කොකොවිඩ් 19 පැතිර යාමත් සමග වෛරසය ආසාදනය වී අසාධ්‍ය තත්ත්වයට පත් වුණු රෝගීන් කිහිප දෙනෙක්ම ඇද වැටී මිට ගිය බවට වාර්තා වුණා ඔබට මතක ඇති. සාමාන්‍යයෙන් යම් පුද්ගලයෙකු රෝගාතුර වූ අවස්ථාවකදී මහමගදී එසේ අසරණ තත්ත්වයට පත් වූ විට, රෝහල වෙත ගෙන යාම‍ට, ප්‍රථමාධාර ලබාදීමට බොහෝ දෙනෙක් ඉදිරිපත් වෙනවා. නමුත් අද වන විට පවතින තත්ත්වය හේතුවෙන් එසේ ඇද වැටුණු අයෙක් වෙත ළං වීමට මිනිසුන් බියක් දක්වන බව අමුතුවෙන් කිව යුත්තක් නොවේ. ඒත් යම් පුද්ගලයෙකු එසේ අසරණ තත්ත්වයට පත් වීම අහක බලා සිටිය හැකි තත්ත්වයක්ද නොවේ. මෙම ලිපිය තුළින් අපි සාකච්ඡා කිරීමට බලාපොරොත්තු වන්නේ කොරෝනා රෝගියෙකු හා සම්බන්ධව නිවසේ දී හෝ මහමගදී සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙකුට සහය විය හැකි අවස්ථා මෙන්ම රෝහලින් පමණක් සිදු විය යුතු තත්ත්වයන් පිළිබඳවයි.
දරුවෙක්/වැඩිහිටියෙක් නිවසේ/මහමගදී/කාර්යාලයේදී හෝ හදිසියේ ඇද වැටුණහොත් කළ යුත්තේ කුමක්ද?
මෙවැනි අවස්ථාවකදී අපි කළ යුතුතේ ඒ පුද්ගලයා මග හැරීම නම් නෙවෙයි. ඔබේ ආරක්ෂාවත් තහවුරු කරගනිමින් රෝගියා ළඟම ඇති රෝහලට ගෙන යාමයි. යම් හෙයකින් ස්වසන පද්ධතිය හිරවීමක් ඇති බව වැ‍ටහෙනවා නම් රෝගියා කොරෝනා ආසාදිතයෙකු බවත් දන්නවා නම් සැලකිලිමත් වීම බොහොම වැදගත්. ඔබ නිසි ප‍්‍රතිමාධාර ලබාදීමේ පුහුණුවක් ලත් කෙනෙක් නම් හෝ එවැන්නෙක්ගේ සහය ලබාගැනීමට හැකියාව ඇත්නම් ප්‍රථමාධාර ලබා දීමට හැකියාව ලැබෙනවා. එවැනි අයෙක් මූලිකව කටයුතු කරන්නේ රෝගියාව බේරා ගැනීමටයි.
ඇතැම් අවස්ථාවල සිහිය නැති වීමත් සමග මුඛයෙන් සෙම පිටවනවා දැකිය හැකියි. එවිට කළ යුතු කුමක්ද?
දරුවෙකු හෝ වේවා වැඩිහිටියෙකු හෝ වේවා සිහිය නැත්නම් ඒ වෙලාවේ නොකළ යුතුම දෙයක් තමයි කටට යම් යම් දේ ඇතුළු කිරීම හෝ යම් යම් දේ පෙවීමට උත්සාහ කිරීම. කොරෝනා තත්ත්වයේදී පමණක් නොවෙයි. මේ උපදෙස ජීවිතයේ ඕනෑම අවස්ථාවකදී හොඳින් සිහි තබා ගත යුතු කරුණක්. ඒ වගේම ඇතැම් විට කාර්යාලයේ පුද්ගලයෙක්/පවුලේ අයෙක්/දරුවෙක් මේ තත්ත්වයට පත් විය හැකියි. මෙවැනි සෑම අවස්ථාවක්ම කොරෝනා බවම අපිට නිෂ්චිතවම පැවසිය නොහැකියි. සිහි නැති වීම වෙනත් හේතුවක් නිසාත් විය හැකියි. ඒ වගේ අවස්ථාවකදී හොඳින් වාතාශ්‍රය ලැබෙන්න සැලැස්වීම බොහොම වැදගත්. සෙම හිරවුණු ස්වභාවයක් පෙන්නුම් කරනවා නම් රෝහලට ගෙන යන තුරු නම් හිස පැත්තට හරවලා සෙම ටික ඉවත් කරලා ගලා යන්න සැලැස්සීමෙන් ජීවිත අවදානම අවම කරගත හැකියි.
