අලුත උපදින ළදරුවන් අතර දක්නට ලැබෙන තත්ත්වයක් වන බඩවැල් අවහිර වීමේ තත්ත්වය එනම් අන්තක අවරෝධනය හදිසි ශල්‍යමය තත්ත්ව ලෙස දැක්විය හැකිය. කල් ඇතිව රෝග විනිශ්චය කිරීම හා ප‍්‍රතිකාර කිරීම තුලින් අවදානම් තත්ත්වයන් අඩුකර ගත හැකි අතරම ශල්‍යකර්ම ප‍්‍රමාද වීම හේතුවෙන් බඩවැල්වල විශාල කොටස් අහිමි වී යාමට වුවද හැක.
බඩවැල් අවහිරවීමකදී ළදරුවා පෙන්වන ලක්‍ෂණ
- පිත සමග හෝ රහිතව වමනය කිරීම
- කිරි දීමට පෙර ආමාශයික ද්‍රව්‍ය වැඩිවීම.
- පැය 24 ක් ඇතුලත මල (මිකෝනියම්) පිට කිරීමට නොහැකි වීම.
- බඩ පිපීම (abdominal distension) බඩවැල්වල පහළ කොටස්වල අවහිර වීම්වලදී මෙය දැකිය හැක.
- බඩවැල්වල හඬ (bowel sounds) අඩුවීම හෝ නොමැති වීම.
පිත රහිත වමනය ඇති විය හැකි බඩවැල් අවහිරවීම් අන්තක අවරෝධනයන්
- ග්රහනිය ආසන්නයේ පටුවීම – ග‍්‍රහනික අදෘක්‍ය (Duodenal atresia) –
- ග්රහනිය අවහිර වීම – ග‍්‍රහනික සංකෘෂ්ඨීය (Duodenal Stenosis) –
- අමතර අග්න්‍යාක පටක වලින් ඇතිවන මුදුවක් මගින් ග්රහනිය ආවරණය වීම (annular pancreas)
- ආමාශයේ පහළ කොටසේ සිහින් වීම – ආලාර සංකෘෂ්ඨීය (Pyloric stenosis) ඉපදී සති 4 – 6 අතර කාලයේදී බොහෝ විට ලක්‍ෂණ පෙන්වන අතර කලාතුරකින් මුල් සතිය තුලද පෙන්නුම් කළ හැක.
පිත සහිත වමනය ඇති කරවන බඩවැල් අවහිර වීම්
- අන්තක වැරදි ලෙස ඇඹරීම (Malrotation) හා වොල්පියුලසය (Volvulus)
- ග‍්‍රහනික සංකෘෂ්ඨීය (ග‍්‍රහනියේ විදුර කෙලවර ඇතිවන) Duodenal Atresia
- කුඩා බඩවැල් පටු වීම – ශුන්‍යාන්තික සංකෘෂ්ඨීය (Jejunal Atresia)
- මහා බඩවැලේ, කුඩා බඩවැලේ මෙකෝනියම් තදින් ඇලී පැවතීම (Meconium ileus)
- මල බඩ වැල් අවසානයේ හිරවීම (Meconium plug Syndrome)
- හර්ෂ්ප‍්‍රන්ගේ රෝගය (Hirschsprung’s Disease) – ගුදය හා බඩවැල්වල ස්නායු සැපයීම අඩාල වීම නිසා ඇති වන තත්ත්වයකි
බඩ පිපුම හේතු වන බඩවැල්වල අවහිරවීම
- කුඩා අන්තක කෙලවර කොටසේ ඇති පටුවීම (Ideal atresia)
- හර්ෂ්ප‍්‍රන්ගේ රෝගය
- මහා බඩවැලේ කුඩා බඩවැලේ මෙකෝනියම් තදින් ඇලී පැවතීම (Meconium ileus)
- මල බඩ වැල් අවසානයේ හිරවීම (Meconium plug Syndrome)
- උපතේදී ගුද මාර්ගයේ සිදුරක් නැති වීම (Imperforated anus)
ග‍්‍රහනික අදෘත්‍ය හෙවත් ග්රහනිය පටු වීම (Duodenal Atresia)
ග‍්‍රහනියේ ඇති පටලවල හෝ අන්තකවල තුවාල ලෙස ඇතිවීමෙන් එය පටු වීමයි. මෙය කලලය වර්ධනය වීමේදී ග‍්‍රහනියේ දෙවන කොටස සෑදීමට නොහැකි වීම තුල අවහිර වීමක් ඇති වේ. බහුලව දක්නට ලැබෙන්නේ අලුත උපන් පිරිමි දරුවන්ගේය. තවද 25% ඩවුන්ස් සහලක්‍ෂණය (Down syndrome) සහිත දරුවන්ට ඇති වීමේ ප්‍රවණතාවය වැඩිය.
