දරුවන් අප සැමගේ ම සම්පතකි. නමුත් දරුවන් බොහෝ විට ක්ෂණික ව ක්‍රියාත්මක වේ. තවද දරුවන් බොහෝ ක්‍රියාශීලී වේ. මේ සමඟ ඔවුන් කරනු ලබන සෑම ක්‍රියාවන් අපට අනුමත කිරීමට හැකියාවක් නොමැත. එසේම සෑම දේකටම “එපා” යනුවෙන් බාධා කිරීමට ඔබට හැකියාවක් පැවතුනද එය ඇතැම් විට දරුවන් හට මහත් වේදනාවක් මෙන්ම දෙමාපියන් හා දරුවා අතර සම්බන්ධතාවය ට ගැටලු ඇති කිරීමට ද හේතු වේ.
දරුවන්ට “‘එපා”‘ කිමට ඇති ලස්සනම, පහසුම විදිය පිළිබඳ ඔබ නොයෙක් වාරයක් සිතන්නට ඇති. මේ සදාහා ක්‍රමවේද 08 ක් එක සිදුවීමක් ඔස්සේ සාකච්චා කරමු.
උදාහරණය: දරුවා ආහාර ගැනීමට පෙර චොක්ලට් එකක් අතේ තබාගෙන කෑමට අවශ්‍ය යැයි පවසනවා සිතමු. මෙවන් අවස්ථාවක ඔබ දරුවා හට එපා කියන්නේ කෙසේද?
- අනුමත කරන්න.
මෙවන් අවස්ථාවක දරුවා අනුමත කිරීම ඔබට සිදු කළ හැකිය. අපි එය කරන්නේ කෙසේද? දරුවාගේ කැමැත්ත ට එකඟ වී බත් ඔක්කොම කෑමට පසු එය ලබාදෙන බව පැවසීම කෙලින්ම එපා කීමට වඩා යහපත් වනු ඇත.
- දරුවාට තෝරා ගැනීමට අවස්ථා ලබා දෙන්න.
මෙම අවස්ථාවේදී දරුවා නැවතත් චොක්ලට් බත් කෑමට පෙර කෑමට අවසර ඉල්ලනවා යැයි සිතමු. එවිට ඔබට කළ හැක්කේ, හරි කෑල්ලක් බත් කෑමට පෙර ලබාගෙන ඉතිරිය බත් කෑවාට පසු ලබා ගැනීමට කැමතිදැයි විමසීමයි. මෙවන් අවස්ථාවලදී දරුවා අවසානයේ එය ලබා ගැනීමට පෙළඹෙනු ඇත. මන්ද සියලුම චොක්ලට් එකවර ලබා ගැනීමට දරුවන් ප්‍රිය කරන බැවිනි.
- දරුවාට ආදේශක හඳුන්වා දෙන්න.
දරුවා බත් කෑම ප්‍රතික්ෂේප කරමින් චොක්ලට් පමණක් ආහාරයට ගන්න විමසනවා යැයි සිතමු. එවන් අවස්ථාවක දරුවා හට තවත් ආදේශක හඳුන්වාදීම ඔබට හැකියාව පවතී. උදාහරණ ලෙස චොක්ලට් කෑමට අවශ්‍ය නම්, බත් කෑමට අවශ්‍යත් නැත්නම් අම්මා සෑදූ වෙන යම් නූඩ්ල්ස්, සුප් හෝ වෙනයම් දරුවා ප්‍රිය කරන යමක් ආහාරයට ගතහොත් ගැටලුවකින් තොරව දරුවා බලාපොරොත්තු වන චොක්ලට් එක ලබාගත හැකි බව පැවැසීම මීට කදිම නිදසුනකි. මෙවන් ක්‍රමයක් තුළින් ඔබටත් දරුවාටත් අභිප්‍රායන් මුදුන්පත් කර ගැනීමට පුළුවන.
- ඔවුන් සමඟ සෙල්ලමකින් ගැටළුව නිරාකරණය කරගැනීමට උත්සාහ කරන්න.
පෙර උදාහරණයම ගනිමු. චොක්ලට් එක අත තබාගෙන සිටින දරුවාට ආහාර ලබාදීම ඔබට ඇති ගැටලුව නම් දරුවා අසලට තවත් සෙල්ලම් බඩු කිහිපයක් ගෙන ඒ අතර චොක්ලට් එක සඟවා දරුවා හට බත් කටක් කවා චොක්ලට් එක සොයාගෙන පැමිණීමට යැවීම ආදී සරල සෙල්ලමක් ආරම්භ කිරීමට හැකිය.ඒ තුලින් දරුවාට නොදැනුවත්වම ගැටලුවකින් තොරව ඔබගේ අභිප්‍රාය කරා ළඟා වීමට හැකියාව පවතී.
- දරුවන්ට බලපෑම් කළ හැකි යම් දෙයක් සිහිපත් කරන්න.
