අපේ ජීවිතයේදී විවිධ අවස්ථාවන්හිදී විවිධ හේතුන් නිසා අපට වේදනාව සමග ජීවත්වීමට සිදු වෙනවා. වේදනාව කියන්නේ අපට නුපුරුදු ශාරිරික සහ මානසික සංවේදී බවක්. මෙය දරා ගැනීම අපහසුයි. වේදනාව සමග ජීවත්වීම අප හිතන තරම් සරල තත්වයක් නොවෙයි. එක් එක් පුද්ගලයාගේ දරා ගැනීමේ හැකියාව වෙනස්. ඒ නිසාම ඇතැම් අවස්ථාවලදී වේදනාව දරා ගත නොහැකිව ඇතැම් පුද්ගලයන් සිය දිවි නසා ගැනීමට තරම් යොමු වෙන අවස්ථා තිබෙනවා.
තවමත් අපි වේදනාව සමග ජීවත් වීමට හුරු පුරුදුව සිටියත් වේදනාව සමනය කරගෙන අපේ ජීවිතය ගෙවන හැකියාවක් තිබෙන බැව් ඔබ නොදන්නවා ඇති. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, යුරෝපය , මහා බ්‍රතාන්‍ය සහ ඔස්ට්‍රෙලියාව වැනි රටවල වේදනා කළමනාකරණ ප්‍රතිකාර ගැන රෝගීන් දැණුවත්. ශාරිරික වේදනාව සත්වයන් විසින් දරා ගත යුතුයි නියමයක් නැහැ. වේදනාව කළමනාකරණය (pain management ) පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සංවිධාන තිබෙනවා. එංගලන්තයේ සෞඛ්‍ය අයවැය ලේඛනයට අනුව වේදනාව කළමනාකරණයට පවුම් බිලියන 138 ක් වැය කරනවා. එයිනුත් කොන්ද කැක්කුමට පවුම් බිලියනයක් වෙන් කරනවා. එංගලන්තයේ කොන්ද වේදනාව නිසා අහිමි වෙන දින ගණන මිලියන 5 ක් (වැඩ කරන දින ගණන රෝගින්ගෙන් ගුණ කිරීම ) බවට වාර්තා වෙනවා.
වේදනාව නැතුව ජීවත්විම පුද්ගලයාගේ අයිතියක්. කිසිම කෙනක් වේදනාවෙන් ජීවත්විය යුතු නැහැ.
වේදනාව ඇති වෙන අවස්ථාව
වේදනාව ගැන සඳහන් කරන විට දරු ප්‍රසුතියේදී ඇති වෙන වේදනාව දරුවා ලැබීමෙන් පසුව නැති වෙනවා. ඒ වගේම ඇපෙන්ටිසයිටිස්, වකුගඩු ගල් වැනි රෝග තත්වයේදී අදාල ශල්‍ය කර්මයකින් පසුව වේදනාව නැති වෙනවා.එවැනි වේදනාවන් කාලය සහ ප්‍රතිකාර සමග සහනයක් ලැබෙනවා. නමුත් වේදනාව නිසා අපේ එදිනෙදා ජීවිතයේ කටයුතු සමබරව පවත්වා ගැනීමට අපහසු තත්වයක් ඇති වෙන්න පුලුවනි. ඒ නිසා වේදනාව ඇති වෙන ආකාර කීපයක් ගැනත් දැන ගැනීම ඉතා වැදගත්.
Nociceptive pain – හදිසි අනතුරක්, ශල්‍ය කර්මයක් වැනි අවස්ථාවන්හිදී ඇති වෙන වේදනාව. මෙය සීමිත කාලයකින් අවසාන වෙනවා.
Neurodic- pain වේදනාව හෙවත් ස්නායුවල ඇති වෙන වෙනස්කම් නිසා ඇති වෙන වේදනාව. උදාහරණයක් විදිහට කිව්වොත් දියවැඩියාව වැනි රෝග නිසා ඇති වෙන පාද වේදනාව.
Chronic –pain– ඒ වගේම යම් කිසි හේතුවක් නිසා ඇති වෙන උග්‍ර වේදනාව වගේම කල් පවතින හෙවත් chronic –pain- නිසා පුද්ගලයෙකුගේ එදිනෙදා ජීවිතයට පවා යම් කිසි පසුගාමි බවක් ඇති වෙනවා. උදාහරණයක් ලෙස කිව්වොත් වේදනාව නිසා ප්‍රතිකාර ලබන රෝගීන්ගෙන් 90% ක්ම කොන්ද ආශ්‍රිත වේදනාවන්ගෙන් පීඩා විඳිනවා. බ්‍රිතාන්‍යයේ වැඩිම දෙනෙක් කොන්ද වේදනාව ( ගෙල සිට පහළ ප්‍රදේශය දක්වා ) ට ප්‍රතිකාර ලබා ගන්නවා.මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ ජනතාවගේ ජාන තත්වය අනුව අස්ථි එතරම් ශක්තිමත් නැහැ.
