1. වෛද්‍යතුමනි, පැපොල රෝගය ගැන පොඩි පැහැදිලි කිරීමක් කරන්න

පැපොළ රෝගය ඇති වන්නේ හර්පීස් පවුලට අයත් වැරිසෙල්ලා නම් වූ වෛරසය හේතුවෙන්. රෝගය වැළඳුන අයෙකු සමග කිට්ටු සබඳතාවයක් පැවැත්වීම නිසා ශ්වසන පද්ධතිය ආශ්‍රිත බිඳීති මගින් පැපොළ රෝගය බෝ විය හැකියි.

2. සම මත ඇති වන බිබිලි කැඩී යාම නිසා පිටවන ද්‍රවය තැරවීමෙන් රෝගය බෝ වීමක් සිදු වෙනවාද?

ඔව්… එම ශ්‍රාවය නිරෝගී අයෙකුගේ සමමත තැවරීමෙන් රෝගය බෝ විය හැකියි.

3. පැපොළ රෝගියෙකු පෙන්නුම් කරන රෝග ලක‍ෂණ මොනවාද?

උණ/හිසේ වේදනාව/බාහුවල හෝ සිරුරේ කුඩා රතු පැහැ බිබිලි ඇති වීම මේ රෝගයේ මූලික ලක‍ෂණ ලෙස දැක්විය හැකියි.

4. ඒ රත් පැහැ බිබිලි දිනෙන් දින විශාල වෙනවා නේද?

ඔව්… රත් පැහැ බිබිලි ක්‍රමයෙන් වතුර බිබිල බවට පත්ව දින කිහිපයකින් සැරව බිබිලි බවට පත්වෙනවා. අවසානයේදී ඒ මත කබොල්ලක් හටගනී. එසේම නැවත නැවතත් අලූත් බිබිලි හටගන්නවා. කෙසේවුවද කුඩා දරුවන්ගේ නම් බිබිලි වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇති වන්නේ නැහැ.

5. උණ/හිසේ වේදනාව වැනි රෝග ලක‍ෂණ නොමැතිව බිබිලි ඇති වීමෙන් පමණක් මෙම රෝගය ආරම්භ වෙන අවස්ථා තියෙනවා නේද?

ඇතැම් විට එවැනි අවස්ථාත් නැත්තේම නැ, එක් එක්කෙනාගේ සිරුරේ දරාගැනීමේ හැකියාව මට එසේ සිදුවිය හැකියි.

6. මෙම බිබිලි පිට දැමීම සිදුවන්නේ වෛරසය ශරීරගත වී කොපමණ කාලයකින්ද?

වැරිසෙල්ලා වෛරසයේ බීජෞසන සමය දින 7 – 21 පමණ වෙනවා. සාමාන්‍යයක් ලෙස ගතහොත් මෙය දින 10-14 පමණ වුවද විය හැකියි. මෙහිදී මෙම රෝග ලක‍ෂණ පෙන්නුම් කරන්නේ වෛරසය සිරුරට ඇතුළු වී දින 7 -21 ත් අතර කාලයේදී එනම් බීජෞසන සමය අවසන් වූ පසුවයි.

7. ඒ කියන්නේ සාමාන්‍යයෙන් රෝගය තවත් අයෙකුට බෝවෙන්නේ රෝගියාගේ දෙවන සතිය ඇතුළත බවද?

රෝගය වැළදී නැති අයෙකුට රෝගය බෝ වීමේ අවදානම පවතින්නේ දින 7කින් හෝ දින 21කින්. ස්වභාවිකව හෝ එන්නත් ලබාදීමෙන් සිරුර තුළ ප්‍රතිශක්තිය ගොඩනැගුණු අයෙකු රෝගී අයෙකුට ඇප උපස්ථාන කරමින් හෝ රෝගියා අසල ගැවසුණු විට දින 21ක් ගෙවී යන තුරු රෝගය බෝ වේද නැද්ද යන්න සැක සහිත වුවත් දින 21කට පසුව රෝගය බෝවීමේ අවදානමක් නැහැ. එසේම පැපොළ රෝගය එක්වරක් ඇති වූ පසු කාලයක් ගත වී කලාතුරකින් සුළු මට්ටමින් හෝ නැවත ඇති වන අවස්ථාද තියෙනවා.

8. හර්පීස් සො(z)ස්ට(ර්) තත්ත්වය පිළිබඳ පැහැදිලි කරන්න. හර්පීස් සො(z)ස්ට(ර්) තත්ත්වය ඇති වෙන්නේ රෝගියෙකුගෙන් බෝවීම නිසාද නැතිනම් සිරුරේ ඉතිරි වූ වැරිසෙල්ලා වෛරසය සිරුරේ ප්‍රතිශක්තිකරණය අවම වූ අවස්ථාවක හිස එසවීම හේතුවෙන්ද?

