අද බොහෝ මව්පියන් නගන චෝදනාවක් තිබෙනවා. ඒ තමයි අපේ දරුවන් අන්තර්ජාලයට ඇබ්බැහි වෙලා කිසිම දෙයක් වෙනුවෙන් කාලයක් වෙන් කරන්න කැමැති නැහැ. “හැම තිස්සේම ‍ඉන්ටර්නෙට් එකේ…” මේ චෝදනාව අද හැම පවුලකටම බලපාන තත්වයක්.ඇත්තටම දරුවන් මේ තත්වයට පත් වීමට බලපාන හේතු තිබෙනවා.

ඉස්සර කාලයේ පවුලක් අතර බොහොම සමීප සම්බන්ධතාවයක් තිබුණා. ඊට බලපාන ලද එක් හේතුවක් තිබෙනවා. අද වගේ විද්‍යුත් සන්නිවේදන තාක්ෂනයක් එදා තිබුනේ නැහැ. තොරතුරු බෙදා හැරුනේ ගමේ කඩපිලේ… නාන තොටුපොලේ.. මේ වගේ පොදු තැන්වලයි. ඒ විදිහට පෙරා ගත්තු තොරතුරු නිවසේ උදවිය අතර හුවමාරු වුනා. ඒ වෙනුවෙන් බොහෝ වේලාවට වෙන්වුනේ රෑ ආහාරය බුක්ති විදින අවස්ථාවයි. අද මේ අවස්ථාව පවුලකට අහිමි වෙලා. රාත්‍රි ආහාරය වුනත් ඔවුන් වෙන් වෙන්ව බුත්ති විදින්නත් එක හේතුවක් තිබෙනවා. සේරටම වඩා මුලට එන්නේ අන්තර්ජාලයේ සැරිසැරීමයි. ඉතින් අපි මේ තත්වයෙන් දරුවන් මුදවා ගන්නේ කොහොමද…?

ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය වැනි රටවල කුඩා දරුවන්ට තාක්ෂණ මෙවලම් දෙන්නේම නැහැ.

ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ වයස අවුරුදු පහට අඩු දරුවන්ටට තාක්ෂණ මෙවලම් හසුරුවන්නට අවසරයක් ඇත්තේම නැහැ.ඔවුන් ඒ තරමටම දරුවන්ගේ මානසික තත්වය ගැන උනන්දුවක් දක්වනවා. මේ කාලයේදී දරුවන්ට තාක්ෂණ මෙවලම් සමග ගණුදෙණු කිරීමට අවසර ලබා දීම අහිතකර තත්වයක් විදිහ ඔවුන් පෙන්වා දෙනවා.

සතා නපුරු නම් පෝෂණය කරන්න එපා…

2005 වසරේ මාක් සකර්බර්ග්ගේ ෆේස් බුක් ආයතනයට සම්බන්ධව කටයුතු කළ චමත් පලිහපිටිය අද ලෝක ධනවතුන්ගේ ලැයිස්තුවට එක්ව සිටින ශ්‍රි ලාංකිකයෙක්. ඔහු මුහුණුපොත ගැන දක්වන්නේ එතරම් සුබවාදී ආකල්පයක් නොවෙයි. විශේෂයෙන් දරුවන් මුහුණුපොත පරිශීලනය කිරීම ඔහු අනුමත කරන්නේ නැහැ. චමත් පලිහපිටිය සඳහන් කරන විදිහට ෆේස්බුක් කියන්නේ “ඩෝපමින් උත්තේජන” (dopamine driven feedback loops) ප්‍රතිචාර චක්‍රයක් බවයි. මුහුණුපොත සමග ගණුදෙණු කරන විට Likes, Comments, Hearts, Thumbs Up වැනි බෙදා හදා ගැනීම් නිසා ඇබ්බැහි වීමට සමාන රසායනයන් මොළයෙන් නිදහස් වෙන බවයි. ඒ නිසා නැවත නැවත මේ ප්‍රතිචාර මතම යැපෙන නිසා මේ පුරුද්දෙන් මිදීම අවශ්‍ය බැව් ඔහු පෙන්වා දෙනවා. ෆේස්බුක් සමාජ ජාලයේ ප්‍රවර්ධනයට අත් හිත දුන් තැනැත්තෙක් විදිහට ඔහු විසින්ම මෙම ප්‍රකාශය කිරීම මහත් සේ ආන්දෝලනයට තුඩු දුන්නා ඒත් ඔහුගේ අදහස වෙන්නේ ” යම් සතෙක් නපුරු නම් , අනර්ථකාරී නම් අපි ඒ සතා පෝෂණ්‍ය කළ යුතුද යන්නයි. එහෙම නැත්නම් අපි එයින් ඉවත් විය යුතුයි. ඒ විතරක් නොවෙයි, අපි ඉවත්වීම සමග ඒ වෙනුවෙන් විකල්ප සෙවීමත් වැදගත්…”

