ඇතැම් අවස්ථාවල අයෙකුගේ සිරුරේ යම් ස්ථානයක මස් දල්ලක් ඇවිත් ඇති බව අපි නිතර අසා තිබෙනවා. මොකද්ද මේ මස්දල්ලක් කියන්නේ? එය ඇති විය හැක්කේ සිරුරේ කුමන තැන්වලද?
මස් දල්ලක් ලෙස එය අප අසා ඇතත් වෛද්‍ය විද්‍යාත්මකව එය හඳුන්වන්නේ පොලිප්ස් ලෙසයි. පොලිප්ස් යනු කුඩා, පැතලි ඉහළට මතු වී ඇති හෝ නටුවක ආකාරයට ඇති කුඩා බිම් මලක් වැනි පටක වර්ධනයකි. බොහෝ ඒවා කුඩා වන අතර අඟල් ½ ක් පමණ පළල වේ. ගර්භාෂය හා අන්තක වල පොලිප්ස් බහුලව ඇති විය හැකි අතරම ඊට අමතරව කන හා ගැබ් ගෙලෙහිද ඇති විය හැක.
මෙවැනි තත්ත්වයකදී Colonoscopy හෝ Endoscopy යන ක්‍රම උපයෝගී කරගනිමින් ඒවා ඉවත් කරන අතරම එම කොටස් පටක ජෛවීක්‍ෂාව (biopsy) සඳහා යොමු කරයි. කෙසේ වුවද බොහොමයක් පොලිප්ස් තත්ත්ව පිළිකා නොවන අතර කලාතුරකින් පිළිකා විය හැකි අතර රෝගියා යොමු කෙරෙන ප‍්‍රතිකාර ක්‍රමය රඳා පවතින්නේ එම පොලිප්ස් හෙවත් මස් දල්ලේ පිහිටීම, ප‍්‍රමාණය හා පිළිකාවක් ද නැද්ද යන කරුණු මතය.
පොලිප්ස් ඇති වීමට හේතුවක් නිශ්චිතව නොදන්නා නමුත් ආරයේ බලපෑමෙන් හෝ ආගන්තුක ද්‍රව්‍යයකින් ඇති වන ආසාධනයක් නිසා ද ඇති විය හැකි බවට විශ්වාස කෙරේ. ඒවායේ පිහිටීම මත ඇති වීමට අදාල වන හේතූ විවිධ වේ. ඊට අමතරව කුඩා ගෙඩියක් (Cyst), අර්බුදයක් (tumor) ද මෙයට හේතු විය හැකි බව පැවසේ.
පොලිප්ස් පිහිටි ස්ථානය අනුව රෝග ලක්‍ෂණ වෙනස් වේ.
| වර්ගය | පිහිටීම | ලක්‍ෂණ | |
| 1. | ගුද මහන්තක පොලිපස (colorectal polyp) | මහන්ත, ගුදය | මළ වල රුධිරය තිබීම, උදර වේදනාව, මළ බද්ධය/පාචනය |
| 2. | ගර්භාෂය (Uterine endometrial polyp) | ගර්භාෂ ආස්ථරය හා ගර්භාෂය තුල | වඳභාවය, අක‍්‍රමවත් ඔසප් චක‍්‍රය, යෝනි රුධිර වහනය. |
| 3. | ගැබ් ගෙල (cervical polyp) | ගැබ්ගෙල |
|
| 4. | ආමාශය | ආමාශයික ස්ථරය හා ආමාශය තුල | ඔක්කාරය, වේදනාව, වමනය, රුධිර වහනය |
| 5. | නාසය තුල (Nasal polyp) | නාසය හෝ කෝටරක ආසන්නයේ | හිසරදය, නාසයේ වේදනාව, ගඳ සුවඳ නොදැනීම |
| 6. | කනේ – aural polyp | කන තුල | කන් නොඇසීම, කනෙන් රුධිරය ගැලීම |
| 7. | ස්වර තන්ත්ර (උගුර) | ස්වර තන්ත්ර වල | දවස් කිහිපයක, සති කිහිපයක් දක්වා පැවති කටහඬ ගොරෝසු වීම. |
