර, තල්ලූ කර, අතගා බැලීමට හැඟීමක් ඇති කර ගනී. එවිට එම වස්තුව පිළිබඳ දරුවාට ඉගෙනීමේ අවස්ථාව අහිමි වේ. මෙය දරුවාගේ සංවර්ධනයට බරපතල තර්ජනයක් එල්ල වේ. එසේ හෙයින් දරුවාගේ එම හැඟීම් වර්ධනයට තදබල සෙ බාධා එල්ල වේ. 

එදිනෙදා ගෙදර දොරේ පරිසරරයේදී ආරක්‍ෂිත පරිසරයක් තුල විමර්ශනයට අවස්ථාව සැලසීම වෙනත් ගමනක් බිමනක් යන විට පරිසරය නැරඹීමට අවස්ථාව සැලසීම, ගස්කොලන් සෙලවන විට, කුරුළු හඬ ඇසීම, සතුන් දැකීම ආදිය ලෙසින් දරුවාගේ හැඟීම් සංවර්ධනයට අවස්ථාව උදා වේ. එසේම රාත‍්‍රි කාලයේ සඳ තරු, කළුවර, ආලෝකය දරුවාගේ හැඟීම් උද්දීපනයට අවස්ථාව සැලසේ. එසේම එම හැඟීම් තුලින් ඉගෙනුම් අවස්ථා ගොඩනගා ගැනීමට අවස්ථාව උදා වේ. විශේෂයෙන් රාත‍්‍රි කාලයේ ඇසෙන බකමූණූ ශබ්දයකට ඇහුම්කන් දීමට අවස්ථාවක් බලාදුනහොත් කීප දිනකදී එම ශබ්දය අඳුරත් සමග ඇසිය හැකිය යන හැඟීම් වැඩි දියුණු වීම තුලින් රාත‍්‍රිය එළඹීම, ඒ හා සම්බන්ධිත සිදුවීම් පිළිබඳ හැඟීම් වර්ධනය වන හෙයින් ඉගෙනුම් අවස්ථා පුළුල්ව ඇති බව හඳුනාගත හැකිය. 

විමසීම, නිරීක්‍ෂණය, විමර්ශනය මෙන්ම දරුවා සමග කතා බහේ යෙදීමද දරුවා හට ප‍්‍රශ්න ඇසීමට අවස්ථාව සැලසීම එම ගැටළු සඳහා නිවැරදි පිළිතුරු ලැබීම, ගෙදර දොර කටයුතු සඳහා සහභාගි කර ගැනීම ඒ සඳහා උනන්දු කිරීම, අනුකරණය සඳහා අවස්ථාව ලබාදීම තුලින්ද ඒවා තුලින් ලද අත්දැකීම් ඔහු/ඇය තේරුම් ගන්නේදැයි සොයා බැලීම් තුලින් ඔහුගේ එම හැඟීම් කොතෙක් දුරට වර්ධනය වී ඇත්දැයි හඳුනාගත හැකියි. 

මව දරුවා සමග බෙහෙත් ගෙන ඒමට වෛද්‍යවරයා වෙත ගිය විට ඒ ගමන ඔහුගේ සිතේ රැඳිනි. එහි ප‍්‍රතිඵලය දැකිය හැක්කේ ඇයට සපයා ගැනීමට අත්බෑගයක්, බෝනික්කු වේ නම් මේ කටයුත්ත අනුකරණය කිරීම දරුවා විසින් සිදුකරන අයුරු ඔබට දැකගත හැකි වේ. එය දරුවාගේ හඳුනාගත හැකි හොඳම හැඟීම්  වර්ධනය අවස්ථාවකි. 

බහ තේරීමට හේතු වන දරුවන් සිදු කරන ශබ්ද නැවත ප‍්‍රතිරාව කිරීමේදී යම් දෙයක් දුටු විට එය හඳුන්වා දීමත් වැදගත් වේ. දකින වස්තුව ඔහුට ප‍්‍රශ්නයක් නොවීමට නම් එය පැහැදිලි ලෙස ශබ්ද කර හඳුන්වා දිය යුතු වේ. උදාහරණ ලෙස මලක් දුටු විට මල ලෙසින් එය පැවසිය යුතුයි. එවිට ඔහු එය හඳුනාගැනීමට අවශ්‍ය මූලික අඩිතාලම වැටේ. එය කිහිපවාරයක් සිදුවන විට දරුවාට හඳුනාගැනීමේ හැකියාව ලැබේ. 

