අලුත ඉපදුණු පුංචි දරුවෙකුගේ හිසේ ඉදිරි කොටස ඉතා මෘදු ගතියකින් යුක්තයි. අලුත් අම්මලාට දරුවා ලැබුණු මුල් කාලයේ මේ ගැන පුංචි බියකුත් ඇති වෙනවා. ඇයි මෙතන මේ තරම්ම මෘදු කියලා හිතෙන නිසා දරුවාට අනතුරක් වෙයි කියන බය අම්මලාගේ හිතේ ඇති වෙනවා. හිසේ මුදුනේ ඇති මෙම මෘදු ස්ථානය හඳුන්වන්නේ තෙල් වල කියලා. මෙන්න මේ ගැන මව්වරුන් කිහිප දෙනෙක්ම අපෙන් විමසා තිබුණා.
ඉතිං මොකද්ද මේ තෙල් වල කියන්නේ?
දරුවෙකුගේ හිසේ/කපාලයේ අස්ථි 8 ක් පවතිනවා. මෙම අස්ථි බොහෝමයක් එකිනෙකට සම්බන්ධ වී ඇත්තේ කියතක දැති වැනි ආකාරයටයි. දරුවා ඉපදෙන විට කපාලයේ වූ පැතලි අස්ථි අතර හිදැස් පවතින අතරම ඒවා රන්ද්‍ර (fontanelles) ලෙස හඳුන්වනවා. කපාල අස්ථිවල එවැනි රන්ද්‍ර 6 ක් පිහිටනවා. මේවා නිසා දරුවා ඉපදෙන විට අවහිරයකින් තොරව හිස අවශ්‍ය ආකාරයට හැඩගැසෙමින් උපත් මග හරහා ඉවතට ඒමට උපකාර වෙනවා. මෙම අස්ථි අතර පවතින හිදැස් හාවී ඇත්තේ ඉතා සියුම් සිවි වලින් වන අතරම ඒවා සීවන (suture) ලෙස හඳුන්වනවා.
ප‍්‍රධාන වශයෙන් රන්ද්‍ර දෙකකි.
- පූර්ව රන්ද්‍රය (Anterior fontanelle/soft spot)
- අපර රන්ද්‍ර (Posterior fontanelle)
අපර රන්ද්‍ර දරුවා ඉපදී මුල් මාස 1 – 2 අතරදී වැසී යනවා. බොහෝ විට මෙය දරුවා උපදින විටත් වැසී තිබිය හැකියි. පූර්ව රන්ද්‍ර දරුවා ඉපදී මාස 9 – 18 අතර කාලයක් ගත වූ පසු වැසී යයි. මෙම රන්ද්‍ර හා සීවනි පිහිටීම දරුවාගේ මොළයේ වර්ධනයට හා සංවර්ධනයට අවශ්‍යයි. මෙම පිහිටීම නිසා දරුවා වේගයෙන් වැඩෙද්දී මොළයද වේගයෙන් වැඩීමට එය පහසුවක් වෙනවා.
පූර්ව රන්ද්‍ර සමාන්‍ය තදකින් තරමක් වක් වූ ස්වභාවයක් (කුඩා වලක) ගනී. මෙහි සෙලවීමක් මව්වරුන් දකින අතරම එය නාඩි වැටෙන ආකාරයයි.
නමුත් මෙම පූර්ව රන්ද්‍රයේ ස්වභාවය අනුව එනම් ඇතුළතට අධික ලෙස ගිලා බැස තිබීම (sunken) හෝ ඉහළට එසවී තිබීම (bulging) මත රෝග තත්ත්වය හඳුනා ගැනීමට හැකියාව ලැබෙනවා.
පූර්ව රන්ද්‍රය ඇතුළට නෙරීම/ගිලා බැස තිබීම
පූර්ව රන්ද්‍රය ඇතුළට නෙරීම/ගිලා බැස තිබීම (sunken) මගින් විජලන ලක්‍ෂණ පෙන්වයි. දරුවාට අධික ලෙස වමනය හෝ පාචනය ඇති වීමේදී මෙම තත්ත්වය දැකිය හැක. දරුවාට වහාම තරල ලබාදී විජලනය තත්ත්වයෙන් මුදා ගත යුතුය.