වේදනාවට ප්‍රතිකාර අවශ්‍ය ඇයි…?
අපි මෙතැනදී වේදනාවට පසුබිම් වුන හේතුන් ගැන වැඩි අවදානයක් දැක්විය යුතුයි. උදාහරණයක් විදිහිට කිව්වොත් කොන්ද ආශ්‍රිත වේදනාව ඇති වෙන හේතු කීපයක් තිබෙනවා.මාංශ පේශිවල තත්වයන්, අස්ති පිලිබඳ ගැටලු, කොදු ඇට පෙලේ සම්බන්ධතාවයන් විතැන් වීම නිසා වේදනාව ඇති වෙනවා.නමුත් අපි වේදනාව කළමනාකරණය කර ගැනීම වැදගත් .
- එදිනෙදා ජීවිතය අපහසුවක් නොවන පරිදි ගත කිරීම
- රෝගය සමග ජීවත්වීමට
- ජීවිතයේ කාර්යක්ෂමතාවය පවත්වා ගැනීමට නම් වේදනාව කළමනාකරණය කර ගැනීම වැදගත්.
ශාරිරික ලෙසින් අපට වේදනාව ඇති වීමට හේතු සාධකය හඳුනා ගැනීම ඉතාම වැදගත්. එසේ නොමැතිව වේදනානාශක මගින් යම් සහනයක් ලබා ගැනීමට වඩා රෝගයට ප්‍රතිකාර ලබන අතරවාරයේදීම රෝගය නිසා ඇති වෙන වේදනාව මර්ධනය කර ගෙන ජීවත්වීම ඉතාම වැදගත්. මහා බ්‍රිතාන්‍ය වැනි රටවල වේදනා මර්ධන ප්‍රතිකාර පිළිබඳව සමාජය දැණුවත්ව සිටියත් ශ්‍රි ලංකාවේ තවම මේ පිලිබඳව වූ පනිවිඩය සමාජගතව නැහැ.
ඒ වගේම රෝගියෙක් තමන්ගේ වේදනාවේ තිව්‍රතාවය ගැන වෛද්‍යවරයාට දැණුම් දීම වැදගත්. මේ වෙනුවෙන් බි්‍රතාන්‍යයේ අනුගමනය කරන ක්‍රමවේදයක් තිබෙනවා. ඒ අනුව 0 සිට 10 දක්වා වූ අගයකින් රෝගියා විසින්ම වේදනාව තක්සේරු කරනවා. My pain is 8 . එහෙම නැත්නම් My pain is 5 . මෙම ගනණය visual analog score යනුවෙන් හැඳින්වෙනවා. මේ විදිහට රෝගියා විසින්ම ලබා දෙන තක්සේරුවෙන් ආරම්භ කරන වේදනා කළමනාකරණය සමග ප්‍රතිකාර අවසානයේදීත් රෝගියාට වේදනාවෙන් ලැබෙන සහනය ප්‍රකාශ කිරීමට අවස්ථාව ලැබෙනවා. ඒ අවස්ථාවේදී My pain is 8 . ප්‍රකාශ කළ රෝගියා දැන් My pain is 2. යැයි කියන්න පුලුවනි. රෝගියා සමග අවම වශයෙන් විනාඩි පහළොවක්වත් සාකච්ඡා කිරීම මගින් වේදනාවේ තත්වය ගැන වෛද්‍යවරයාට තක්සේරුවක් ලබා ගන්න පුලුවනි.
වේදනා මර්ධනය ගැන දැණුවත්බව ලබා ගැනීම…
වේදනා මර්ධනය පිළිබඳව වූ පණිවිඩය රෝගියා වෙතට සන්නිවේදනය වීම ඉතාම වැදගත්.නමුත් බොහෝ අවස්ථාවන්හිදී රෝගියාගේ වේදනාවටත් අදාල ප්‍රතිකාර ලබා දෙන විශේෂඥ වෛදන්‍වරයා විසින්ම අදාල වේදනා නාශක නියම වීම සිදු වුනත් අදාල වේදනාව පාලනය කිරීම සඳහා වූ ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීමට වේදනා මර්ධනය පිලිබඳ විශේෂඥ වෛද්‍යවරයෙකු වෙතට යොමු වීමක් සිදු වෙන්නේ නැහැ.