මෙසේ සිහිසුන් වී ඇද වැටීමට හේතුව ඔක්සිජන් මට්ටම පහත වැටීමද?
ඔව්.. හෘදය, පෙනහලු, ස්නායු පද්ධතිය, මොළය යන මේ සෑම අවයවයකටම ඔක්සිජන් අත්‍යවශ්‍යයි. ඔක්සිජන් අඩු වෙලා පැයක් දෙකක් ගත වන විට ඒ පුද්ගලයාගේ හැම අවයවයක්ම අක‍්‍රීය වී තිබිය හැකියි. අපි සිතිය යුත්තේ ඉන් පසුව කළ යුතු දේ නෙවෙයි, මේ තත්ත්වය ඇති වීමට පෙර අප කළ යුතු මොනවාද යන්න පිළිබඳවයි. එලෙස පෙර සිටම සූදානමකින් ජීවත් වීම මෙවැනි කාලයක ඉතාම වැදගත් වෙනවා.
රුධිරය කැටි ගැසීම කොරෝනා රෝගයට සම්බන්ධ රෝග ලක්ෂණයක්ද?
රුධිරය කැටි ගැසීම කොරෝනා රෝගයට සම්බන්ධ එක රෝග ලක්‍ෂණයක් එහෙමත් නැත්නම් එක කාරණයක් විතරයි. මේකෙදි ඇති විය හැකි තතත්ව අතරින් එකක් විදියට පොඩි පොඩි රුධිර කැටි ඇතිවීම දක්වන්න පුළුවන්. කොරෝනා වලදී රුධිරය කැටි ගැසීමේ හැකියාව යම් කිසි විදියකට වැඩියි කියන එක අපි හැමෝම දන්න දෙයක්. ලෝකේ සෑම රටකම පාහේ මාර්ගෝපදේශවල කොරෝනා රෝගියෙකුට ප්‍රතිකාර කිරීමේදී අවශ්‍ය අවස්ථාවලදී රුධිර කැටි ගැසීම වළක්වන ඖෂධ ලබාදෙන ලෙස සඳහන් වෙනවා. ඒ වගේම ඇතැමුන් සිතනවා රුධිර කැටි ගැසීමට දෙන එක් එක් ඖෂධ වර්ග කල් තියා ලබාගැනීම සුදුසුයි කියලා. ඒත් එහෙම ඖෂධ ගැනීම තුලිනුත් තමන්ගේ ජීවිතයට හානියක් වෙන්න පුළුවන්. අවශ්‍ය වෙලාවට රුධිර කැටි ගැසීම සිදු නොවී අනවශ්‍ය වෙලාවට රුධිර ගැලීමක් ඇති වෙන්නත් පුළුවන්. ඒක අවදානම් තත්ත්වයක්.
අද වෙද්දී නිවෙස්වල ඔක්සිජන් සිලින්ඩර ගබඩා කර තබාගන්න ඇතැම් පිරිස් උනන්දු වෙනවා. එය සාර්ථක ක්‍රමයක්ද?
ඇත්තටම අවශ්‍ය නැහැ. මේ ඔක්සිජන් සිලින්ඩරයක් රුපියල් 65000 සිට 85000, 100,000 දක්වා මිලකටත් අලෙවි වෙනවා. කෙනෙක්ට හිතෙන්න පුළුවන් ගෙදර ඔක්සිජන් ටික තියෙනවා නම් හදිසියකදී ඔක්සිජන් ටික ගන්න ලේසියි කියලා. ඒක් ඒක අසාර්ථකයි. මොකද රෝගියෙකුට ඔක්සිජන් ලබා දෙන්නේ වෛද්‍යවරයෙක්ගේ නිර්නායකයක් මත. හිතුමතේ ඔක්සිජන් ලබා දීම කළ නොහැකියි. වැරදි ආකාරයට ඔක්සිජන් ලබා ගැනීමට එක්තරා ආකාරයට අවදානමක් විය හැකියි. ඇතැම් අවස්ථාවල මරණ පරීක්ෂණවලින් සනාථ වෙලා තියෙනවා ඔක්සිජන් වැඩි ප‍්‍රමාණයක් දීම නිසා නියුමෝනියා තත්ත්වය නියුමෝනයිටීස් කියන තත්ත්වයට පත්ව ඇති බව. ඔක්සිජන් ලබාදීමත් කළ යුත්තේ ඉතාම ප්‍රවේසමෙන් බව අමතක කරන්න එපා. අන්න ඒ නිසයි ඔක්සිජන් සිලින්ඩර නිවෙස් වල ගබඩා කරගත යුතු නොවන්නේ. නිවසේ තබා ගෙන ඔක්සිජන් ලබා දීමට ඇති එකම අවස්ථාව විදියට දීර්ඝ කාලීන ස්වසන ආබාධ තියෙන COPD කියන තත්ත්වය දක්වන්න පුළුවන්. එතැනදීත් එය සිදු කළ හැක්කේ වෛද්‍ය නිර්දේශ මත පමණයි.