පූර්ව රන්ද්‍ර ඉහළට නෙරීමට බලපෑ හැකි වෙනත් හේතු
- මොළයේ අර්බුධයක්/සැරව ගෙඩියක් (Tumour/Abscess)
- Addison’s disease – අධි වෘක්ක ග‍්‍රන්ථියේ (Adrenal gland) ප‍්‍රමාණවත් ලෙස හෝමෝන ශ‍්‍රාවය නොවීම නිසා ශරීර ක‍්‍රියාවන් නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක නොවීම
- Congestive Cardiac Failure – සංචයන හෘද අකරණීය. හෘදයට ප‍්‍රධානම ලෙස රුධිරය පොම්ප කිරීමට නොහැකි වීම හෝ ශරීර කොටස්වල රුධිරය හා තරලය අනවශ්‍ය ලෙස රැඳීමයි.
- ලියුකේමියාව-රුධිර සෛලවල ඇතිවන පිළිකාමය තත්ත්වයකි.
- Electrolytes Imbalance – විද්‍යුත් ශ්ලථක අසමතුලිතාවය. රුධිරයේ සෝඩියම් හා පොටෑසියම් අතර අසමතුලිතතාවය
- අතිපරාභතාවය (Hyperthyroidism)
අවශ්‍ය ප‍්‍රමාණයට වඩා වැඩිපුර තයිරොයිඩ් ග‍්‍රන්ථියෙන් හෝමෝන නිපදවීමයි.
පූර්ව රන්ද්‍රය ඉහළට එසවී තිබීම නිසා ඇති විය හැකි රෝග තත්ත්ව
පූර්ව රන්ද්‍රය ඉහළට එසවී තිබීම (bulging) විවිධ හේතූ නිසා ඇතිවිය හැක.
- Encephalitis – නිදිකර්පරදාහය
වෛරස හෝ බැක්ටීරියා ආසාධන නිසා මොළයේ ඇති වන ප‍්‍රදාහිත (Inflammation) තත්ත්වයකි. ඉදිමීමකි.
2.Hydrocephalus – ජලකර්පරදාහය
උපතේදී හෝ අනතුරකදී, ආසාධනයකදී මොළය තුළ අධික ලෙස තරලය එකතු වීමයි.
3.Hydrocephalus – ආවෘතිදාහය
වෛරස හෝ බැක්ටීරියා ආසාධන නිසා මොළයේ හා සුෂුම්නා පටකවල ඇතිවන ප‍්‍රදාහිත (Inflammation) තත්ත්වයකි.
4.Hypoxic Ischemic Encephalopathy (HIE)
දරුවා ඉපදීමට පෙර හෝ උපදින අවස්ථාවේදී දිගු වේලාවක් ඔක්සිජන් නොලැබී යාමෙන් දරුවාගේ මොළයේ ඉදිමීම හෝ හානිවීමක් සිදුවීමය.
5.Intracranial hemorrhage – අන්තර් කපාල රක්තපාතය
මොළය තුල රුධිරය වහනය වීමේ තත්ත්වයයි
6.හිසට අනතුරක් වීම – Head trauma
මෙම තත්ත්ව වලදී දරුවාට,
- නිදිමතගතිය (Drowsiness)
- ශරීර උෂ්ණත්වය වැඩි වීම
- නොරිස්සුම්භාවය (Irritability)
මෙම පූර්ව රන්ද්‍රය ඉහළට එසවී තිබීමේ (bulging) තත්ත්වයට ප‍්‍රතිකාර නොකළහොත් මොළයට ස්ථිර ලෙස හානි විය හැක. ජීවිතය පවා තර්ජනයට ලක් විය හැකිය.
පූර්ව රන්ද්‍රයේ සාමාන්‍ය ප‍්‍රමාණය 2.1cm වේ. මීට වඩා විශාල පූර්ව රන්ද්‍රයක් පිහිටීම හෝ පූර්ව රන්ද්‍රය නොවැසීමට හේතු ලෙස පහත තත්ත්ව දැක්විය හැකිය.
- Congenital hypothyroidism
උපතේදී සිටම තයිරොයිඞ් ග‍්‍රන්ථියේ ප‍්‍රමාණවත් ලෙස හෝමෝන ශ‍්‍රාවය නොවීමයි
2.Down syndrome
21 වන වර්ණදේහය දෙකට බෙදීම
3.අන්තර් කපාල පීඩනය වැඩිවීම
4.Achondrophasia
ජානමය ඇතිවන තත්ත්වයකි. මෙහිදී අගුටුමිටි/කුරුමිටි බවේ ලක්‍ෂණ පෙන්වයි.
උදා: අත්/පා කෙටි වීම
උස අඩුවීම
අනුරාධපුර ශික්‍ෂණ රෝහලේ ළමා රෝග අංශයේ වෛද්‍ය නිර්මලී ඒකනායක මහත්මිය සමග සකසන ලද ලිපියකි.