මේ තත්වය ඇති වෙන්නේ බෝවීමක් නිසා නොවෙයි. සිරුරේ ඉතිරි වූ වෛරසය ප්‍රතිශක්තිය හීන වූ අවස්ථාවක හිස එසවීම නිසයි.

පැපොල රෝගය බොහෝ දෙනෙක් හඳුන්වන්නේ දෙයියන්ගේ ලෙඩ කියලා. ඒ නිසා බොහොමයක් දෙනා විශ්වාස කරනවා මස් මාලූ බිත්තර ආහාරයට ගැනීම නුසුදුසුයි කියලා. මෙහි ඇති සත්‍ය අසත්‍ය බව මොකද්ද? පරිස්සම් විය යුතු වන්නේ කෙසේද?

මස් මාළු කෑමේ ගැටලුවක් නැහැ. පැපොළ රෝගියෙකුට විවේකය අත්‍යවශ්‍ය බව මතක තබාගත යුතුයි. දිරවීමට පහසු පෝෂ්‍යදායී ආහාර වර්ග මෙන්ම දියර වර්ග වැඩි ප්‍රමාණයක් ලබාගත යුතුය.

10. පැපොළ රෝගය වැළඳුණහොත් රෝගය බරපතල විය හැක්කේ කෙබදු පිරිසකටද?

ගැබිනි මව්වරුන්ට, මසක් සම්පූර්ණ නොවූ බිළිදුන්ට, ප්‍රතිශක්ති ඌනතාවයන් ඇති රෝගීන්ට, වකුගඩු බද්ධ කළ අයට, අවුරුදු පනහ ඉක්මවූ වැඩිහිටියන්ට, හෘද සහ දියවැඩියා රෝගීන් වගේම පිළිකා සහ ඒඩ්ස් රෝගීන් යන අයටයි. මෙවැනි අවදානම් අයෙකුට පැපොළ රෝගය ඇති වුවොත් මොළයේ ආසාදන, සුෂුම්නාවේ, පෙනහලු හා හෘදය වස්තුවේ ආසාදන වැනි තත්ත්වයන්ට මුහුණ දීමට සිදු විය හැකි වගේම ජීවිතයට අවදානමක් ද ඇති වූ අවස්ථාත් වාර්තා වී තිඛෙනවා.

11. ගැබිනි මවකට පැපොළ ඇති වුණොත් ?

දරුප්‍රසූතියට දින පහකට පෙර එහෙමත් නැතිනම් ප්‍රසූතියෙන් දින දෙකකට පසු මවට පැපෝල රෝගය වැලඳුනහොත් අලූත උපන් ළදරුවාට පැපොළ රෝගය වැළඳීමේ වැඩි අවදානම තියෙනවා. එසේම, ගැබිනි මුල් සමයේ, මවට පැපොල ඇතිවීම නිසා කලලයේ යම් යම් විකෘතිතා ඇති විය හැකියි. ඒ නිසා ගැබිනි මවකට මේ තත්ත්වය ඇති වුවහොත් හෝ පැපොල රෝගියකු කිට්ටුව ආශ්‍රය කලහොත් වෛද්‍ය උපදෙස් කරා වහාම යොමු විය යුතුයි.

12. රෝගය ඇති වූ පුද්ගලයෙක් ස්නානය කළ යුත්තේ කීවෙනි දිනයේ සිටද?

රෝගියාට උණ නැතිනම් ස්නානය කල හැක. තවද, ස්නානය කිරීමේදි සමේ ඇති වූ බිබිලි බැක්ටීරියා ආසාදනය වී, පැසවීමට ඇති ඉඩකඩ අවම කරගත හැක.

13. දින හතක් පුරා එක දිගට ස්නානය කළ යුතු යැයි පවසන්නේ ඇයි?

ඉහත කී පරිදි, පැපොල රෝගියාට උණ නැතිනම් ස්නානය කිරීම හොඳයි. පැපොල නිසා ඇති වූ සමේ කැළැල් පසුව බැක්ටීරියා ආසාදනය වී, පැසවීමට ඇති ඉඩකඩ අවම කරගැනීමට මෙසේ කියනවා විය හැක.

14. පැපොල රෝගය වැළැක්වීම සඳහා පෞද්ගලික අංශයෙන් එන්නතක් ලබා දෙනවා. එය මගින් ජීවිත කාලය පුරාටම රැකවරණය ලැඛෙනවද?

