මීට වසර කිහිපයකට කලින් දැරූ මතය වන්නේ පළමු ප්‍රසූතිය සිසේරියන් සැත්කමක් නම් දෙවැන්න ද එසේ විය යුතු බවත් නමුත් වර්තමානයේ දී පළමු ප්‍රසුතිය සිදු වුයේ සිසේරියන් සැත්කමින් වුවද දෙවැන්නට වෙනත් වෛද්‍යමය හේතු නොමැති නම් යෝනි මාර්ගය හරහා දරුවා ප්‍රසූත කිරීමට මව උනන්දු කරවයි. සිසේරියන් සැත්කමින් පසුව සාමාන්‍ය යෝනි ප්‍රසවය දරුවාට හා මවට ආරක්ෂිත ක්‍රමයකි. සාමාන්‍ය යෝනි ප්‍රසවයක් සිදු කිරීමෙන් ඉක්මනින් යථා තත්වයට පත් වන අතර ඉක්මනින් නිවසට යා හැකියි.
පළමු සිසේරියන් ප්‍රසවයට හේතු, ලබාදී ඇති වෛද්‍යමය හේතු සමඟ දෙවැන්න සාමාන්‍ය ප්‍රසවයකට යනවාද නැද්ද යන තීරණය කරයි. සිසේරියන් ශල්‍යකර්මයෙන් ලබා දෙන කැපුම (incision) ආකාර දෙකකි.
Transverse incision (Horizontal/Incision)
පහල උදරය හරහා ගර්භාෂයේ තුනී කොටස හරහා කැපුම යොදයි. මෙම කැපුම බොහෝ සිසේරියන් ශල්‍යකර්ම වල යොදයි. මෙවැනි කැපුමකින් පසුව සාමාන්‍ය ප්‍රසවයකට යා හැක.
H Vertical Incision
ගර්භාෂ පේශීයේ ඉහළ සිට පහළට කැපුම යොදයි. සාමාන්‍ය ප්‍රසවයකදී මෙම පේශි ඉතා තදින් හැකිළීමට භාජනය වන නිසා සාමාන්‍ය යෝනි ප්‍රසවයකට යාමේ අවදානමක් පවතී. මෙමගින් ගර්භාෂ බිත්තිය පුපුරා යා හැක. දරු ප්‍රසූතියේදී දරුවා බිහිකරන ක්‍රමය පිළිබඳව වෛද්‍යවරයා විසින් තීරණය කරයි. සාමාන්‍ය යෝනි ප්‍රසවයකට යාමයේ දී මව හා දරුවා නිරෝගීව සිටිය යුතුයි. පලමු සීසේරියන් සැත්කමින් පසු සාමාන්‍ය යෝනි ප්‍රසවය සඳහා යැවීමේදී පහත ආකාරයේ මව්වරුන්ට ඇති අවදානම වැඩිය.
- තරබාරු බව (BMI 30 හෝ වැඩි)
- ගර්භනී කාලය තුල අධික රුධිර පීඩනය පැවතීම (preeclampsia)
- අවුරුදු 35ට වඩා වැඩි වීම
- පළමු සිසේරියන් සැත්කම මාස 19 තුල සිදු වීම
- දරුවා විශාල වීම
- පළමු සිසේරියන් කෘන්තය උදරයේ ඉහල සිට පහලට (vertical) වීම
යෝනි ප්‍රසවයට යාමේදී පහත වාසි තිබිය හැක.
- ශල්‍යකර්මයක් සඳහා සූදානම අවශ්‍ය නොවීම
- රුධිරය පිට වීම අඩුයි
- ඉක්මනින් සුව වීම
- ආසාදන ඇති වීමේ අවදානම අඩුය
- මුත්‍රාශය හා බඩවැල් වලට අනතුරු වීමක් නොවේ
- පසු ප්‍රසවයන්ට ගැටලු අවම වීම
එසේම යෝනි ප්‍රසවයකින්ඇතිවිය හැකි අවාසි ද නැත්තේ නොවේ
යෝනි ප්‍රසවය දීර්ඝ ක්‍රියාවලියකි. ශාරීරිකව වේදනාවක් විඳීමට සිදුවේ. සාමාන්‍යයෙන් පළමු දරු උපතේදී පැය 4 – 8 කාලයක් සක්‍රිය ප්‍රසවය සදහා ගත වේ.
යෝනි ප්‍රසවයේදී යෝනිය ආශ්‍රිත පටක ඉරීමකට ලක්වේ. එසේම ඇදීමකටද ලක් වේ. මෙම ඇදීම සහ ඉරීම නිසා ශ්‍රෝනි පත්ලේ පේශිවලට අනතුරු වීම හෝ දුර්වල වීම ඇති වී මුත්‍රා පිට කිරීම හා මලපහ කිරීම පාලනය දුර්වල විය හැක. විශේෂයෙන් සිනාසීම,කැස්ස, කිවිසීම ආදීයේදී මුත්‍රා ස්වල්ප ප්‍රමාණයක් පිට විය හැක. ගුදය හා යෝනි අතර කොටස පිටුපස (perineum) අතර වෙිදනාව මෙන්ම එසේම දරුවා විශාල නම් යෝනි දරු උපතේදී උපත් අනතුරු දරුවාට ඇති විය හැක.
සිසේරියන් සැත්කමකදී වාසි
- යෝනි ප්‍රසවය සදහා පවතින කාංසාමය තත්වය ඉවත් වීම
- මුත්‍රා අසංයමය, ශ්‍රෝනි ඉන්ද්‍රියන් පහත් වීම ආදිය ඇති නොවීම
- සැලසුම් සහගතව කළ හැකි වීම
- දරුවාට හා මවට අනතුරකදී නම් මෙම ක්‍රමය ආරක්ෂිත වේ.
සිසේරියන් සැත්කමකදී අවාසි
- සුව වීමේ කාලය දිගු වීම. උදර වේදනාව හා අපහසුතාවයන් අධික වේ.
- කැපුම ආශ්‍රිතව පවතින ස්නායු හා සම සුවවීම සඳහා අඩු තරමින් මාස දෙකක කාලයක් ගත වේ
- ආසාදන ඇතිවීමේ හැකියාව වැඩිය කෘන්තය ආශ්‍රිතව
- රුධිරය පිටවීම අධික වේ
- අන්තක වලට හා මුත්‍රාශයට අනතුරු ඇතිවීමේ හැකියාව වැඩිය එසේම රුධිර කැටි ඇතිවීම ද වැඩි අවදානමක් ඇත
- මව්කිරි දීමේදී මව්කිරි අඩු වීම වැනි ගැටලු ඇතිවේ
- ඉදිරි ගර්භණීභාවයක් වලදී සංකූලතා ඇති වීමේ අවධානය වැඩිය උදාහරණ අපරාව/වැදෑමහ අසාමාන්‍යතා. ගර්භාෂ පිපිරීම
- සිසේරියන් සැත්කම් මගින් බිහි වූ දරුවන්ගේ ළමා කාලෙදි හා උපතේදී ස්වසන ගැටලු (ඇදුම)ඇතිවේ.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය
සූතිකා පුහුණු හෙද නිළධාරිනි (I ශ්‍රේණිය)
නවජ සූති දැඩි සත්කාර ඒකකය
පළාත් මහ රෝහල, කුරුණෑගල
