කිරි ගැන ඔබ දන්නේ මොනවද?

අද වන විට බොහෝ දෙනෙක් පිටිකිරිවලින් ඈත්ව කිරි පරිභෝජනයට පෙළඹී සිටිනවා. ඒ අතර සෝයා කිරි, එළකිරි සහ එළු කිරි මූලිකව හඳුන්වා දිය හැකියි. අද ඒ පිළිබඳව අපි දැනුවත් වෙමු.පිළිබඳව අද වන විට පැතිර යන කතනැවුම් කිරි 

සෝයා කිරි

එළකිරි සඳහා ආදේශකයක් ලෙස පවතින ශාක කිරි විශේෂයකි. සෝයා කිරි, පිටිකිරි බීමට නොහැකි ලැක්ටෝස් නොදිරවන (Lactose Intolerance) අයට කදිම ආදේශකයකි. සෝයා කිරි, පිසින ලද සෝයා ඇට, සෝයා ප්‍රෝටීන, ස්වභාවික හෝ සීනි හා තන්තු එකතු කිරීමෙන් පිළියෙල කරයි. අවුන්ස හතරක සෝයා කිරි වීදුරුවක කැලරි 40 ක්ද, ප්‍රෝටීන 3g – 4g ද මේදය 2g ද සීනි 500mg ද පමණ අඩංගු වේ. මීට අමතරව කැල්සියම්, යකඩ, පොටෑසියම්, වෙනත් ඛනිජ ලවණ ද සෝයා කිරිවල අඩංගු වේ. 

අවුරුද්දට වඩා අඩු දරුවන්ට එළකිරි, සෝයා කිරි හෝ වෙනත් කිසිම කිරි වර්ගයක් නොදිය යුතු අතර මව්කිරි පමණක්ම දිය යුතුය. අවුරුදු 1 – 5 දරුවන් සඳහා ලබාදිය හැකි නමුත් සීනි එක් කර ගැනීමෙන් වැළකිය යුතු අතරම අවුරුදු 1 – 2 දක්වා දරුවන්ට දිනකට කිරි කෝප්ප 2 – 3 ප‍්‍රමාණයක් ලබාදිය හැක. ලැක්ටෝස් ජීර්ණ ගැටලු ඇති අයට මෙන්ම සත්ව නිෂ්පාදන ලබානොගන්නා අයට පිටිකිරි වෙනුවට සෝයා කිරි හොඳ අදේශකයකි. 

පවුලේ සියල්ලටම ලැක්ටෝස් ජීර්ණ ගැටලු හෝ වෙනත් වෛද්‍යමය තත්ත්වයක් පවතී නම් සෝයා කිරි ලබාදිය හැක. එසේ නොවන්නේ නම් වැඩිවියට පත්වන තුරු සෝයා කිරි ලබා දීම නුසුදුසුය. සෝයා කිරිවල ඇති කැල්සියම් ප‍්‍රමාණය පිටිකිරිවල ඇති phthalates නම් සංයෝගය මගින් Ca අවශෝෂණයට බාධා කරවන බව පැවසෙන අතරම සෝයා කිරි පමණක් ගන්නා අයෙක් වේ නම් වෛද්‍ය උපදෙස් මත සිරුරට අවශ්‍ය කැල්සියම් ලබාදෙන වෙනත් ආදේශකයක් වෙත යොමු විය යුතු වේ. කිරි ආසාත්මික වීමේදී ඔක්කාරය, වමනය, උදර වේදනාව, පාචනය, ඇදුම, ස්වසන අපහසුව, කැස්ස, ඇස් කැසීම, කඳුළු ගැලීම, ඇස් ඉදිමීම ඇති විය හැක.

නැවුම් එළකිරි 

නැවුම් එළකිරිවල, කැලරි (146), ප්‍රෝටීන (8g), මේදය (8g), Ca (28%), විටමින් D (24), Riboflavin (26%) අඩංගු වේ. මේවායේ ප්‍රෝයෝජන ලෙස

• අධික ප්‍රෝටීන ප‍්‍රමාණයක් පැවතීම 

එමගින් පටක අලුත්වැඩියාව, හෝමෝන නිෂ්පාදනය, ප‍්‍රතිශක්තීකරණ පද්ධතියේ ක‍්‍රියාවට සහය වීම, පේශී තන්තු වල ව්‍යුහමය සැකසීම සඳහා දායක වේ. මෙහි අත්‍යාවශ්‍ය ප්‍රෝටීන අම්ල 9 ක් අඩංගු වේ. එනම් මෙය සම්පූර්ණ ප්‍රෝටීන ආහාරයක් ලෙස සැලකේ. මෙහි casein (70% – 80%) හා whey (15-20%) ලෙස ප්‍රෝටීන ආකාර 2 ක් අඩංගු වේ. Casein ප්‍රෝටීනය ආහාර ජීර්ණ පද්ධතිය තුලින් ජීර්ණය හා අවශෝෂණය සෙමින් සිදු වේ. ඉතා සෙමින් පිළිවෙලට ඇමයිනෝ අම්ල රුධිරයට නිදහස් කරයි. එමගින් වැඩෙන පේශී වලට පෝෂණය සපයයි. Whey ප්‍රෝටීනය ඉතා ඉක්මණින් ජීර්ණය හා අවශෝෂණය සිදු වේ. මෙමගින් වෙහෙස වූ පේශී සුවපත් කරයි. පේශී ක්‍ෂය වීම අඩු කරයි. 