ඒ වගේම ඔක්සිජන් දෙනවා කියන්නේ මාස්ක් එකක් ආධාරයෙන් ඔක්සිජන් සිලින්ඩරය විවෘත කර ලබා දීම නොවෙයි. සාමාන්‍යයෙන් ඔක්සිජන් ලබා දීමට සිදු වෙන්නේ නියුමෝනියා තත්ත්වයේදී. ඒ නිසා එවැනි අවස්ථාවක දී ඔක්සිජන් ලීටර් ප‍්‍රමාණය වගේම එහි පීඩනය ගැනත් දැනුවත් බවක් තිබිය යුතුයමයි. ඒ සියල්ල තීරණය කරන්නේ වෛද්‍යවරයා විසින්. ඔක්සිජන් නිවසේ ගබඩා කරගැනීමේ තවත් අනිසි ප්‍රතිඵලයක් විදියට දැක්විය හැකි තවත් දෙයක් තමයි අනවශ්‍ය විදියට ආරක්ෂිත බවක් (force security) ඇති වීම. ඒ තුළින් ඔක්සිජන් නිවසේම තියෙනවා, ඒක ලබා ගැනීමට හැකියි යන අදහස එක්ක රෝහල්ගත විය යුතු අවස්ථාවේදීත් නිවසටම වී සිටීම නිසා ජීවිතය අවදානමට ලක්වීමේ හැකියාව වැඩියි.
අද වන විට සමාජ මාධ්‍ය ඔස්සේ කොරෝනා සම්බන්ධව බොහොමයක් තොරතුරු සංසරණය වෙනවා. ඒ තොරතුරු අනුව ක්‍රියාත්මක වීමේ වරදක් නැතිද?
ඔව්.. සමාජ මාධ්‍ය ජාලා වල බොහොමයක් දේවල් සංසරණය වෙනවා. එකම දේ ගැන විවිධ මත ඉදිරිපත් වෙනවා. රෝහලක, දැඩි සත්කාර ඒකකයක ලබාදිය යුතු ඖෂධ ගැන සමාජ මාධ්‍ය හරහා පැතිරෙනවා. වෛද්‍ය අනුමැතියකින් තොරව මුහුණු පොතේ තිබුණා කියලා ඇතැම් අය මේ ඖෂධ පාවිච්චි කරන්න උත්සාහ කරනවා. ඒත් අනවශ්‍ය විදියට මේවා පාවිච්චි කරලා අතුරු ආබාධ ඇති විය හැකියි. ඒ විතරක් නෙවෙයි එවැනි ඖෂධ අත්‍යවශ්‍ය රෝගීන්ට ලබා දෙන්න අවශ්‍ය වෙද්දී ඖෂධය නැති වෙන්න පුළුවන්. ඖෂධ කීපයක් හා සමබන්ධවම මේ දේ සිද්ධ වෙලා තියෙනවා. සමාජ මාධ්‍ය ජාලා නිසා ඇති වන ගැටලු ඒවා තමයි. මහජනතාවට මේ සම්බන්ධයෙන් ලබාදිය යුතු උපදෙස් තමයි වෛද්‍ය උපදෙස්වලින් තොරව ඖෂධ ලබාගන්න එපා කියන එක. මේ ගෙවෙන්නේ ඉතාමත් සිහි නුවණින් යුතුව ගත කළ යුතු කාලයක් බව අමතක නොකරන්න.
උද්ගතව ඇති මේ තත්ත්වය හමුවේ හිතුමතේ ක්‍රියාත්මක වෙමින් දරුවන්ගේ මෙන්ම වැඩිහිටි ඔබේත් ජීවිත අවදානමකට ඇද දමන්නේ නැතිව නිසි ද්‍යෛ උපදෙස් මත ක්‍රියාත්මක වෙමින් කටයුතු කිරීම වඩාත් වැදගත් බව සිහියේ රඳවා ගන්න.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය
සූතිකා පුහුණු හෙද නිළධාරිනි (I ශ්‍රේණිය)
නවජ සූති දැඩි සත්කාර ඒකකය
පළාත් මහ රෝහල, කුරුණෑගල