ඔව්. මාත්‍රා දෙකක් වශයෙන් ලබා දෙන නිසා ජීවිත කාලය පුරාම ආරක‍ෂාව ලබා ගත හැක. එය වැඩිහිටියන්ට ලබාදෙන්නේ පළමු මාත්‍රාවෙන් සති 4ක් හෝ 6ක් ඇතුළත දෙවනි මාත්‍රාව ලෙස මාත්‍රා දෙකක් වශයෙනි. අවුරුද්දට වැඩි දරුවන්ට පළමු මාත්‍රාව ලබාදී වසරකට පසුව දෙවන මාත්‍රාව ලෙස මාත්‍රා දෙකක් ලබාදෙනවා. නමුත් යම් යම් තත්ත්ව මත සිරුරේ ප්‍රතිශක්තිකරණ හැකියාව අවම වූ අවස්ථාවලදී ඇතැම්විට රෝගය ඇතිවීමට හැකියාව පවතී.

15. පැපොළ රෝගය වැළදුණු අයෙක් එන්නත ලබාගත යුතුද?

නැත. කලින් පැපොල වැළදුණු අයෙකුට ඒ සම්බන්ධයෙන් ප්‍රතිශක්තිය ලැබී ඇති නිසා, එන්නතින් ප්‍රයෝජනයක් නොලැබේ. එහෙත්, පැපොළ රෝගය වැළදුණු අයෙක් කිට්ටුව ආශ්‍රය කලහොත්, දින තුනක් ඇතුලත එන්නත ලබා ගත හොත්, පැපොළ වැලඳීමේ ඉඩකඩ අවම කරගැනීමට හැක.

16. ගැබිනි මව්වරුන්ට පැපොළ එන්නත ලබාදීම සුදුසුද?

කිසිසේත්ම සුදුසු නොවේ. කාන්තාවන් විවාහයට පෙර හෝ ගර්භණී වීමට මාස තුනකට පෙර පැපොළ සඳහා එන්නත ලබාගැනීමට සැලකිලිමත් විය යුතුයි.

17. පැපොළ එන්නතේ අතුරු ආබාධ තත්ත්වයන් මොනවාද?

පැපොළ එන්නත අතුරු ආබාධ අවම එන්නතකි. කෙසේ වෙතත්, එන්නත දුන් ස්ථානයේ වේදනාව, උණ හෝ කලාතුරකින් සමේ බිබිලි ඇති වී රෝගය ඉතා සුළු වශයෙන් පෙන්විය හැක.

18. පැපොළ එන්නත ලබාගත් අයෙකුගේ යම්තම් බිබිලි ඇති වී රෝගය ඉතා සුළු වශයෙන් පෙන්විය හැකි බව ඔබ පැවසූවා. එවිට නිවසේ සිටින මීට වසර ගණනකට පෙර පැපොළ රෝගය වැළදුණු අයෙකුට එය බෝවීමෙන් හර්පීස් සො(z)ස්ට(ර්) තත්ත්වය ඇති විය හැකිද?

නැත. හර්පීස් සො(z)ස්ට(ර්) තත්ත්වය ඇති වෙන්නේ බෝවීමක් නිසා නොවෙයි. තමාගේ සිරුරේ ඉතිරි වූ වෛරසය ප්‍රතිශක්තිය හීන වූ අවස්ථාවක හිස එසවීම නිසයි. එහෙත්, පැපොළ එන්නත ලබාගත් අයෙකුගේ බිබිලි ඇති වුවොත්, කලාතුරකින් එමගින් පැපොළ වෙනත් කෙනෙකුට බෝ විය හැක. එසේම පැපොළ එන්නත ලබාගත් අයෙකුට ඉතා කලාතුරකින් ප්‍රතිශක්තිය හීන වූ අවස්ථාවක හර්පීස් සො(z)ස්ට(ර්) තත්ත්වය ඇති විය හැක.

19. කුඩා දරුවන්ට පැපොළ රෝගය සඳහා එන්නත ලබාදීම ඇරඹෙන්නේ වයස අවුරුදු කීයේදීද?

ඉස්සර මෙම එන්නත ලබාදුන්නේ එක් මාත්‍රාවක් විදියටයි. ඒත් දැන් මාත්‍රා දෙකක් ලෙස ලබාදෙනවා. අවුරුද්දකට වැඩි දරුවන්ට පැපොළ එන්නත ලබාදෙනවා.

