ලංකාවේ අපි අපද්‍රව්‍ය බැහැර කරන විදිහ හරිම අපූරුයි. එක ක්‍රමයක් තමයි ගෙදර විසි කරන හැමදේම එක මල්ලකට දාලා කුණු ගෙනියන්න එන නගර සභාවේ ලොරියට දෙන එක. වඩාත් ජනප්‍රිය අනෙක් ක්‍රමය තමයි, හොඳට කුණු මල්ල බැඳලා උදේට වැඩට යන ගමන් කොහේ හරි තුංමං හන්දියකට හරි, පොදු තැනකට හරි විසිකරලා අත පිහගන්න එක. මේ ක්‍රම දෙකේම විපාක වර්තමානයේ අපි සියළුම දෙනා අත් විඳිනවා කියන එක ඔබ දන්නවා. ලංකාවේ ඩෙංගු රෝගය වසංගත තත්ත්වයක් දක්වා වර්ධනය වුණේ මේ දේවල් වල ප්‍රතිඵලයක් විදිහට. අනාගතේ දවසක අපද්‍රව්‍ය බැහැර කරන අංගනයක් විදිහට ඔබේ නිවස ළඟ හිස් ඉඩමක් රජය විසින් තෝරා ගත්තොත් ? එදාට එය ඔබට පෞද්ගලිකව දැනෙන ප්‍රශ්ණයක් වෙනවා නේද? ඒ නිසායි අප සියළුම දෙනා අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය කියන සංකල්පයට විශේෂ අවධානයක් යොමුකළ යුත්තේ.
අපද්‍රව්‍ය කියන්නේ අපි සියළුම දෙනාගේ වගකීමක් වෙනවා වගේම අපද්‍රව්‍ය නියමිතව බැහැර කිරීම සමාජමය යුතුකමක්. දිනකට කොළඹ නගරයට ඇතුළු වන මිලියනයක් පමණ වෙන ජනතාවගේ දිවා ආහාරය දවටන සෙලෝෆේන් කොළය, තෙත කුඩය දාගන්න අරං එන සිලි බෑගය, අතර මගදී බොන ප්ලාස්ටික් වතුර බෝතලය වගේම කෝච්චි පෙට්ටියේ ආසනය පිස දැමීමට රැගෙන එන පත්තර කඩදාසිය පවා කොළඹ නගරයේ අපද්‍රව්‍ය කඳු නිර්මාණය කිරිමට දායක වෙනවා.
නාගරීකරණයට මූහුණ දෙන හැම රටකටම පොදු තත්ත්වයක් මේ ආකාරයෙන් අපද්‍රව්‍ය එකතු වීම . නමුත් එය පාරිසරික සහ සමාජමය ගැටළුවක් බවට ඒ හැම රටක්ම පත් කරගන්නේ නැහැ. එයට හේතුව එම රටවල ක්‍රමානුකූලව අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීමේ ක්‍රමවේද වගේම කසළ කළමනාකරණයත් ජාතික ප්‍රතිපත්ති වලට ඇතුළත් කරලා තිබීම. විදෙස් සංචාර වල යෙදුන අපේ රටේ පුද්ගලයෝ එවැනි රටවල ඇති පිරිසිදුකම සහ කසල බැහැර කිරිමේ කාර්යක්ෂමතාව පිළිබඳව කොතෙක් අගය කළත් තමන්ගේ රටේ දී ඔවුන්ගෙන් බහුතරයක් ඉතාම වගකීම් විරහිතව අපද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීම තමා ප්‍රායෝගික සත්‍යය. මෙතනදී මා විශේෂයෙන් ම අවධාරණය කරන්නේ අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය ජාතික ප්‍රතිපත්තියක් හෝ නීතියක් වුන පමණින් රටක් මේ ප්‍රශ්ණයේ දී සාර්ථකත්වය ලබන්නේ නැහැ කියන කාරණය. එය පිළිබඳව රටේ ජීවත්වෙන හැම දෙනාගේම හැඟීමක් ඇති විය යුතුයි. අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය පිළිබඳව ආකල්පමය වෙනසක් ජනතාව තුල ඇති වෙන්න ඕනෑ. තමන්ගේ ගෙදරින් පටන් ගත්තොත් මේ වෙනස අපේ මුළු රට තුළම ඇති කරන්න පුළුවන් කියලා මා දැඩි විශ්වාසයකින් කියනවා.