බඩවැල්වල විකෘතිතා සහ ආබාධ (Midgut Malrotation and Volvulus)
කලල අවධියේදී ආහාර මාර්ගයේ සිදුවන අසාමාන්‍ය කැරකැවීමක් වේ. මෙම තත්ත්වය බොහෝ විට උපත් 6000 කට එකක් වන අතර ග්රහනිය ආසන්නයේ පටුවීම, ග්රහනිය අවහිර වීම, ප‍්‍රාචීරයේ ඇති වන හර්නියා තත්ත්ව (Diaphragmatic hernia) උදර බිත්තියේ සම්පූර්ණයෙන් නොවැඩි ඇති වන ආබාධ ආදිය සමග මෙම තත්ත්වය බැඳී පවතී. ඉපදී මුල් සතිය තුලදී මෙම අසාමාන්‍ය කැරකවීමත් සමග වොල්වියුලසය වර්ධනය වේ. පහත ලක්‍ෂණ දැකිය හැක.
- පිත සමග වමනය මූලික ලක්‍ෂණය වන අතර උදරයේ පිපුම අවසන අවස්ථාව වනතුරු සුළුවෙන් පවතී.
- ඕනෑම වයසකදී ඕනෑම අවස්ථාවකදී ඇති විය හැක. මෙහිදී රුධිර සැපයුම අවහිර වීමෙන් අන්තක විසන්‍ය (necrosis – මියයාම) තත්ත්වයට පත්වී අවහිර වේ.
- උදරයේ x-ray සාමාන්‍ය වේ.
- උත්තර අතුනුබහන් වාහිනී (Superior Mesenteric vessels) වැරදි ලෙස පිහිටා ඇති බව පරීක්‍ෂණය මගින් හඳුනාගත හැක.
ලක්‍ෂණ ඇති වූ වහාම ශල්‍යකර්ම කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.
ශුන්‍යාන්ත‍්‍රික අදෘක්‍ය (Jejunoileal Atresia)
මෙම තත්ත්වය ඇතිවන්නේ කළල අවදියේදී අතුනුබහන් වාහිනීවල ඇති වන වාහිනී අනතුරු මගිනි. පහත ලක්‍ෂණ ඇති වේ.
- උපතින් 24 ඇතුළුත පිත සමග වමනය සහ උදර පිපුම.
- X-ray මගින් ආසන්න කොටසේ (ශුන්‍යාන්තිකයේ ආරම්භයේ) වාතය තරල රැඳුනු මට්ටමක් දැකිය හැක.
- Meconium – උපන්දින කිහිපය තුල පවතින කළු පැහැති මල නිසා ඇති වන රතානදාහය (Peritonitis) හේතු කරගෙන කැල්සිනීභවනය වී තිබිය හැක.
Meconium ileus
ඝන, තදින් ඇලී ඇති මළ අන්තක වල ශුන්‍යාන්ත‍්‍රය, ශේෂාන්ත‍්‍රය හෝ මහ බඩවැල් ආදියේ රැඳීමෙන් සිර වීමක් ඇති වේ. මෙම තත්ත්වය පහත රෝග තත්ත්වයන් හා සමග 50% දරුවන්ගේ බැඳී පවතී.
