දරුවන්ගේ නිරෝගී බව තරම් දෙයක් මව්පියන්ට නැහැ. ළඟකදි ඉඳන් පුතාගේ මුත්‍රා සමග ලේ පිටවෙනවා වගේ දුටුව නිසාම සමීරගේ අම්මා ගොඩක් නොසන්සුන් වුණා. ඇය බොහොම ඉක්මනින් දරුවා වෛද්‍යවරයා වෙත ගෙන ගියා. අද වෙද්දි බොහොමයක් රෝග තත්ත්ව බාල මහලු කියලා භේදයකින් තොරව ඇති වන බව අපි කවුරුත් දන්නවා. ඒත් පුංචි දරුවෙක්ට වකුගඩු රෝගයක් කියලා අහන්න ලැබීම ඒ අම්මා තාත්තාට කොයිතරම් නම් වේදනාවක්ද කියලා අමුතුවෙන් කිව යුතු නැහැ.
වකුගඩු මගින් අපේ සිරුරේ සිදු වෙන්නේ මොනවද කියා බැලුවොත් වකුගඩු කුඩා රුධිර වාහිනී ජාලයකින් යුක්තයි. එහි ඇති ගුච්චිකා (glomerulus) මගින් රුධිරයේ අපද්‍රව්‍ය පෙරා මුත්‍රාවලට ලබා දීම සිදු කරයි. මෙහිදී මෙම රුධිර වාහිනී ප්‍රදාහය ඔස්සේ එන රුධිරය මගින් මෙම අපද්‍රව්‍ය පෙරා වෙන්කිරීම සිදුකරයි.
දරුවන් තුළ වකුගඩු රෝග ඇති වීමට බලපෑ හැකි හේතු මොනවාද?
-
- systemic autoimmune diseases – මෙහිදී සිදුවන්නේ ශරීරයේ පවතින ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය වැරදීමකින් ශරීරයයේ ඇති නිරෝගි සෛල වලට පහර දීමයි. මෙහි systemic යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ ශරීරයේ බොහෝ කොටස්වලට මේ තත්ත්වය බලපාන බවයි. SLE (systemic lupus erythematosus) මේ සඳහා උදාහරණයක් ලෙ දැක්විය හැකියි.
- Polyarteritis nodosa – ධමනිවල ඇති වන ප්‍රදාහ තත්ත්වයකි.
- Granulomatosis with polyangiitis (GPA) – මෙය ක්‍රමයෙන් වැඩිවන රෝගයක් වන අතර ශරීරයේ සියලුම අවයව වලට මෙම ප්‍රදාහමය තත්වය පැතිරයයි.
- Henoch schonlein purpura – මෙහිදී කුඩා හෝ විශාල රත්පැහැති සීරීම් වැනි පැල්ලම් සමේ මෙන්ම අභ්‍යන්තර අවයවවල ඇති වේ. මෙමගින් අවයව කීපයක ලප මතු විය හැක.
- Alport syndrome – මෙය ආරයෙන් ඇතිවන ගුච්ඡිකා වක්ක ප්‍රදාහයකි. ගැහැනු ළමුන්ට මෙන්ම පිරිමි ළමුන්ටද බලපාන නමුත් පිරිමි ළමුන්ට වකුගඩු ගැටලු ඇති වීමේ ප්‍රවණතාවය ඉහළය. මේ සඳහා සිදු කරන ප්‍රතිකාරවල අරමුණ වන්නේ අධික රුධිර පීඩනය වැලැක්වීම හා ප්‍රතිකාර කිරීම මගින් වකුගඩු වලට සිදුවන හානිය වැළැක්වීමයි.
- Streptococcal Jnkecha – දරුවන්ගේ ඇතිවන වකුගඩු ප්‍රදාහයට නිතරම හේතුවන්නේ උගුරේ ඇතිවන හෝ ඉහල ස්වසන මාර්ගවල ඇතිවන මෙම බැක්ටීරියා ආසාධනයයි. ආසාදනයෙන් සතියකට හෝ ඊට වැඩි දින ගනකින් පසුව මේ තත්ත්වය දැකිය හැකිය.
- Hepatitis B – මෙම රෝගය මවගෙන් දරුවාට ඇති වෙන අතරම කලාතුරකින් රුධිර පාරවිලනය මගින්ද ඇතිවිය හැක.
වකුගඩු රෝග ඇති වීමේ වැඩි අවධානමක් ඇත්තේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය ආශ්‍රිත රෝග ඇති දරුවන්ටය.
