අප සමග වෙසෙන අපේ දෙමාපියන් එනම් දරුවන්ගේ ආදරණීය ආච්චාලා සීයලා වෙනුවෙන් ඉටුකළ යුතු වැදගත්ම කොටසක් ලෙස ඔවුන්ගේ පෝෂණය කෙරේ අවධානය යොමු කිරීම දැක්විය හැකියි. වියපත් වීමේ ක්‍රියාවලිය හා බැඳුනු ශාරීරික හා මානසික හේතු ඔවුන්ගේ ආහාර රටාව කෙරෙහි බලපෑම් ඇති කරවයි. ඒ සම්බන්ධව සාකච්ඡා කිරීම මේ ලිපියේ අරමුණයි.
දත් වැටීම
වියපත්වීමත් සමඟ ස්වභාවයෙන්ම ඇති වන තත්ත්වයකි දත් වැටීම. සමහර වැඩිහිටියන් හට දත් තිබුණ ද විදුරුමස් ආසාදන වැනි තත්ත්වයන් ඇති වීම හේතුවෙන් ඝන ආහාර සැපීම අපහසු වේ. නියමිත පරිදි ආහාර සැපීමට නොහැකි බැවින් ආහාර ගිලීම සහ දිරවීම අපහසු වේ. වැඩිහිටියන්හට ආහාර ලබා දීමේ දී ඔවුන්ට සැපීමට හා ගිලීමට පහසු ආකාරයෙන් ආහාර පිළියෙල කර දිය යුතු අතර එසේ පිළීයෙල කළ නොහැකි ආහාර වෙනු‍වට විකල්ප ආහාර ලබා දීම කළ හැක. ආහාර පිළියෙල කරන ක්‍රම විවිධාංගීකිරීමෙන් මෙම පහසුව ඇති කර ගත හැක.
කන් ඇසීම සහ ඇස් පෙනීම දුර්වල වීම
මූලික වශයෙන් සංවේදී ඉන්ද්‍රියන් දුර්වල වීම හේතුවෙන් ආහාර මගින් ඇති කරන උත්තේජනය වැඩිහිටියන් තුල දක්නට ලැබෙන්නේ අඩුවෙනි. ආහාරය කෙතරම් ප්‍රසන්න ආකාරයෙන් පිළිගැන්වුව ද එය දුර්වල ඇස් පෙනීම හේතුවෙන් වැඩිහිටියා තුළ ආහාර ගැනීමට පෙළඹවිමක් ඇති නොකරයි. එසේම ආහාරයක් සැපයීමේ දි එය ගැන උත්තේජනයක් ඇති වන ආකාරයෙන් විස්තර කිරීම කන් ඇසීම දුර්වල වූ වැඩිහිටියෙක් කෙරෙහි ප්‍රතිඵලදායක නොවේ.
සුවඳ හා රස දැනීමේ සංවේදීතාව අඩු වීම
වියපත් වීමත් සමග ඇති වන ස්වභාවික තත්ත්වයකි ආහාරයක සුවඳ සහ රස අඩු දැනීමේ හැකියාව අඩු වීම. එය ඉන්ද්‍රිය දුර්වලතා හේතුවෙන් සංවේදීතාව අඩුවීමක ප්‍රතිඑලයකි. සුවඳ සහ රස යන සාධක දෙක ආහාරයක් කෙරෙහි උත්තේජනය ඇති කරන ප්‍රධානම සාධක දෙක වේ.
ඇනෝරෙක්ෂියා රෝගය
මෙය බර අඩු කර ගැනීම සඳහා සිතා මතා ආහාර වර්ජනය කිරිමේ මානසික තත්ත්වය මේ නමින් හඳුන්වන නමුත් වැඩිහිටියන් තුල මෙය හඳුනා ගන්නේ වෛද්‍යමය හේතු මත ආහාර කෙරෙහි ඇති රුචිය අඩු වීම හෝ නැති වී යාම ලෙසය. මෙය කෙටි කාලීන හෝ දීර්ඝ කාලීන වශයෙන් පැවතිය හැකිය. මෙය වැඩිහිටියන්ගේ පෝෂණ තත්ත්වය කෙරෙහි ඉතා අයහපත් බලපෑමක් ඇති කරයි.
ශාරීරික වේදනා
විවිධ රෝගාබාධ හේතුවෙන් සහ අස්ථි දුර්වලතා හේතුවෙන් ඇතිවන වේදනාවන් නිසා වැඩිහිටියන් කොතෙක් ආහාර රුචිය පැවතිය ද ආහාර ලබා ගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කරයි. විශේෂයෙන්ම මුඛ ආශ්‍රිත පිළිකා, ආහාර මාර්ගය ආශ්‍රිත පිළිකා වැනි රෝග ආහාර ගැනීමේ දී වැඩිහිටියාට තද වේදනාවක් ඇති කරයි.