ලංකාවේ අපද්‍රව්‍ය නිර්මාණය වන ආකාරය අධ්‍යනය කළොත් පෙනී යන කාරණය වන්නේ ඒ සඳහා වැඩිම දායකත්වයක් දක්වන්නේ සමාජයේ ඉහළයයි සම්මත ස්ථරය වන බවයි. මෙම සුළු පිරිසගේ ක්‍රය ශක්තිය ඉහළ වීමත් , ඔවුන් සමාජමය වශයෙන් ඉතා ක්‍රියාකාරී කොටසක් වීමත් මීට හේතු වෙනවා. එහෙත් ඔවුන්ගේ අතිරික්තයන් අවිධිමත් ලෙස බැහැර කිරීම හේතුවෙන් සමාජයේ බහුතරය වෙත ඇති වන ඍණාත්මක බලපෑම සාධාරණීකරණය කරන්න ඔබට පුළුවන්ද? මෙහි දී ඉතාම පැහැදිළිව තවත් කාරණයක් වන්නේ මා ඉහත සඳහන් කළ සමාජ සුළුතරයට අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය පිළිබඳ හැකියාවක් සහ දැනීමක් යන දෙකම පැවතියත් ඔවුන් ඒ වගකීම වටහාගෙන කටයුතු නොකිරීමයි. බොහෝ විට ඔවුන්ගේ නිවෙස්වල කටයුතු වලට සහාය වීම සඳහා වැටුප් සහිත සේවකයෙක් හෝ දෙදෙනෙක් සිටිනවා. නිවැරදි උපදෙස් සහ යොමු කිරීම මගින් ඉතා පහසුවෙන් මේ නිවෙස් වල අපද්‍රව්‍ය සේවකයන් ලවා කළමනාකරණය කරගන්නට ඒ නිවැසියන්ට හැකියාව තිබෙනවා.
පළමුව ඔබ අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය පිළිබඳ ඔබේ වගකීම වටහාගත යුතුයි. මේ ක්‍රියාදාමයේ පළමු පුරුක ඔබේ නිවසයි. ඒක පුද්ගල වගකීම ඉටු කිරීම තුළින් සාමූහික නැතහොත් සමාජමය වගකීම ඉටු කරන්නට ඔබට නිතැතින්ම හැකියාව ලැබේවි. එවිට මෙම වගකීමේ අනෙක් ජාතික කොටස්කරුවන් වන මධ්‍යම රජයත්, නගර සභාවත්, මාධ්‍යත් ඔවුන්ගේ දායකත්ව ලබා දෙමින් මෙහි ඉතිරිය සපුරාවි . එදිනට මෙසේ අදහස් දක්වන මමත්, මේ ලිපිය කියවන ඔබත් අපද්‍රව්‍ය යනු සම්පතක් නැමති සංකල්පය විවාදයෙන් තොරව පිළිගනීවි.
අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය පිළිබඳ බොහෝ යෝජනා ඇතත් ඔබට ඔබේ ගෙදර තුළම ඉතා පහසුවෙන් අනුගමනය කිරීමට හැකි වෙනස් කම් කිහිපයක් පමණක් මේ ලිපියෙන් මා යෝජනා කරන්න කැමතියි.
ලිපියේ කතෘ මනෝවෛද්‍ය විද්‍යාඥ සූ පාමර්, පොත්, රුපවාහිනී වැඩසටහන්, සහ වෙනත් ප්‍රකාශන 200කට වඩා අධික ප්‍රමාණයකට දායකවූ ළමා මනෝවිද්‍යාව පිලිබඳ විශේෂග්‍ය වරියකි.
ඉරානයේ ලැන්ඩන් සහ ලෙහ්ලා බිජානි වයස අවුරුදු 34 ක් වෙන තෙක්ම බද්ධ දරුවන් විදිහට ජීවත් වුණා. 1974 වසරේජනවාරි 17 වැනි දින උපන් මේ රූමතියන් දෙදෙනා වෙනුවෙන් වෙන් කිරීමේ ශල්‍ය කර්මය අවදානම් බව වෛද්‍යවරුන් විසින් පෙන්වා දී තිබුනත් 2003 වසරේදී ඔවුන් දෙදෙනාට ස්වාධීන ජීවිතයක් ලබා දීම සඳහා වෙන් කිරීමේ ශල්‍යකර්මය සිදු වුනා. රූපන තාක්ෂණ බාවිතා කළත් ප්‍රධාන රුධිරවාහිනී හඳුනාගෙන තිබුනේ නැහැ. මේ නිසා 2003 වසරේ ජුලි තුන්වැනි දින සහෝදරියන් දෙදෙනා ඉතාම අවාසනාවන්ත විදිහට ජීවිතයෙන් සමු ගත්තා.