වකුගඩු රෝගයට ගොදුරු වු දරුවෙකු පෙන්නුම් කළ හැකි ලක්ෂණ
මේ ලක්ෂණ දරුවාගෙන් දරුවාට වෙනස් විය හැක.
- මුත්‍රා සමග රුධිරය සහ ප්‍රෝටීන පිටවීම
- උගුරේ ආසාදන
- මුත්‍රා ප්‍රමාණය අඩුවීම
- තෙහෙට්ටුව
- ස්වසන අපහසුතා
- හිසරදය
- අධික රුධිර පීඩනය
- අධි රුධිර පීඩනය හේතුවෙන් ආත්ශේප (Lids) ඇතිවීම.
- පාදවල දද ඇතිවීම
- සන්ධි වේදනාව
- සුදුමැලි පැහැති සම
- ඉදිමුම
දරුවෙකු වකුගඩු ආශ්‍රිත රෝගයකට ගොදුරු වී ඇති බව විනිශ්චයට යොදාගන්නා පරීක්ෂණ මොනවාද?
මූලිකව දරුවා පෙන්නුම් කරන රෝග ලක්ෂණ, දරුවාගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය, පවුල් ඉතිහාසය, ශාරීරික පරීක්ෂණ මේ සඳහා සොයා බැලෙන අතරම ඊට අමතරව පහත පරීක්ෂණද සිදුකල හැක.
- Throat Culture – උගුරු පිස්නයක් මගින් දරුවාගෙ උගුර මෘදු ලෙස පිසදමා බැක්ටීරියා එකතුකර වගාකිරීම.
- රුධිර පරීක්ෂණ – FBC, Serum electrolytes (SE), වකුගඩු ක්‍රියාකාරිත්වය පෙන්වන Blood, urea, serum creatinine වැනි පරීක්ෂණ
- මුත්‍රා පරීක්ෂණ – මුත්‍රාවල ප්‍රෝටීන හා රුධිරය ඇති දැයි දැන ගැනීමට සිදු කරන පරීක්ෂාව
- ECG – මෙමගින් හෘදයේ විද්‍යුත් ක්‍රියාකාරිත්වය පරීක්ශා කරයි. අසාමාන්‍ය හද ගැස්ම හා හෘද පේශියට වූ හානිය මෙමගින් හදුනාගත හැක.
- Renal ultrasound (Sonography) – වේදනා රහිත පරීක්ෂණයක් වන මෙය සිදු කිරීමේදී ධ්වනි තරංග භාවිතයෙන් ස්වසනය හරහා ශරීර පටකවල ඡායාරූපයක් ලබාගනී.
- Renal biopsy – සම හරහා ඉදිකටුවක් වකුගඩුතුලට ඇතුළු කර එහි පටක ගෙන පරීක්ෂා කරයි.
දරුවන්ට ඇති වන වකුගඩු රෝග සඳහා ලබා දෙන ප්‍රතිකාර මොනවාද?
දරුවාගේ රෝග ලක්ශණ, වයස සහ රෝගයේ තීව්‍රතාව මෙන්ම රෝගයට හේතු වූ කරුණ යන තත්ත්වයන් මත ලබා දෙන ප්‍රතිකාර මොනවාද යන්න රඳා පවතී. මෙහිදී ප්‍රතිකාර ලබා දීමේ අරමුණ වන්නේ රෝග තත්ත්වය වැඩි වීම පාලනය හා සංකුලතා වලක්වා ගැනීමයි. එසේම ප්‍රතිකාර මගින් මුත්‍රා පිටකිරීම වැඩි කිරීම, රුධිර පීඩනය අඩු කිරීම, රුධිරයේ පොස්පරස් මට්ටම ඉතා අඩු මට්ටමක පවත්වා ගැනීම වැනි දේ සිදු කරයි.
ප්‍රතිකාරවලට ආහාර රටාව වෙනස් කිරීමද ඇතුලත් වන අතරම එහිදී පහත කරුණු පිළිබඳව සැලකිලිමත් වීම ඉතාම වැදගත්ය.
- ප්‍රෝටීන – ප්‍රෝටීන යනු ඉතා වැදගත් ශරීර වර්ධක පෝශකයක් වුවත් අධික ප්‍රෝටීන භාවිතය නිසා ඇතිවන අපද්‍රව්‍ය ශරීරයෙන් බැහැර කිරීමට ශරිරය අපොහොසත් වේ. ඒ නිසා සීමාකල යුතුය.
