කොවිඩ් 19 රෝගය නිසා පීඩාවට පත්ව සිටි අපි මේ වන විට එයින් යම් අස්වැසිල්ලක් ලබා තිබුණත් එහෙන් මෙහෙන් කන වැටෙන තවත් රෝග කිහිපයක් නිසා නැවතත් බියෙන් පසුවෙනවා. ඒ අතරින් මන්කිපොක්ස් නම් වූ රෝගය කොවිඩ් 19 මෙන් අපේ රට තුළ ව්‍යාප්ත වේද යන කණස්සල්ල මව්වරුන් තුළ පවතිනවා.
මන්කිපොක්ස් කියන්නේ අලුතින් සොයාගත් රෝගයක්ද?
නැත. මන්කිපොක්ස් රෝගය මුලික්ම හඳුනා ගන්නේ 1958 දී මධ්‍යම හා බටහිර අප‍්‍රිකානු රට වලිනි. පළමු වතාවට නයිජීරියාවට සංචාර කරන ලද පුද්ගලයෙකු මෙම රෝගයෙන් පෙළුනු බවට අනාවරණය වී ඇති බවට කියැවේ. මෙය මේ වන විට යුරෝපීය රටවල පැතිරී යමින් පවතී.
මන්කිපොක්ස් යනු මන්කිපොක්ස් නම් වූ Orthopoxviral ඝනයට හා Poxviridae කුලයට අයත් වෛරසයක් හේතුවෙන් ඇති වන රෝගයකි. ආසාදිත පුද්ගලයෙකු සති 2 – 4 දක්වා කාලයක් තුළ රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන අතරම ඇතැම් විට රෝගය දරුණු තත්ත්වයට වුවද පත් විය හැකි අවදානමක් පවතී. මෙම රෝගය ආසාධිත පුද්ගලයෙක් එසේත් නැතිනම් සතෙක් හා සමීපව කටයුතු කිරීම නිසා හෝ වෛරසය මගින් දූෂිත වූ උපකරණ මගින් සම්ප්‍රේෂණය විය හැකිය. පුද්ගයෙකුගෙක් තව පුද්ගලයෙකුට තුවාල, ශරීර තරල, ස්වසන පද්ධතිය ආශ‍්‍රිත බිඳිති, ඇඳ ඇතිරිලි වැනි වෛරසය මගින් දූෂිත වූ ද්‍රව්‍ය වලින් සම්පේ‍ප්‍රේෂණය වීමේ ඉඩකඩ ඇත.
මන්කිපොක්ස් වෛර ආසාදිතයෙකු පෙන්නුම් කරන ලක්ෂණ
- උණ
- වෙව්ලීම
- හිසරදය
- පේශී වේදනාව
- තෙහෙට්ටුව
- වසා ගැටිති ඉදිමීම
මන්කිපොක්ස් වෛරසය ආසාදනයට ලක් වූ ඇතැම් පුද්ගලයින්ට දින කිහිපයකට පසු සම මත පැතලි රතු පැහැති බිබිලි දදයක ආකාරයෙන් මතු විය හැකි අතරම ඒවා වේදනාකාරීය. ඉන්පසු මෙම මතු වූ බිබිලි සැරව බිබිලි බවට පත් වේ. අවසානයේ මෙම සැරව බිබිලි මත කබොල්ලක් ඇති වී පසුව ගැලවී යයි. මෙම ක‍්‍රියාවලිය සති 2 – 4 දක්වා පවතී. මෙම තුවාල මුඛය, යෝනිය හෝ ගුදයේද ඇති විය හැක.
රෝගය හඳුනා ගැනීම සඳහා විවෘත තුවාලයකින් පටක කොටසක් ගෙන එය PCR පරීක්‍ෂණ (මේ වන විට අප රට තුළ මේ සඳහා පහසුකම් නොමැත) සඳහා යොමු කරන අතර ඊට අමතරව රුධිර පරීක්‍ෂණ මගින් ද වෛරසය/ප්‍රතිදේහ පරීක්ෂා කිරීම සිදු කරයි.