- වොල්පියුලසය
- ශුන්‍යාන්ත‍්‍රික අදෘත්‍ය
- අන්තක පිපිරී යාම (Bowel perforation)
- මල නිසා ඇති වන පරිතානදාහය (Meconium Peritonitis)
15% දරුවන්ගේ මෙම තත්ත්වය cystic fibrosis තත්ත්වය සමග ඇති වේ.
Cystic fibrosis
මෙහිදී ශ‍්‍රාවයන් යන හා ඇලෙන සුළු වන අතර ඒවා පහසුවෙන් චලනය නොවේ. මේවා ස්නෙහක ලෙස ක‍්‍රියා කිරීම වෙනුවට නාල මෙම ඝනකම් ශ‍්‍රාවයන්ගෙන් අවහිර වේ. සම මත දහදිය වල ලූණු ගතියද වැඩි කරයි.
ලක්‍ෂණ
- කලින් ඇති වන ව්‍යාතතිය
- පිත සමග වමනය
- උදරයේ සම මත රතුවීම, උදරය අල්ලන විට රිදීම. සැලකිය යුතු තරමේ උදර ව්‍යාතතිය. මෙම ලක්‍ෂණ මගින් අන්තක පිපිරීමක් ඇතිවී ඇති බව පැහැදිලි වේ.
- ගුද පරීක්‍ෂණයේදී (අතේ සුලඟිල්ල ආධාරයෙන්) ගුදයේ ශ්ලේෂ්මල හිරවී ඇති බව දැකිය හැක.
X-ray මගින්
- ඝන වූ අන්තක බිත්ති හා විශාල වූ අන්තක කොටස් (පිම්බුනු අන්තක කොටස)
- වාතය සමග මිශ‍්‍ර ව ගිලී ඇති විශාල මළ ප‍්‍රමාණයකි. ground glass sign
- කැල්සීනීභාවනය හෝ නිදහසේ වාතය තිබීම හෝ තරලය අන්තක තුල පැවතීම.
ප‍්‍රතිකාර
- සංකීර්ණ නොවුනු මෙම තත්ත්වයේදී hypotonic වස්තියන් ලබාදීම. මේ තත්ත්වය තුල දරුවාට අන්ත:ශෛරීක ආම්ලයික ලබාදී තරල සමතුලනය කළ යුතුය. (කිරි දීමට නොහැකි නිසා)
- මෙම තත්ත්වය අසාර්ථක වීමේදී ශල්‍යකර්මය ඉක්මණින් කළ යුතුය.
Meconium plug syndrome
- අන්තකවල කෙලවර කොටසේ මළ සිරවීමයි.
- මහන්තක කෙළවර හෝ ගුදයේ මළ සිරවී ඇති බව දැකිය හැක.
- සාමාන්‍ය සැලකිය යුතු උදර ව්‍යාතතියන් සමග මළ පිට කිරීමට නොහැකි වීම දැකිය හැක.
- X-ray අන්තක වලින් විස්තාරණය වූ අන්තක දැකිය හැක.
- ඩයි වර්ගයක් දමා වස්තියක් ලබාදීමේ පේනුවේ (Meconium plug) බාහිර සීමාව දැකිය හැක.
- ඇඟිල්ලෙන් මෙම පේනුව ක‍්‍රමයෙන් ඉවත් කළ හැකි වේ. මෙය සිදු කිරීමෙන් පසු මළ පිටවීම සාමාන්‍ය විය යුතුය. එසේ නොවේ නම් හර්ෂ් ප‍්‍රන්ස්ගේ රෝගයද යන්න හඳුනාගත යුතු වේ.
හර්ෂ්ප‍්‍රන්ගේ රෝගය (Hirschsprung’s Disease)
ගුදෙහි හා අන්තක තුල ප‍්‍රත්‍යානුවේගී ගැග්ලියම් පිහිටා නොතිබීම නිසා ඇති වන රෝග තත්ත්වයකි. ගැංග්ලියම් නොපිහිටන ස්ථාන අතරින් මහන්ත‍්‍රය විස්තාරණය වීම සිදු වේ.