• දත් ශක්තිමත් කිරීම – මෙහි ඇති Ca (කැල්සියම්)  නිසා දත් කුහර ඇති වීම, දත් දිරා යාම වළක්වයි. 
• අස්ථි නිරෝගීමත් කිරීම – ඔස්ටියෝපොරෝසිස් ඇතිවීම වළක්වයි. 
• පේශී වර්ධනයට උදව් වේ
• බර අඩු කරගැනීම පහසු කරවයි
• ආතතිය අඩු කරවයි – කිරි වල ඇති විටමින් හා ඛනිජ ලවණ මගින් පේශීවල ආතතිය අඩු කරවයි. ස්නායු ගමනය පහසු කරවයි. 
• කාන්තාවන්ගේ ඔසප් චක‍්‍රයේ ඇති වන අපහසුතා අඩු කරවයි. 
• ශක්තිය ලබාදෙයි
• ආමාශයේ දැවිල්ල අඩු කරවයි. 
• අධික රුධිර පීඩනය හා ආඝාතය (stroke) ඇති වීමේ අවදානම අඩු කරවන බව පර්යේෂණ වලින් පෙන්වා ඇත.
• අක්මාවේ නිපදවන කොලෙස්ටෙරෝල් ප‍්‍රමාණය අඩු කරයි
• ඇස් වල පෙනීම වැඩි දියුණු කරවයි
• සමහර පිළිකා ඇති වීමේ අවදානම අඩු කරවයි.

එළු කිරි

එළු කිරිවලද එළ කිරිවල මෙන්ම සියලු පෝෂක ගුණ අඩු වැඩි වශයෙන් පවතී. මෙහි පොටෑසියම්, යකඩ, විටමින් A හා ක්ලෝරයිඩ් අධිකව පවතින අතර Orotic acid, n-acetylneuraminic acid, ෆෝලේට්, විටිමින් B, විටමින් B12 අඩු ප‍්‍රමාණයක් පවතී. 

එළු කිරිවලින් හිමි වන ප්‍රයෝජන

• ප්‍රෝටීන අවශ්‍යතාවය සපුරයි
• කොලෙස්ටරෝල් ප‍්‍රමාණය අඩු වන අතර රුධිර පීඩනය අඩු කරයි. 
• විටමින් A මගින් සමට සහ ඇස් පෙනීමට වැදගත් වේ. 
• විටමින් B5 (Pantothenic acid) මගින් ශක්තිය ලබාදෙන අතර වෙහෙස මහන්සිය අඩු කරවයි. 
• Probiotic ලෙස ක‍්‍රියා කිරීම – ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියේ හිතකර බැක්ටීරියා වර්ධනයට උදව් කරයි. 

එළු කිරි දින 3 -10 දක්වා ශීතකරණයේ තබා භාවිත කළ හැක. ලෝකයේ මුළු කිරි නිෂ්පාදනයෙන් 2% එළු කිරි මගින් සපයයි. පැස්වරීකරණය තුළ කිරි මාස 6 දක්වා අධි ශීතකරණයේ තැබිය හැක. pH අගය 6.3 – 6.7 වේ. 

එළු කිරි හා එළ කිරි දෙකෙහිම ලැක්ටෝස් සීනි වර්ගය අඩංගු වන අතරම යම්තාක් දුරට ජීර්ණය අපහසුය. මේ නිසා සමහර පුද්ගලයන්ට උදර වේදනාව, උදර පේශී පෙරලීම, උදරයේ වාතය පිරීම, වමනය වැනි තත්ත්ව ඇති විය හැක. මීට අමතරව එළු කිරි මගින් අතුරු ආබාධ ඇති කරයි. 

• අධික ලෙස බර වැඩි වීම. 
• එළ කිරි ආසාත්මිකතා ඇති අයට එළු කිරිද ආසාත්මික විය හැක.

වයස අවුරුද්දට අඩු දරුවන්ට එළ කිරි හා එළු කිරි යන දෙකම ලබා දීම සුදුසු නැත. මෙහිදී කුඩා ප‍්‍රමාණ වලින් ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියේ රුධිර ගැලීම් ඇතිවිය හැක. එසේම යකඩ, විටමින් E, අත්‍යාවශ්‍ය මේද අම්ල අඩුය. එසේම ප්‍රෝටීන හා මේදය ඇති ප‍්‍රමාණයන් මව් කිරි වල අගයන්ට සමාන නොවේ.

විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:

 ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය   

නවජ සූති දැඩි සත්කාර ඒකකයේ සූතිකා පුහුණු හෙද නිලධාරිනි (1 ශ්‍රේණිය)
පළාත් මහා රෝහල, කුරුණෑගල