වැඩිහිටියාගේ ශරීරයේ ඇතුලත සිදුවන වෙනස් කම්
- ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියේ ඇති වන වෙනස්කම්
ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරීත්වය දුර්වල වීම නිසා ආහාර ජීිර්ණ අපහසුතා වැඩිහිටියන් අතර සුලබ වේ. මේ හේතුවෙන් සමහර ආහාර වර්ග ගැනීමට ඔවුන් මැලි වෙති. එම ආහාර මගින් ලැබෙන පෝෂක කොටස් ප්‍රමාණවත් පරිදි නොලැබීම ඔවුන්ගේ පෝෂණ තත්ත්වය පහළ දමයි.
- හෘදය ආශ්‍රිත රෝග තත්ත්වයන්
මෙම රෝග තත්ත්වය නිසා වෛද්‍ය උපදෙස් මත ආහාර පාලනය කිරීමට සිදුවන අතර ලබා ගන්න ඖෂධ හේතුවෙන් ආහාර රුචිය අඩු විය හැක.
- වකුගඩු ආශ්‍රිත රෝග
ආහාර පාලනය කිරීමට හේතුවන වකුගඩු රෝග තත්ත්වය හේතුවෙන් වැඩිහිටියන්ගේ පෝෂණ තත්ත්වය පහළ යයි. විශේෂයෙන්ම පළා වර්ග ආහාර ගැනීම සීමා කිරීමට වන නිසා විටමින් ඌණතා ඇතිවේ.
- ආහාර රටා සහ පුරුදු
වැඩිහිටියන්ගේ ආහාර පිළියෙල කරන සහ අනුභව කරන රටා සහ පුරුදු එකිනෙකාට වෙනස් විය හැක . සමහර වැඩිහිටියන් විවිධ සංස්කෘතිකමය හේතු නිසා සමහර ආහාර ප්‍රතික්ෂේප කරයි. එසේම ඔවුන්ගේ ආහාර රටා වියපත් බව සමඟ වෙනස් කළ යුතු අවස්ථා ඇති විය හැක.
- ආර්ථික තත්ත්වයන්
කෙතරම් පෝෂණය පිළිබඳ දැනුමක් තිබුණ ද , ආහාර ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය තිබුණ ද ආහාර මිලදී ගැනීමේ හැකියාව නොමැති ව‍ැඩිහිටිියන් තමාගේ ආර්ථික ශක්තියට ගැලපෙන අයුරින් ආහාර රටාවකට පුරුදු වේ. මෙහිදී ආහාර වල පෝෂණ ගුණයට වඩා ඔවුන් සලකා බලන්නේ එහි මිලයි.
- හුදකලා බව/ විෂාදය
මෙම සමාජමය සහ මානසික තත්ත්වයන් වැඩිහිටියන්ගේ ආහාර රටාවන් වෙනස් කරයි. ආහාර නොගෙන සීටීමට හෝ ආහාර විශාල වශයෙන් ගැනීමට වැඩිහිටියා පෙලඹෙන අතර ඇති වන අතර ආහාර ලබා ගැනීමේ ක්‍රමවත් බව ද ඔවුන්ගෙන් ගිලිහී යයි. මෙය සමාජයේ අඩු අවධානමක් ලබන තත්ත්වයකි.
- පෝෂණය පිළිබඳව දැනුම මද බව
තම වයසට සහ රෝගාබාධ වලට ගැලපෙන අයුරින් පෝෂණය සහිත ආහාර වේලක් සකස් කරගැනීමට අවශ්‍ය අවබෝධය නොමැති කමින් ඒකාකාරී ආහාර රටාවක් පුරුදු වී සිටින වැඩිහිටියන් දැකිය හැකිය. පෝෂණ ඌණතා ඇති වීමට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නෙ මෙයයි.
- ඖෂධ සහ ආහාර සමඟ ඇතිවන ප්‍රතික්‍රියා
වැඩිහිටියා ලබා ගන්නා ඖෂධ හේතුවෙන් ආහාර අරුචිය ඇතිවනවා පමණක් නොව ආහාර වල විටමින් ආදිය ශරීරයට උරා ගැනීම ද වලක්වා ලයි. එවිට එම ඌණතා මගහරවා ගැනීමට එම ආහාර වැඩි වශයෙන් ලබා ගත යුතු වේ.
වැඩිහිටි පුද්ගලයන්ගේ පෝෂණ තත්ත්වය මැන ගැනීම
මේ සඳහා ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකය භාවිතා කෙරේ. මෙයින් මැන බලන්නේ තම ශරීරයේ උසට සරිලන බරක් තිබේද යන්නය. මෙය බී. එම්. අයි. අගය (Body Mass Index –BMI) ලෙස කෙටියෙන් හැඳින්වේ.
ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකය ගණනය කිරීම
පහත වගුවෙන් ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකය අනුව ඔබට උසට සරිලන බරක් තිබේදැයි පහසුවෙන් ගණනය කළ හැක.
වැඩිහිටියන්ගේ බර අඩුවීමට හේතු
අවුරුදු 50 පමණ වන තෙක් පුද්ගලයන්ගේ බර වැඩිවේ. අවුරුදු 70ක් පමණ වනතෙක් සාපේක්ෂව ස්ථිර වශයෙන් එම බර ප්‍රමාණය පවතී. ඉන්පසුව ක්‍රමයෙන් බර අඩුවීමට පටන් ගනී. මාංශ ස්කන්ධය අවුරුදු 20 න් පසුව එක් අවුරුද්දකට කිලෝ ග්‍රෑම් 0.3 කින් අඩුවීමට පටන් ගනී. මෙයට සාපේක්ෂව ශරීරයේ මේද ප්‍රමාණය ඉහල යන අතර එම තත්ත්වය අවුරුදු 65 – 70 දක්වා පවතී.
වැඩිහිටියන්ගේ බර අඩුවීම වියපත් බවෙහි සාමාන්‍ය ලක්ෂණයක් නොවේ. එයට බලපාන ප්‍රධාන හේතු පහත දැක්වේ.
- ශාරීරික රෝගාබාධ
- දන්ත සෞඛ්‍ය ගැටළු
- විෂාදය
- ඖෂධ
- ශරීරයේ ක්‍රියාකාරීත්වය දුර්වල වීම
- ඩිමෙන්ෂියාව
- පාචනය
- ගිලීමේ අපහසුතා
පෝෂණය සඳහා බලපාන සාධක
- වයස
- ස්ත්‍රී පුරුෂ බව
- සෞඛ්‍ය තත්ත්වය
- ශාරීරික ක්‍රියාකාරකම්
- ආගම සහ සංස්කෘතිය
ආහාර සහ පෝෂණය පිළිබඳ සැලකිලිමත් වීමේ දී ආහාර පිරමීඩය මගින් දක්වා ඇති ආහාර ගැනීමේ රටාව ඉතා වැදගත් වේ.
මෙහි පළවෙනි කොටසෙන් දක්වා ඇත්‍තේ වැඩිම වශයෙන් ආහාරට එකතු කරගත යුතු ආහාර කොටස් වන කාබෝහයිඩ්‍රේට් සහිත ආහාර වේ. බත් , පාන් , බතල සහ රොටී වැනි දෑ.ශරීර ශක්තිය ලබා දෙන්‍නේ කාබෝහයිඩ්‍රේට් මගිනි.
දෙවන කොටස විටමින් සහ ඛනිජ ලවණ අඩංගු ආහාර කොටස් වන අතර ඒවා මීළඟට වැඩි වශයෙන් ආහාරයට එක් කර ගත යුතු වේ. එළවළු සහ පලතුරු වල මේ පෝෂ්‍ය කොටස් අඩංගු වේ. ශරීරය ලෙඩ රෝග වලින් ආරක්ෂා කිරීම විටමින් සහ ඛණිජ ලවණ වල ප්‍රධානම කාර්යය වේ. මෙම ආහාර බොහෝ විට තන්තු බහුල ආහාර වන බැවින් වැඩිහිටියන් සඳහා ඉතා වැදගත් වේ. මෙමගින් ආහාර ජීර්ණය පහසු කරන අතර වැඩිහිටියන් අතර බහුල වශයෙන්ම ඇති මළ බද්ධය වැනි ගැටළු සඳහා විසඳුම් ලබා දේ.
තුන්වෙනි කොටස අඩු වශයෙන් ආහාරයට එක් කර ගත යුතු කාණ්ඩයක් වන ප්‍රෝටීන්ය. මෙම ශරීරය වැඩීමට සහ ශරීර සෞඛ්‍ය පවත්වාගෙන යාමට උපකාරී වේ. මාළු, මස්, කිරි බිත්තර ප්‍රධාන ප්‍රෝටීන් ප්‍රභවයන් වන අතර ශාක ප්‍රභවයන් ලෙස කඩල , මුං ඇට , සෝය සහ බඩ ඉරිගු දැක්විය හැක.
හතරවන කාණ්ඩයෙන් ඉතා මද වශයෙන් ආහාරයට එක් කර ගත යුතු ආහාර වන මේදය, සීනි බහුල ආහාර සහ ලුණු දැක්වේ . මේ ආහාර මගින් පෝෂණයක් ලබා නොදෙනවා පමණක් නොවේ බෝ නොවන රෝග සඳහා ප්‍රබල ආකාරයෙන් දායක වීමක් ද වේ.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන
රේණුකා තෙන්නකෝන් මහත්මිය
කථිකාචාර්ය
ශ්‍රී ලංකා පදනම් ආයතනය