මන්කිපොක්ස් රෝගය සඳහා ප‍්‍රතිකාර
සති 2 – 4 දක්වා කාලයක් ලක්ෂණ පැවතියද ප‍්‍රතිකාර නොමැතිව සුව වේ. මෙම රෝගයේ ලක්ෂණ දරුණු ලෙස පැවතියහොත් රෝග ලක්ෂණ අඩු කිරීම, රෝගියා විජලනයෙන් වළක්වා ගැනීම හා ද්වීතියීකව බැක්ටීරියා ආසාධනයක් ඇති වීම වැළැක්වීමට ප‍්‍රතිජෛවක ලබාදීම ප‍්‍රතිකාර ලෙස සිදු කරයි. ප‍්‍රතිවෛරස ඖෂධ ලබාදීම කල හැකි වුවද එය තවමත් අධ්‍යයන මට්ටමේ පවතී.
මන්කිපොක්ස් ආසාදනය වැළැක්වීමට
මෙම රෝගය මගින් ආරක්‍ෂා වීමට වසූරිය සඳහා ලබාදෙන එන්නත ලබාදෙන නමුත් ඒවා සීමා සහිත බැවින් පහත ක‍්‍රියාමාර්ග වෙත යොමු වේ.
- ආසාධිත සතුන් (විශේෂයෙන් මිය ගිය හෝ රෝගී වූ) ස්පර්ශයෙන් වැළකීම
- වෛරසය මගින් දූෂිත වූ ඇඳ ඇතිරිලි හා වෙනත් ද්‍රව්‍ය ස්පර්ශයෙන්/ගැටීමෙන් වැළකීම
- ආහාරයට ගන්නා සත්ව මස් හෝ කොටස් හොඳින් පිස ගැනීම
- සබන් යොදා නිතර අත් සේදීම
- ආසාධිත පුද්ගයන් ගැටීමෙන් වැළකීම
- ආරක්‍ෂිත පුද්ගලයන් ගැටීමෙන් වැළකීම
- ආරක්‍ෂිත ලිංගික සංසර්ගය (Condom භාවිතය)
- පිරිස් එකතු වන ස්ථාන වල මුඛය හා නාසය වැසෙන මුඛ ආවරණ පැළදීම
- ස්පර්ශ වන මතුපිටවල් විෂබීජ නාශක ද්‍රව්‍ය යොදා පිරිසිදු කිරීම
- ආසාධිත පුද්ගලයන් සඳහා සාත්තුව ලබා දෙන විට පුද්ගලික ආරක්‍ෂිත උපකරණ භාවිතය
මෙම රෝගය මාරන්තික වීම බහුල නොවුනද මෙමගින් ඇති වන සංකූලතා මගින් මාරාන්තික විය හැක. නියුමෝනියාව, මොළයේ ඇති වන ආසාධන (Encephalitis) හා ඇස්වල ආසාධන නිසා තත්ත්වය දරුණු විය හැක.
රෝගී පුද්ගයෙකු රැකබලා ගැනීමේදී,
- උණ සහ වේදනාව අඩු කරන ඖෂධ ලබාදීම
- තුවාල, කබොළු, ගැලවී යන තුරු අන් අය සමග ස්පර්ශයෙන් වැලකීම
- ගෝස් හෝ බැන්ඩේජ් භාවිත කරමින් තුවාලය වැසීම මගින් බාහිරව පැතිරීම වළක්වයි.
- නිවසේ නැවතී විවේක ගැනීම
- ජලය බහුල ලෙස පානය
- මුව වැස්ම පැළදීම
පහත ලක්ෂණ වර්ධනය වේ නම් වෛද්‍ය උපදෙස් ගත යුතුය.
- ස්වසනය අපහසු වීම
- අලුතින් ඇති වන/දරුණු වන පපුවේ වේදනාව
- බෙල්ලෙහි තද ගතිය
- මානසික ව්‍යාකූල බව
- කතාව සහ චලනය අපහසු වීම
- අසිහිය ස්වභාවය
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
වෛද්‍ය එම්. එන්. ජයවර්ධන මහත්මිය
අපේක්ෂා රෝහල , මහරගම.
