ගර්භණී සමයේ රුධිර පට්ටිකා අඩුවීම (Gestational/Incidental Thrombocytopenia) යන මේ තත්ත්වය ගර්භණී කාන්තාවන්ට බහුලව ඇතිවන තත්ත්වයකි. සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙකුගේ රුධිර පට්ටිකා ප්රමාණය 1,50,000/ml – 400,000/ml දක්වා වේ. එම ප්රමාණය 1,50,000 ට වඩා අඩුවීම මෙලෙස මේ නමින් හඳුන්වයි.
ගර්භණීතාවයේ පළමු ත්‍රෛමාසිකය තුළ සාමාන්‍යයෙන් රුධිර පට්ටිකා ප්රමාණය 2,50,000/ml දක්වා අඩු වේ. දරු ප‍්‍රසූතියේදී මෙය 2,25,000/ml දක්වා පමණ දක්වා අඩුවිය හැක. නමුත් එම අඩුවීම මගින් මවට හෝ දරුවාට හානියක් සිදු නොවේ.
සාමාන්‍යයෙන් භෞතවේදිය ලෙස රුධිර පට්ටිකා ප්රමාණය අඩුවන්නේ,
- රුධිරයේ සාන්‍ද්‍රණය අඩුවීම (Haemadilutium)
- ශරීරයේ පර්යන්ත පටකවල රුධිර පරිභෝජනය වැඩිවීම
- Thromboxane A2 වැඩි මට්ටමක පැවතීම යන හේතු නිසා විය හැකිය.
රුධිර පට්ටිකා ප්රමාණය 100,000/ml ට වඩා අඩුවීම සමහර විට තීව‍්‍ර වෛද්‍යමය හේතුවක් නිසා ද විය හැක. මීට අමතරව ගර්භණී සමයේදී රුධිර පට්ටිකා ප්රමාණය අඩුවීම සඳහා හේතු වන ප්‍රධාන සාධක දෙකකි.
- ඇට මිදුළු (bone marrow) වල රුධිර පට්ටිකා නිෂ්පාදනය අඩුවීම.
- රුධිර පට්ටිකා විනාශ වීම වැඩි වීම.
ගර්භණී කාලයේදී භ්‍රෑණයාගේ අපද්‍රව්‍ය මවගේ රුධිරයට විසරණය වේ. මේ නිසා මවගේ ප්ලීහාව අධි ක‍්‍රියාකාරීත්වයට පත් වී විශාල වේ. සාමාන්‍යයෙන් ප්ලීහාව මගින් අපද්‍රව්‍ය පෙරීම හා ඉවත් කිරීම සිදු වේ. අනවශ්‍ය අපද්‍රව්‍ය රුධිරයේ ප‍්‍රමාණයට වඩා වැඩි වූ විට ප්ලීහාව මගින් ඉතා ඉක්මණින් රුධිර සෛල ඉවත් කිරීම හෝ රුධිර පට්ටිකා ගබඩා කිරීම සිදු කරයි. මේ හේතු නිසා අධි ක‍්‍රියාකාරී වන ප්ලීහාව මගින් සංසරණය වන පට්ටිකා ප්රමාණය අඩු වේ.
ගර්භණීභාවයේදී හෝ වෙනත් අවස්ථාවලදී රුධිර පට්ටිකා අඩුවීමට හේතු
- විටමින් B12ඌණතාවය
- යකඩ ඌණතාවය
- නීරක්තිය
- වෛරස ආසාධන
- ඖෂධ ප‍්‍රතිකාර (Chemotherapy) (විශේෂයෙන් පිළිකා තත්ත්ව වලදී ලබාදෙන ප‍්‍රතිකාර)
- මධ්‍යසාර
- Cirrhosis
- ලියුකේමියාව
රුධිර පට්ටිකා අඩු වූ විට පෙන්නුම් කරන ලක්‍ෂණ
රුධිර පට්ටිකා අඩු වීමකදී සාමාන්‍යයෙන් පහත ලක්‍ෂණ දැකිය හැකිය.
- විදුරුමස, නාසයෙන් රුධිරය ගැලීම
- මුත‍්‍රා හෝ මල සමග රුධිරය පිටවීම
- තීව‍්‍ර ලෙස ඔක්කාරය හා වමනය
- දරුවාගේ ක‍්‍රියාකාරීත්වය සැලකිය යුතු ප‍්‍රමාණයකින් අඩු වීම
- දිගටම පවතින හිසරදය, උදර වේදනාව, පෙනීමේ දුබලතා, ඉදිමාව, උණ ඇතිවීමේදී පෙන්වන ලක්‍ෂණ
- කැපුණු ස්ථානයකින් දිගටම රුධිරය ගැලීම
ගර්භණී සමයේදී රුධිර පට්ටිකා වැඩි කිරීමට ගත යුතු ආහාර
- මාළු, කුකුළු මස්වල ප්‍රෝටීන, සින්ක්, විටමින් B12බහුලවම පවතී. මෙය රුධිර පට්ටිකා ප්රමාණය වැඩි කිරීමට උදව් කරයි.
- බෝංචිවල B9 (ෆෝලේට් – Folate) යහමින් පවතී. මෙමගින් එක්වර රුධිර පට්ටිකා ප්රමාණය වැඩි කරයි. මීට අමතරව නිවිති, දොඩම් ආදියේ ද B9 යහමින් පවතී.
රුධිර පට්ටිකා අඩුවන ආහාර
- Quinine – මේවා tonic water වල පවතී.
- මධ්‍යසාර
- එළකිරි
කුරුණෑගල, පළාත් මහා රෝහලේ නොමේරූ ළදරු ඒකකයේ සූතිකා පුහුණුව ලැබූ හෙද නිලධාරිනි (1 ශ්‍රේණිය) ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය සමග සකසන ලද ලිපියකි.