- පොටෑසියම් – ඉතා වැදගත් මුලද්‍රව්‍යකි. වකුගඩු හොඳින් ක්‍රියා නොකරන විට අධික පොටෑසියම් ශරීරයෙන් ඉවත් නොවී ශරීරය තුල එකතු වේ. පොටෑසියම් සමහර ආහාර වලින් මෙන්ම පළතුරු වලින්ද ලැබේ. කෙසේ වුවද පොටෑසියම් අඩංගු දෑ සීමාකිරීම හෝ නතර කිරීම සුදුසුය.
- පොස්පරස් – වකුගඩු මගින් අමතර පොස්පරස් ශරීරයෙන් ඉවත් කරයි. වකුගඩු ක්‍රියාකාරීත්වය නිසි ලෙස නොවන විට ඒවා ශරීරය තුල එකතු වේ. එවිට සමහර අස්ථිවල පවතින කැල්සියම් ඉවත් වී අස්ථි දුර්වල වී පහසුවෙන් කැඩීයයි. මෙම මුලද්‍රව්‍ය අඩංගු ආහාර සීමාකල යුතුය.
- සෝඩියම් – අඩු සෝඩියම් ශරීරය තුල තරලය එකතු වීම අඩු කරයි. එවිට ඉදිමුම ඇති නොවන අතරම ඒ සඳහා සෑම විටම සෝඩියම් සීමා කිරීම අවශ්‍ය වේ.
වකුගඩුවලින් සාමාන්‍ය ලෙස ඉවත් වෙන මෙම ඛණිජලවණ රුධිරයේ හානි කර ලෙස එකතු වී ශරීරය තුල තරලය අසාමාන්‍ය ලෙස රැස් වේ. එවිට කාන්දු පෙරීම (Dialysis) කිරීමට සිදු වන අතරම එයින් සිදු වන්නේ රුධිරයේ ඇති අපද්‍රව්‍ය හා අමතර තරලය පෙරා ඉවත් කිරීමයි.
කාන්දු පෙරීම ආකාර 2කින් සිදුවන අතරම ඒවා පහත පරිදි වේ.
- පරිතාන කාන්දු පෙරීම (peritoneal dialysis)
අක්මාව, ආමාශය දරා සිටින කුහරය පරිතානය ලෙස හදුන්වයි. ශල්‍ය වෙද්‍යවරයා විසින් ඉතා තුනී, නම්‍යශීලී කැතිටරයක් දරුවාගේ උදරයට ඇතුළු කර එය ස්ථානගත කර පිරිසිදුකාරක දියර (sterile dialysate)මෙම කැතිටරය හරහා පරිතාන කුහරයට ඇතුළු කරයි. ඉන්පසු මෙම තරලය යම් කාලයක් පරිතාන කුහරය තුල තබයි. එවිට මෙම තරලය මගින් අපද්‍රව්‍ය අවශෝෂණය කර ගනියි. ඉන්පසුව මෙම තරලය උදරයෙන් ඉවතට ගලා ඒමට සලස්වා ඒවා මැන ඉවත් කරයි.
2. රුධිර කාන්දු පෙරීම (hemodialysis)
කුඩා ශල්‍යකර්මයක් ආධාරයෙන් arteriovenous (Ar) මාර්ගයක් සාදයි. මෙමගින් ධමනියක් හා ශිරාවක් එකට සම්බන්ද කරයි. බොහෝදුරට මෙය දරුවාගේ අතක සිදු කරයි. ඉන්පසු රුධිර කාන්දු පෙරන යන්ත්‍රයකට එම අමතර මාර්ගය හරහා සම්බන්ධ කරයි. මෙම මාර්ගය හරහා රුධිරය පොම්ප කරයි. එහිදි අපද්‍රව්‍ය සහ අමතර තරලය පෙරීමක් සිදුකරයි. මෙම පෙරන ලද රුධිරය තවත් නලයක් ආධාරයෙන් ශරීරය තුලට ඇතුළු කරයි. සාමාන්‍යයෙන් සතියකට කිහිපවරක් සිදු කළ යුතු විය හැකි අතරම එක් වාරයක් සදහා පැය 4 – 5 කාලයක් ගත වේ.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය
සූතිකා පුහුණු හෙද නිළධාරිනි (I ශ්‍රේණිය)
නවජ සූති දැඩි සත්කාර ඒකකය
පළාත් මහ රෝහල, කුරුණෑගල