20. ඉස්සර එක් මාත්‍රාවක් ලබාදුන් දරුවන්ට මෙන්ම වැඩිහිටියන්ටත් නැවත මෙම මාත්‍රා දෙකේ එන්නත ලබාදිය යුතුද?

ඔව්. කලින් එක් මාත්‍රාවක් ලබා දුනි නම්, සති 4-8 කට පසු තවත් එක් මාත්‍රාවක් ලබා දිය යුතුය. එසේ කියන්නේ එක් මාත්‍රාවකින් 80% ක පැපොළ රෝගයෙන් රැකවරණය (effectiveness) ලැබෙන අතර, මාත්‍රා දෙකකින් එය 95% දක්වා වැඩි වේ.

21. පැපොළ රෝගය සඳහා ළදරුවන්ට ලබාදෙන මුඛ එන්නත පිළිබඳව දැනවත් කරන්න. එය ළදරුවන්ට ලබාදීමේ කිසිදු අතුරු ආබාධයක් නැතිද?

පැපොල රෝගය සඳහා මුඛ එන්නත් නොමැත.

22. බොහෝ වැඩිහිටියන් පවසන්නේ මෙය හැදෙන එක හොඳයි කියාය. එහි සත්‍ය අසත්‍ය බව කුමක්ද?

පැපොළ රෝගයේ දරුණු බව පිළිබඳව සැළකිලිමත් වීම අනිවාර්යයි. එසේම දරුවන්ගේ අධ්‍යාපන කටයුතු මෙන්ම රාජකාරී කටයුතු ඇතුළු එදිනෙදා ජීවිතයේ බොහොමයක් වැදගත් අවස්ථා මෙවැනි රෝග තත්ත්වයක් මත අඩාල කරගැනීමට වඩා ඒ සඳහා අවශ්‍ය පියවර ගැනීම නුවණට හුරුය. පුළුල් ප්‍රතිශක්තිකරණ වැඩසටහන යටතට මෙම එන්නත ඇතුළත් නොවුණද අද වන විට පෞද්ගලික අංශයෙන් නිසි වෛද්‍ය උපදෙස් මත පැපොළ එන්නත ලබාගැනීමට ඔබට හැකියාව තිබේ.

23. පැපොළ රෝගය වැළදුණු රෝගීන් සඳහා ඖෂධ වර්ගයක් මේ වන විට ලබා දෙනවා. ඒ පිළිබඳ කෙටි හැඳීන්වීමක් කරන්න

ඒසයික්ලොවිර් (Aciclovir) නම් ඖෂධ වර්ගය පැපොල රෝගි ලක්ෂණ ඇති වී, පැය 24ක් ඇතුලත ගත යුතුය. එමගින් උණ, බිබිලි හට ගැනීම හා අනෙක් රෝගි ලක්ෂණවල දින වකවානුව අඩු කරගත හැක.

24.සාමාන්‍යයෙන් අප අසා ඇත්තේ වෛරස සඳහා ඖෂධ නොමැති බවයි. පැපොළ ඇති වන්නේ වෛරසයකින්. ඉතිං ඒකට දෙන මේ ඖෂධය කුමක්ද?

වෛරස සඳහා ඇති ප්‍රතිජීවක ඖෂධ ප්‍රමාණය ඉතා සීමිතයි. ඒසයික්ලොවිර් (Aciclovir) ඖෂධය මගින් කරන්නේ පැපොල සුව කිරීම නොව, රෝග ලක්ෂණවල දින වකවානුව අඩු කිරීම පමණයි.

25. එමගින් සිදු කෙරෙන්නේ වෛරසය විනාශ කරන එකද?

එමගින් සිදු කෙරෙන්නේ වෛරසය සිරුරේ සෛල තුල බෝ වීම වැලැක්වීමයි.

26. එය නියමිත කාල පරතරයක් තුළ ලබාගන්නට වෛද්‍ය උපදෙස් ලබාදෙන්නේ ඇයි? එසේ ලබානොගතහොත් වන්නේ කුමක්ද?

මෙම ඖෂධය සිරුරේ පටක වල රැඳී තිබෙන්නේ පැය 2-3 ක කාලයකි. එම නිසා  උපදෙස් වෛද්‍ය අනුව නියමිත කාල පරතරයක් තුල එය ගත යුතුය. තවද, එම ඖෂධයේ වැඩිම ක්‍රියාකාරිත්වය ලැබෙන්නේ රෝග ලක්ෂණ හට ගෙන පැය 24ක් ඇතුලත පටන් ගත හොත් පමණි.

27. ඒ ඖෂධය මගින් රෝගය යටපත් කරන නිසා නැවත රෝගය ඇති වීමේ හැකියාවක් ඇති බවට බොහෝ දෙනා විශ්වාස කරනවා. මේ මතය නිවැරදිද?