පෙර උදාහරණයම විමසමු. දරුවාට චොක්ලට් වැඩි වශයෙන් ආහාරයට ගැනීම සුදුසු නොවන බව කොපමණ පැවසුවා ද දරුවා එය එකහෙලාම ඉල්ලා සිටින විට එහි ආදීනව කියා දීමට ඔබට වඩා දරුවා හට බලපෑම් කළ හැකිය කෙනෙකු/ දෙයක් සිහිපත් කිරීම අපට කළ හැකි දෙයකි. උදාහරණ ලෙස දරුවා චොක්ලට් ඉල්ලා සිටින විට ඒවා කෑමෙන් දත් නරක් වන බවත්, ඊළඟ දරුවා හඳුනන වෛද්‍යවරුන්ගේ නම පවසා ඩොක්ටර් ගාවට යාමට සිදුවන බවත් පවසා ඔබට දරුවා හට අනතුරු ඇඟවීම කළ හැකිය. වෙනත් උදාහරණයක් කිව්වොත් දරුවත් දඟලන විට දරුවා බය කිසියම් කෙනෙකු මතක් කිරීම බොහෝ දෙමවුපියන් විසින් සිදුකරනු ලබයි. එහිදී ඔබ නොදැනුවත්ව කරන්නේද මෙම ක්‍රමවේදය යි.
- නීති රාමු බිඳ මින් යහපත් සංවාදමය තත්ත්වයක් ගොඩනගා ගන්න.
අප සාකච්ඡා කරන උදාහරණයද ම දිගුවක් ලෙස මෙය පැහැදිලි කර ගනිමු. දරුවාට එපා කියමින් සැර පරුෂ ලෙස කතා කරමින් මෙය සමථයකට පත්කර ගැනීමට යාමට වඩා නීති රාමු බිඳිමින් සංවාදාත්මක පරිසරය ස්ථාවරයකට පැමිණීමට ඔබට හැකිය. උදාහරණ ලෙස “අම්මාත් චොක්ලට් කන්න ආසයි. හැබැයි දැන් නෙමේ, බත් කාලා අපි දෙන්නම චොක්ලට් කමු. ඒක හොඳයි නේද?” යනුවෙන් දැඩි නීති වලට එහා ගිය සංවාදයක් තුලින් ඔබට මෙය එපා යන සංකල්පයම දරුවාට හඳුන්වා දිය හැකිය.
- දරුවාට බලපෑම් කළ හැකි ආගමික පසුබිමක් සිහිපත් කරන්න.
උදාහරණ ලෙස දරුවා ඔබට චොක්ලට් එක නොදී අඬමින් කරදර කරන්නේ නම් එයට ආගමික පසුබිමකින් පිළිතුරක් ලබා දීම අපට කළ හැකිය. උදාහරණ ලෙස “ඔයා මේ විදියට හැදුවොත් අම්මා කියන දේ ඇහුවේ නැත්නම් නත්තලට නත්තල් සීයා ඔයාට දෙන තෑගි අඩුවෙයි”. මෙවන් දරුවන් අවබෝධ කරගන්නා ආගමික පසුබිම් තුළින් දරුවා ඔබේ අභිමතයට ගෙන්වා ගැනීමට උනන්දු වීම තවත් එක් ක්‍රමවේදයකි.
- සෘණාත්මක දඬුවම්කරණය (Negative punishment) ක්‍රම යොදාගන්න.
මෙය තවත් එක් ක්‍රමයකි. දරුවාට ශාරීරික දඬුවම් කරනවා විනා දරුවාට සෘණාත්මක දඬුවම්කරණය තුලින් ද ඔබගේ අභිප්‍රාය කරා ගමන් කිරීමට හැකියාව පවතී. දරුවා කැමැති දෙයක් දරුවන්ගෙන් ඉවත් කිරිම, දරුවාට ලබාදී ඇති rewards නැවත ලබා ගැනීම ආදිය සෘණාත්මක දඬුවම් ක්‍රම වේ. දරුවා ඔබට නැවත චොක්ලට් එක ලබා නොදෙන්නේ නම් ඔබට මෙම සෘණාත්මක දඩුවම් ක්‍රමයක් ද අත්හදා බැලිය හැකිය.
දෙමාපියන් වශයෙන් ඔබ දරුවන් කරනු ලබන බොහෝ දේ වලට එපා කීමට හා එම ක්‍රියා නවත්වා ගැනීමට බොහෝ වෙහෙසක් ගනු ලබනවා විය හැකිය. ඇතැම්විට ඒවා ගඟට කැපූ ඉනි මෙනි. ඇතැම් විට ඒවා වාග් ප්‍රහාර, ශාරීරික දඬුවම් කරා ගමන් කරනවා විය හැකිය. එමනිසා අද අප සාකච්ඡා කළේ එක් ගැටලුවකට මෙම ක්‍රමවේද අනුවර්තනය කර ගන්නා ආකාරය වුවත් ඔබට ඔබේ ගැටලුවලට අනුව මෙම ක්‍රමවේද සකස් කර ගනිමින් දරුවාට පහසුවෙන් එපා යන සංකල්පය අවබෝධ කර ගැනීම කරවීමටත්, ප්‍රකාශ කිරීමටත් හැකියාව ලැබෙනු ඇත.
කථන හා භාෂා චිකිත්සක සජිනි පෙරේරා මහත්මිය විසිනි.