- ගැහැණු දරුවන්ට වඩා පිරිමි දරුවන් අතර බහුලය. (1:4)
- ඉපදී පළමු සති 6 තුල 80% ලක්‍ෂණ පෙන්වයි.
- 8% දරුවන්ට මෙම තත්ත්වය සමග Down syndrome ලක්‍ෂණ පවතී.
- ඉපදී මුල් පැය 24 තුලදී මළ පිට නොවීම සමග උදර ව්‍යාතිය හා වමනය යන ලක්‍ෂණ පෙන්වයි.
- මෙහිදී ඇතිවන දරුණු සංකූලය වන්නේ අන්තක ආසාධන තත්ත්වයය. (Enterocolitis)
මෙහිදී මහන්තක විස්තාරණය වන අතර ශේෂාන්ත‍්‍රිකයේ හා මහන්තක වල තරල ප‍්‍රති අවශෝෂණය අඩු වේ. මළ ද්‍රව්‍ය අන්තක තුල රැඳීමෙන් ඒවා මත බැක්ටීරියා වර්ධනය වීම හා ශ්ලේෂ්මලය විපන්‍ය තත්ත්වයට පත් වේ. මේ සමගින් පාචනය, කම්පනය හා විජලන තත්ත්වයන් සමග විශාල තරල ඉවත් වීමත් සිදුවේ.
- අන්තක පිපිරී යාමට ඉඩ ඇති නිසා වස්ති ලබාදීම නොකළ යුතුය.
ලක්‍ෂණ
කුඩා දරවෙකු නම්
- මළ පහ නොවීම
- පිත හෝ මළ ද්‍රව්‍ය අන්තර්ගත වමනය
- උදර ව්‍යාතතිය (බඩ පිපුම)
- කාලීන මළ බද්ධය
- ආහාර අරුචිය
වැඩි වයස් දරුවෙකු නම්
- ක‍්‍රමයෙන් වැඩි දියුණු වන උදර ව්‍යාතතිය
- කාලීන මළ බද්ධය
- රිබන් පටි ආකාරයට මළ පිටවීම
- වර්ධනය බාල වීම
රෝග විනිශ්චය
- ගුද පරීක්‍ෂණ – ගුදය තුල මළ අන්තර් ගත නොවන බව පැහැදිලි වේ.
- බේරියම් වස්තිය
- ගුද ජෛවීක්‍ෂාව (Rectal biopsy) – ගැංග්ලියම් ස්නායු සෛල ඇති නැති බව පරීක්‍ෂණයට
ශල්‍ය ප‍්‍රතිකාර
- ගැංග්ලියම් ස්නායු සෛල නොපිහිටි අන්තක කොටස් ඉවත් කිරීම
- Colostomy – මහන්තක ද්වාරණය සිදු කිරීම.
මෙහිදී ආකාර 3 කට ශල්‍යකර්ම කරයි.
- Duhamel Procedure – සාමාන්‍ය තත්ත්වයේ පවතින අවිදුර
ගැංග්ලියම් කොටස් දිගු අතට පැත්තෙන් පැත්තට ප‍්‍රතිමුඛනය (anastomosis) කිරීම මගින් එහි පැවැත්ම ආරක්‍ෂා කිරීම.
2. Swenson’s procedure
ගැංග්ලියම් නොපිහිටි අන්තක කොටස ඉවත් කර අපාත වේෂ්ඨනිය ආරක්‍ෂා කරමින් ඉතිරි අන්තක කොටස් ප‍්‍රාභිමුඛනය (anastomosis) කිරීම.
3. Soave Procedure
ගුද ශ්ලේෂ්මලය ඉවත් කර අවිදුර සාමාන්‍ය අන්තක කොටස ගුදයට එක්කර මැසීම
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය
සූතිකා පුහුණු හෙද නිළධාරිනි (I ශ්‍රේණිය)
නවජ සූති දැඩි සත්කාර ඒකකය
පළාත් මහ රෝහල, කුරුණෑගල