නැහැ. එහෙත් ඉතිරි වූ වෛරස මගින් පසුව හර්පීස් සො(z)ස්ට(ර්) තත්ත්වය ප්‍රතිශක්තිය හීන වූ අවස්ථාවක ඇති කරවිය හැක. මෙය වෛරසයේ ස්වභාවයයි.

28. පැපොල රෝගය වැළදී, මේ ඖෂධ භාවිත කළ අයෙක් එන්නත ලබාගත යුතුද?

එසේ කිරීම අනවශ්‍යයි. පැපොල රෝගය වැලඳීමෙන්, නැවත එය බෝ නොවන ප්‍රතිශක්තියක් රෝගියාට ලැබේ. එන්නතින් ලබා දෙන්නෙත් එයමයි.

29. මේ ඖෂධය ලබාගැනීමේදී සැලකිලිමත් විය යුතු කරුණු මොනවාද?

මෙම ඖෂධය සිරුරෙන් ඉවත් කරන්නේ වකුගඩු මගින්. එමනිසා වකුගඩුවල සංකුලතා තිබෙන රෝගින්, ඒ පිළිබඳව වෛද්‍යවරයාට දැනුම් දිය යුතුය.

30. පැපොල වැලදුණු අයෙක් නැවත සුපුරුදු දිවියට අවතීර්ණ විය යුතු වන්නේ?

බිබිලි වියලී ගොස් අලුත් බිබිලි නැත්නම්, එම රෝගියාගෙන් තවත් අයකුට පැපොල බෝ වීමේ අවදානම ඉතා අඩුය. එමනිසා සුපුරුදු දිවි පෙවෙතට එවිට අවතීර්ණ විය හැකිය.

වෛද්‍ය පර්යේෂණ ආයතනයේ ක්ෂුද්‍ර ජීවි විද්‍යා අංශයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ ලේඛකාධිකාරී වෛද්‍ය එම්. එන්.ජයවර්ධන මහත්මිය සමග සකසන ලද ලිපියකි.

 

අද වන විට බාල මහලූ කා අතරත් නිරන්තර අසන්නට ලැඛෙන තත්ත්වයක් ලෙස රක්තහීනතාවය (නීරක්තිය) දැක්විය හැකියි. දරුවෙකු යම්හෙයකින් මෙම රක්තහීනතාවය තත්ත්වයට ගොදුරු වෙයිද එම දරුවාගේ වර්ධනය අඩාල වීමට එය මූලික හේතුවත් බවට පත්වනු ඇත. රක්තහීනතාවය යනු රුධිරයේ ඇති හිමොග්ලොබින් සාන්ද්‍රණය පහත බැසීම නිසා ඇති වන තත්ත්වයයි. මිනිස් සිරුරේ ක්‍රියාකාරීත්වය නිසි අයුරින් පවත්වා ගැනීමට නම් පුද්ගලයාගේ වයසට අනුව පැවතිය යුතු රුධිරගත හිමෝගලොබින් ප්‍රමාණය ඒ ආකාරයෙන්ම පවත්වා ගත යුතුමය.

රක්තහීනතාවය හෙවත් නීරක්තිය ඇති වීමට හේතු කිහිපයක්ම බලපෑ හැකි අතරම මූලිකම හේතු ලෙස දැක්විය හැකිකේ එදිනෙදා ලබාගන්නා ආහාර වේලේ අන්තර්ගත විය යුතු නියමිත යකඩ පරිමාව නොමැති වීමේ තත්ත්වයයි.මේ හේතු මත සාමාන්‍යයෙන් අලූත උපන් දරුවන්, පෙර පාසල්/ප්‍රාථමික අංශවල දරුවන් මෙන්ම වැඩි වියටපත් ගැහුණු දරුවන් සහ ගැබිනි මව්වරුන් ද මේ තත්ත්වයට ගොදුරු විය හැකියි.