දරුවා හඬන විට නොපමාව විමසිලිමත් වීම ඒ සඳහා හේතුව සොයා ඊට පිළියම් යෙදිය යුතු වේ. එම හැඟීම් ප‍්‍රකාශය හඳුනාගත් විට ක‍්‍රමයෙන් ඔහුගේ හැඟීම් වර්ධනය පිළිබඳව සංවර්ධනයක් ඇති වේ. එසේම,

දිරිමත් කිරීම, ආධාරයක් ඇතිව ඇවිදින දරුවකුට ”හපන් පුතා හපන්” ලෙසින් දිරිමත් කරන ප‍්‍රකාශද දරුවාව හැකියාවෙන් මෙන්ම හැඟීමෙන්ද වර්ධනය කරයි. යමක් අත දිගුකර ලබාගැනීමට උත්සහ දරයි නම් එයට ලඟා වීමට නොහැකි අවස්ථා වල ඒ සඳහා ඔහුට/ඇයට උදව් කරන්න. විශ්වාසය වැඩි දියුණු වූ විටද දරුවාගේ හැඟීම් වර්ධනය වේ. පහසුවෙන් ඇල්ලිය හැකි ලෙස රෙදි බෝනික්කන්, බෝලයක් වැනි යමක් ලබාදීමද දරුවාගේ ඇතින් අල්ලා ගැනීමේ ඇති හැඟීම් තීව‍්‍ර කරයි. 

නාන විටදී, කෑම කවන විටදී එය සතුටින් කිරීම හෝ ඒ සඳහා දරුවාගේ අවධානය යොමු වන ලෙස කටයුතු කිරීම ඉතා වැදගත් වේ. ඒ තුලින් ඔහුගේ බඩගින්න සමග කෑම ගැන ඇති හැඟීම් වැඩි වේ. එසේම  යම් යම් දේ අල්ලා බැලීමට, ඒවායේ සුවඳ හඳුනාගැනීමට ප‍්‍රමාණවත් තරම් අවස්ථාව ලබාදීමද රසය ගඳ සුවඳ ශබ්දය ස්වභාවය පිළිබඳ හැඟීම් වර්ධනයට අවස්ථාව ලැබේ. 

එසේම නාන විට වතුර ස්වභාවය, අතින් ගසන විට විසිරීමේ ස්වභාවය ආදිය හඳුනාගැනීමට අවස්ථාව දීම උචිත වේ. මෙසේ සියළු අවස්ථාවන් සම්බන්ධ කල විට ඒ ඒ සෑම අවස්ථාවකදීම දරුවන්ගේ හැඟීම් වැඩි දියුණු වීමට නම් මව/පියා/රැකබලාගන්නන්ගේ ඉවසීඹ, දරුවාගේ වැඩෙහි යෙදීම සඳහා ඉඩ ප‍්‍රස්ථාව වැඩි කිරීම, දරුවාගේ හැකියාවන් අගය කිරීම, දිරිමත් කිරීම මෙන්ම නිදහසේ විමර්ශනයට ඉඩ ප‍්‍රස්ථාව ලබාදීම වැදගත් වේ. සියළු හැඟීම් දැනීම් සඳහා ලබාදෙන අවස්ථාවන්හි උපරිම ප‍්‍රතිඵලය වනුයේ හොඳ සමාජානුයෝගී දරුවෙකු බිහි වීමයි. මේ අවස්ථාව සඳහා නොපැකිලිව අප විසින් ආරක්‍ෂිත පරිසරයක් ගොඩනගා දීමට ඉඩ ප‍්‍රස්ථා වැඩි කිරීම් දරුවන් සමග කරනා කටයුතු වලදී ඔවුන් සහභාගී කරවා ගැනීම, එම කාර්යයේ කොටස්කරුවකු වීමට දරුවාට අවස්ථාව ලබාදීම වැදගත් වේ. 

මෙසේ හෙයින් ජීවිත ගමනේ මුළු ජීවිතයම තීරණය වන වැදගත්ම කාලය වන  මුල් ළමාවිය වෙනුවෙන් අපෙන් සිදුවන පැහැදිලි නිවැරදි හා නිරවුල් මැදිහත් වීම් තවදුරටත් සිදුවීම අත්‍යාවශ්‍ය බවත් ඒ සියළු මැදිහත්වීම් දරුවාගේ පංච ඉන්ද්‍රියයන් උත්තේජනයට අවස්ථාවන් ලෙසින් සිදුවිය යුතු බවටත් අප විසින් තරයේ සිතට ගත යුතු වෙමු. ඒමගින් දරුවන්ගේ හැඟීම් දැනීම් වර්ධනයට ලැබෙන ඉඩ ප‍්‍රස්ථා පුළුල් කිරීමට උත්සහ දරමු. 

විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:

අයිරාංගනී ගගලගමුව

පවුල් සෞඛ්‍ය සේවා නිළධාරීනි

සෞඛ්‍ය වෛද්‍ය නිලධාරී කාර්යාලය

බුලත්සිංහල