| 8. | මුත්රාශය | මුත‍්‍රාශ ආස්තරය | මුත‍්‍රා සමග රුධිරය පිටවීම, වේදනාත්මක මුත‍්‍රා පහ කිරීම, නිතර නිතර මුත‍්‍රා පහ කිරීමට සිදු වීම |
| 9. | පිත්තාශය | පිත්තාශ ආස්තරය | උදරයේ දකුණු පැත්තේ වේදනාව, ඔක්කාරය, කෑමේ අපහසුව |
පොලිප්ස් ඇති වීමේ අවදානම් සාධක
බඩවැල් ආශ්‍රිතව ඇති වන පොලිප්ස්
- විශේෂිත ජානමය ලක්‍ෂණ
- ආරය
- අධික මේදය හා තන්තු අඩු ආහාර
- අවුරුදු 50 ට වඩා වැඩි වීම
- පුරුෂයෙකු වීම
- දුම්කොල හා මත්පැන් භාවිතය
- අන්තක වල ආසාධිත තත්ත්ව පැවතීම
උදරය ආශ්‍රිතව ඇති වන පොලිප්ස්
- වයසට යාම
- පටක වල ඇති වන ආසාදන
- ආමාශය තුල බැක්ටීරියා ආසාධන
ගර්භාෂය ආශ්‍රිතව ඇති වන පොලිප්ස්
- වයස අවුරුදු 60 වඩා වැඩි වීම
- රුධිරයේ ඊස්ට‍්‍රජන් මට්ටම අධික වීම
- ආර්තවහරණය වී තිබීම
- රුධිර වහනය
- Polycystic Ovarian Syndrome තත්ත්වය
ගැබ්ගෙල ආශ්‍රිතව ඇති වන පොලිප්ස්
- ආර්තවහරණයට පත් නොවීම
- එක් දරුවෙකු හෝ දරුවන් වැඩි ගණනක් බිහි කිරීම
- ලිංගිකව සම්ප්‍රේෂණය වන රෝග පැවතීම
නාසය ආශ්‍රිතව ඇති වන පොලිප්ස්
- කෝටර තුල ආසාධන
- ආසාත්මිකතා
- ඇදුම
- Cystic fibrosis
- Aspirin වලට දක්වන සංවේදී බව
ස්වර තන්ත්ර ආශ්‍රිතව ඇති වන පොලිප්ස්
- ස්වර තන්ත්ර වෙහෙසට (හයියෙන් කෑ ගැසීම) පත්වීම
- දුම්පානය
- රසායනික ද්‍රව්‍ය වලට නිරාවරණය
- ආමාශයක යුෂ උගුරට පැමිණීම
මුත්රාශය ආශ්‍රිතව ඇති වන පොලිප්ස්
- පවුල් ඉතිහාස
- හෙපටයිටීස් B ඇති වීම
- නිතර නිතර පිත්තාශයේ ආසාදනයන් ඇති වීම
Polyp ඇති වීම වැළැක්වීම සඳහා සති දෙකක් සඳහා මිනිත්තු 150 ක කාලයක් ව්‍යායාමවල යෙදී පේශි ශක්තිමත් කිරීමත් දිනකට වාර අවමව 3 – 5 අතරක පලතුරු හා එළවළු අනුභව කිරීමත් මේදය සහිත ආහාර වලින් වැළකීම හා රතු මස් සහිත ආහාර අධික ලෙස නොගැනීම මෙන්ම ඇස්ප්‍රින් අඩු මාත‍්‍රාවක් ගැනීම (ගුද මහන්තක පිළිකා හා පොලිපස ඇති වීම අඩු කිරීම) ලබා ගැනීමට ද සැලකිලිමත් විය යුතුය.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය
සූතිකා පුහුණු හෙද නිළධාරිනි (I ශ්‍රේණිය)
නවජ සූති දැඩි සත්කාර ඒකකය
පළාත් මහ රෝහල, කුරුණෑගල