සාමාන්‍යයෙන් වයස අනුව ඕනෑම පුද්ගලයෙකුගේ හිමොග්ලොබ්න් සාන්ද්‍රණය පැවතිය යුතු ප්‍රමාණයන් මෙසේය. අලූත උපන් බිලිඳකු මාස හය සම්පූර්ණ කරන තෙක් එම බිළිදාගේ රුධිරගත හිමොග්ලොබින් සාන්ද්‍රණය 11.1 -12.6 g/dl ද මාස හය සිට අවුරුදු දෙක දක්වා 10.5 –  12.0 g/dl ද වයස අවුරුදු දෙක සිට හය දක්වා 12.5 –  11.5 g/dl ද අවුරුදු 6 සිට 12 දක්වා 11.5 – 13.5 g/dl ද අවුරුදු 12 සිට 18 දක්වා වූ පිරිමි ළමුන්ගේ 13. 00 – 14.5 g/dl ද අවුරුදු 12 සිට 18 දක්වා ගැහැණු ළමුන්ගේ 12.00 –  14.0 g/dl ද රුධිරයේ හිමොග්ලොබින් ප්‍රමාණයක් අන්තර්ගත විය යුතුය.

ඔබේ දරුවා මෙම ලක‍ෂණ පෙන්නුම් කරනවා නම් වෛද්‍ය උපදෙස් ලබා ගැනීමට පමා නොවන්න

• අලස බව
• අධික නිදිමත ස්වභාවය
• අප්‍රාණිකක ස්වභාවයක් පෙන්නුම් කිරීම
• විඩාබර බව
• ස්වසන අපහසුතා ඇති වීම
• තොල්, ඇසි පිය යට සාමාන්‍ය රෝස පැහැය නැතිව සුදුමැලි බවකින් යුතු වීම
• ක්ලාන්තය

නීරක්තියට බලපෑ හැකි වෙනත් හේතු?

ආහාරවල අන්තර්ගත නියමිත යකඩ ප්‍රමාණය නොමැති වීම රක්තහීනතාවය හෙවත් නීරක්තිය ඇති වීමට මූලිකම හේතුව බව ලිපියේ ඉහළින් අපි සඳහන් කළා. ඊට අමතරව තවත් හේතු සාධක කිහිපයක්ම මේ තත්ත්වයට හේතු විය හැකියි.

• ඇසට නොපෙනෙන ආකාරයෙන් අපගේ සිරුරෙන් සිදුවන රුධිර වහනයන් (මුත්‍රා, මලපහ සමග/දත් මුල්වලින් රුධිරය පිටවීම/වැඩිවිය පැමිණි ගැහැණු දරුවන්ගේ මාසික ඔසප් චක්‍රය) ද මෙම රක්තහීනතාවය හෙවත් නීරක්තිය තත්ත්වයට හේතු විය හැකියි.
• කලාතුරකින් දැකිය හැකි ඇටමිදුළුවල රතු රුධිරානු නිසියාකාරව නිපද නොවීමමේ තත්ත්වය නිසාද රක්තහීනතාවය හෙවත් නීරක්තිය ඇති විය හැකියි.
• ජානමය හේතු ඇතැම් ආසාදන තත්ත්වයන් හා සමහර ඖෂධ වර්ග ද මේ තත්ත්වයට බලපෑ හැකිය
• පණු රෝග තත්ත්ව විශේෂයෙන්ම කොකු පණු රෝගය නිසා මේ තත්ත්වය ඇති විය හැකියි.
• තැලසීමියා/ලියුකේමියා තත්ත්වයන්මට ගොදුරු වූ දරුවන් රක්තහීනතාවය තත්ත්වයට ගොදුරු වීම දැකිය හැකිය. සුළු තැලිසීමියා තත්ත්වයට මුහුණ දෙන දරුවන්ට වැඩි අවදානමකට ලක්විමට සිදු විය හැකිය. ඔවුන්ට වෛද්‍යවරුන් නියම කරනු ලබන කාල සීමාවන්වලදී රුධිර පාරවිලයනය කිරීමට සිදුවනු ඇත.
• කිරිදෙන මව්වරුන් ද රක්තහීනතාවය තත්ත්වයට ගොදුරු විය හැකිය. ඒ මාස හයක් සම්පූර්ණ වන තුරු දරුවෙකු පෝෂණය වන්නේ මව්කිරෙන් පමණක් නිසාය.

රක්තහීනතාවය හෙවත් නීරක්තියන් මිදීමට

• යකඩ අඩංගු ආහාර ආහාර වේලට එක්කරගන්න

උදා : රතු පැහැති මස්/මාළු, පීකුදු (මස් මාංශ හරහා ලැඛෙන යකඩ ඉකමනින් සිරුරට අවශෝෂණය වේ), සෝයා බෝංචි, කතුරුමුරුංගා/මුරුංගා වැනි කොළ පැහැ පළා වර්ග

සිරුරට හොඳීන් යකඩ අවශෝෂණය වීමට විටමින් සී අත්‍යවශ්‍යය. ඒ නිසාම ආහාර පිසීමේදී විටමින් සී අඩංගු දෙහි, නාරන්, සියඹලා, ගොරකා එකතු කිරීමට සැලකිලිමත් වෙන්න. විටමින් ක‍ බහුල පළතුරු ආහාරයට ගන්න.