ඒ නිසාම වේදනා මර්ධනය සඳහා විශේෂිත ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීමට රෝගියාට අවස්ථාවක් තිබෙන බවට දැණුවත් කිරීම ඉතාම වැදගත්. උදාහරණයක් විදිහට මාරාන්තික පිළිකා රෝගියෙක් දරුණු අන්දමින් හෙවත් කල්ගතවන වේදනාවෙන් පීඩා විඳිනවාට වඩා එඒ රෝගියාට වේදනාව පාලනය කර ගෙන ජීවත්වෙන කෙටි කාලය ගත කිරීමට අවස්ථාවක් ලබා දීම ඉතාම වැදගත්. පවුලේ අය විසින් පිළිකා රෝගියාට ලබා දෙන කාරුනිකබව (tender loving care) සමග තම සමීපතයාට වේදනාවක් නැතුව ජීවත්වීමට සහයෝගය ලබා දීම වැදගත්.
ඒ වගේම නව වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක දැණුම සමාජගත කිරීමත් ඉතාම වැදගත්. දැනුම දිනෙන් දින අලුත් වෙනවා. යාවත්කාලීන වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක දැණුමත් පුද්ගලයන් අතරට එකතු කිරීම අවශ්‍යතාවයක්.
වෛද්‍ය ශිෂ්‍යන්ගේ විෂය නිර්දේශයේ කොටසක් ලෙසින් වේදනා කළමනාකරණයත් (pain management) විෂයක් ලෙසින් ඇතුලත් කිරීම.
වේදනා නාශක ලබා දීම ගැනත් ප්‍රවේසම් වීම…
රෝගියෙක් තමන්ගේ රෝගයේ අතුරු ප්‍රතිඵලයක් විදිහට වේදනාව ගැන පැමිණිලි කරනවා නම් වේදනා නාශක ලබා දීම එකම විකල්පය නොවෙයි. මෙතැනදී වෛද්‍යවරුන් විසින් අනුගමනය කළ යුතු වෛද්‍ය පිළිවෙත් කීපයක් තිබෙනවා.
- රෝගියාගේ වයස
- රෝග තත්වය සහ වේදනා නාශකවලින් ඇති වෙන බලපෑම
- වේදනා නාශක මාත්‍රාව
- අක්මාව, වකුගඩු රෝගින්ට වේදනා නාශක ලබා දීමේදී අනුගමනය කළ යුතු විශේෂිත පිලිවෙත්.
- ඒ වගේම දැඩි ලෙසින් වමනය යන රෝගියෙකුට වේදනා නාශක ශිරාගතව intervention ලබා දීමට සිදු වෙනවා.
වේදනා මර්ධනය කිරීමේදී ඉහත දැක්වෙන කරුණු සියල්ලම සලකා බලනවා.ඒ අනුව වේදනා මර්ධනයේදී අනුගමනය කරන පිලිවෙත් කීපයක් තිබෙනවා.
- ශාරිරික ප්‍රතිකාර- physical – theraphy
- වේදනා නාශක- pain killers
- මනෝවිද්‍යාත්මක ප්‍රතිකාර- psycho theraphy
- වේදනා නාශක පැලැස්තර- patch
වේදනා මර්ධන ප්‍රතිකාර හෙවත් වේදනාව කළමනාකරණය කිරීමේදී අපි රෝගියාව දැඩි ලෙසින් නිරීක්ෂනය කරනවා. වේදනා නාශක මාත්‍රා්‍රව අඩු වැඩි කිරීම, රෝගියා වේදනා නාශක වෙනුවෙන් දක්වන ප්‍රතිචාරය නිරීක්ෂනය කරමින් වෛද්‍ය පිලිවෙත් අනුගමනය කරන නිසා රෝගියාගේ වේදනාව පාලනය ඉතාම වගකීමෙන් සුදු වෙනවා. ඒ වගේම මෙම වෛද්‍ය පිළිවෙත් මෙතෙක් සිදු කරන ලද විවිධ අධ්‍යනයන් ^ evidence – base &) පාදක කර ගෙන සිදු කරන නිසා ආරක්ෂාව ගැනත් සහතිකයක් තිබෙනවා.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
වේදනා මර්ධනය පිලිබඳ විශේෂඥ වෛද්‍ය නාමල් සේනසිංහ මහතා
MBBS, FFARCS, FFPMCA
ලන්ඩන් පේන් ක්ලිනික් ( මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ වෛද්‍ය සභාවේ සහ ශ්‍රි ලංකා විශේෂඳ වෛද්‍ය ලැයිස්තුවට ඇතුලත් )