• විටමින් බී12 සහ ෆෝලික් ඇසිඩ් අඩංගු ආහාර සිරුරට අවැසි ප්‍රමාණය ලබාගන්න

උදා : සත්ව ආහාර, යෝගට්, කිරි, මී කිරිවලින් ලබාගත හැකිය

• තේ, කෝපි වැනි කැෆේන් අන්තර්ගත පානයන් යකඩ අවොශා්ෂණයට බාධා ඇති කරන බැවිනි ආහාර වේලෙන් පසු එවැනි පානවර්ග ලබාගැනීමෙන් වළකින්න

කොළඹ, වසංගත රෝග අංශයේ ජේෂ්ඨ ලේකකාධිකාරී ප්‍රජා වෛද්‍ය සමීර සේනානායක මහතා සමග සකසන ලද ලිපියකි.

 

අවම මට්ටමේ සිට උපරිම මට්ටම දක්වා උත්සන්න විය හැකි වර්ගයේ රෝගයක් වන උණසන්නිපාතය පිළිබඳව මේ දිනවලත් කනින් කොනින් ඇහෙන්නට පටන් අරගෙන. අතීතයේදී නම් මේ රෝග තත්ත්වය නිසා බොහෝ දෙනෙක් මිය ගියා. අතීතයේදී මාරාන්තික රෝග තත්ත්වයක් ලෙස හැඳින් වූ උණසන්නිපාතය, අද වන විට අවශ්‍ය ප්‍රතිජිවක ඖෂධ සොයා ගැනීමත් සමගම (බිලිඳුන්ට සහ වයස අවුරුදු 60 ඉක්මවූ වැඩිහිටියන්ට අසාධ්‍ය තත්වයක් විය හැකි වුවත්) මාරාන්තික රෝග ගොන්නෙන් ඉවත් වුවා. මේ රෝග තතත්ත්වය පිළිබඳව නිසි අවබෝධයක් ලබා ගැනීම තුලින් සංකුලතා අවම කර ගනිමින් රෝගය සුව කර ගැනීමට ඔබට හැකියි.

සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල බහුලව දැකිය හැකි මෙම රෝග තත්ත්වය සැල්මොනෙලා ටයිෆි (Salmonella Typhi) යන බැක්ටීරියාව මගින් උදරයේ ඇතිවන අසාධන තත්ත්වයකි. එසේම සැල්මොනෙලා පැරා ටයිෆි (Para Typhi) බැක්ටීරියාව නිසා ද මෙම තත්ත්වයේ තවත් ප්‍රභේදයක් වන පැරා ටයිෆොයිඩ් උණ නම් වූ තත්ත්වය ද ඇතිවිය හැකියි.

උණසන්නිපාතය ඇතිවෙන්නේ මෙහෙමයි….

රෝගී අයෙකුගේ මලපහ නිසි ලෙස බැහැර නොකිරීම හේතුවෙන් පරිසරයට මුදා හැරෙන සැල්මොනෙලා ටයිෆි නම් වූ බැක්ටීරියාව මගින් අපවිත්‍ර වූ ආහාර සහ ජලය මගින් නිරෝගී පුද්ගලයෙකුගේ සිරුරට ඇතුළු විය හැකිය. මීට අමතරව, රෝගී අයෙකු පිළියෙල කල ආහාර පාන අනුභව කිරීමෙන්ද උණසන්නිපාතය ඇතිවිය හැක.

උණසන්නිපාත රෝගියෙකු පෙන්නුම් කරන රෝග ලක්ෂණ

• ෆැරන්හයිට් අංශක 100 ට වැඩි තද උණ/මස්පිඬු වේදනාව/හිසේ වේදනාව/කැස්ස
• උදරයේ වේදනාව/ දියර ස්වභාවයෙන් මල පිටවීම/වමනය
• කෑම අරුචිය

උණසන්නිපාත තත්ත්වය සඳහා වූ ප්‍රතිකාර

දිගින් දිගටම බඩ බුරුල් වීම/වමනය/උණ පවතීනම් වෛද්‍යවරයෙකු හමුවී උපදෙස් ලබා ගැනීම වඩාත් සුදුසු වේ. වෛද්‍ය උපදෙස් අනුව අවශ්‍ය ප්‍රතිජීවක ඖෂධ ලබා දීම සිදු කෙරේ. ෆැරන්හයිට් අංශක 100ට වැඩි උණ තත්වයෙන් පෙලේ නම් බරට නියමිත පැරසිටමෝල් මාත්‍රාව ලබාදෙන්නට වෛද්‍යවරයා උපදෙස් ලබාදෙන අතර හැකි සැමවිටම දරුවා විජලනයට ලක්වීම වලක්වා ගැනීම සඳහා වැඩිපුර දියර වර්ග ලබාදෙන්න (බත් කැඳ/තැඹිලි වතුර/ජිවනි/වතුර/දොඩම් යුෂ). එය ප්‍රමාණවත් නොවේ නම් ඒ  බව වෛද්‍යවරයාට වැටහෙන අතර විජලනය තත්ත්වය වලක්වා ගැනීමට සේලයින් ලබා දීමට නියම කෙරේ.

මෙවැනි තත්වයකදී වෛද්‍යවරයෙකු හමුවී උපදෙස් ලබා ගැනීම තුළින් රෝගය සුව වීමට අවශ්‍ය නිසි ප්‍රතිකාර වෙත රෝගියා යොමු වනු ඇත.

උණසන්නිපාත රෝග තත්ත්වය වලක්වා ගැනීම සඳහා

• වැඩිහිටියන්ගේ මෙන්ම දරුවන්ගේද මලපහ නිසි ලෙස බැහැර කරන්න.
• ආහාර පිසීමට/කෑමට පෙර මෙන්ම වැසිකිලි භාවිතයෙන් පසු සබන් යොදා දෙඅත් සෝදන්න.
• ආහාර මැස්සන් වැනි කෘමි සතුන්ගෙන් අපවිත්‍රවීමට ඉඩ නොතබන්න.
• උතුරවා නිවාගත් පිරිසිදු ජලය පමණක් පානය කිරීමට වග බලාගන්න.
• නොපිසින ලද පලා වර්ග එළවළු වර්ග ආහාරයට ගන්නේ නම් ඒවා හොදින් සෝදා ලුණු මිශ්‍ර ජලයේ මද වෙලාවක් බහා තබා ආහාරයට ගන්නට පුරුදු වෙන්න.
• වැසි සමයේදී හොඳින් පිසින ලද ආහාර ගැනීමට සැලකිලිමත් වෙන්න.
• මාර්ග දෙපස ඇති වෙළද සල් වලින් පිසන ලද ආහාර මිල දී ගැනීමෙන් වලකින්න.

උණසන්නිපාත තත්ත්වය හඳුනා ගැනීම සඳහා රුධිර රෝපිත පරික්ෂාව (Blood Culture) සහ සැල්මොනෙලා ප්‍රතිදේහ පරික්ෂණ (SAT) යන පරීක්ෂණ වෙත රෝගියා යොමු කෙරෙන අතරම එසේ යොමු කෙරෙන්නේ ඇතැම් අවස්ථාවලදී රුධිරයේ බැක්ටීරියාව ඉතිරි වී තිබීම හේතුවෙන් වරින් වර රෝගය ඇති විය හැකි අතරම එම පුද්ගලයා රෝග වාහකයෙකු ලෙසද ක්‍රියාත්මක විය හැකි බැවිනි. මෙසේ සිදු කෙරෙන රුධිර පරීක්ෂණ මගින් තවදුරටත් රෝගියාගේ රුධිරයේ මෙම බැක්ටීරියාව වෙසේ නම් අවශ්‍ය  ප්‍රතිජීවක ඖෂධ ප්‍රතිකාර මගින් තත්ත්වය සම්පුර්ණයෙන්ම සුව අතට හැරවිය හැකිය.

උණසන්නිපාත තත්ත්වයට නිසි ප්‍රතිකාර ලබා නොගැනිමෙන් අසාධ්‍ය තත්ත්වයට පත් වුවහොත් ඇතිවිය හැකි සංකුලතා

• බඩවැල් සිදුරු වී තුවාල ඇතිවී අභ්‍යන්තර රුධිර වහනය
• ස්නායු සහ අස්ථි පද්ධති කෙරේ බලපෑම් ඇතිවීම
• බැක්ටීරියාව පිත්තාශය තුළ පැවතීම නිසා එය ඉවත් කිරීමට සිදුවීම
• ප්ලීහාව ඉදිමුමට ලක්වීම
• ජීවිතය අවධානමට ලක්වීම

වෛද්‍ය පර්යේෂණ ආයතනයේ ක්ෂුද්‍ර ජීවි විද්‍යා අංශයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ ලේඛකාධිකාරී වෛද්‍ය එම්. එන්.ජයවර්ධන මහත්මිය සමග සකසන ලද ලිපියකි