සීමාව දන්නෙත් නැහැ…

අද බොහෝ දරුවන් විද්‍යුත් තාක්ෂණය ඔස්සේ යා යුතු සීමාවන් ගැන දැනීමක් නැහැ. අලුත් පරම්පරාව මෙන් වැඩිහිටි පරම්පරාවට මේ කුසලතාවය නැති නිසා ඔවුන්ටත් දරුවන්ට සීමාවන් කියා දීමට හැකියාවක් නැහැ. ඒ නිසා අද අන්තර්ජාලය ඔස්සේ විවිධ අපහසුතාවයන්ට පත් වුන දරුවන් සිටිනවා. ඒ නිසා දෙමව්පියන් විදිහට ඔබ නිතරම දරුවන්ගේ කටයුතු වෙනුවෙන් දැණුවත්බව ලබා සිටීම වැදගත්.

දරුවන් හුදෙකලා කළ යුතු නැහැ..

අද හැම පවුලකම සිටින්නේ දරුවන් දෙදෙනෙක් එහෙමත් නැත්නම් එක්කෙනෙක්. ඒ නිසා සහෝදර සමාගමක ඇසුර දරුවන්ට නැහැ. ඔවුන් නිතරම හුදෙකලා පිරිසක් බවට පත්ව සිටිනවා. නිවසේ තමාගේ ඇසුරට සිටින්නේ සේවකයෙක්. සමහර විට කිසිම කෙනෙක් නැතිවෙන්නත් පුලුවන්. අම්මා තාත්තා දෙන්නාම රාජකාරි කටයුතුවල නිතර නිසා දරුවන් නිවසේ හුදෙකලා වුනාම ඔවුන්ට කුමන හෝ මගක් කාලය ගෙවන්න අවශ්‍යයි. ඒ නිසා අන්තර්ජාලය සමග සම්බන්ධතාවය ගොඩ නගා ගැනීමට දරුවන් ඉබේටම යොමු වෙනවා. කාලයත් සමග මේ මාධ්‍ය ගණුදෙණුව ඉතාම අහිතකර විදිහට දරුවන්ට බලපානවා.

නිතරම දරුවන් සමග ඉන්නදෙමව්පියන් විදිහට ඔබ නිතරම දරුවන් සමග සිටින්න. ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාවයන් විමසා සිටින්න. තොරතුරු බෙදා හදා ගන්න. දරුවන්ගෙන් ඔබ දුරස්ථ වූ විට ඔවුන්ගේ හිතේ ඇති වෙන හුදෙකලා බව නිසා කුමන හෝ අන්දමකින් මෙම හිස්තැන පුරවා ගැනීමට දරණ උත්සාහය නිසා දරුවන් නොදැනීම මෙම සමාජාල වෙත ඇබ්බැහි වීමට ඉඩ තිබෙනවා.

හොඳ වගේම නරකත් තිබෙනවා…

අන්තර්ජාලය සහ සමාජ ජාල මගින් යහපත් වගේම අයහපත් ප්‍රතිඵල ඇති වීමට තිබෙන ඉඩ කඩ ගැන දරුවාටත් කියා දෙන්න. යම් වයස් සීමාවකදී වුනත් දරුවන්ගේ අධ්‍යාපණික කටයුතු වෙනුවෙන් මෙම ජාල පහසුකම් වඩාත් වැදගත් මෙහෙයක් ඉටු කළත් එයින් අනර්ථකාරී ප්‍රතිඵලත් ලැබෙන්නනට තිබෙන හැකියාව ගැනත් දරුවාට අවබෝධ කර දීම ඉතාම වැදගත්.

අද ලෝකය පුරාම මේ පිළිබදව විශේෂ අවධානයක් යොමු වෙමින් තිබෙනවා. යුරෝපා සංගමයට අයත් රටවල වෙසෙන වයස අවුරුදු දාසයට අඩු දරුවන් සිය පණිවුඩ හුවමාරු ජාලය භාවිත කිරීම තහනම් කිරීමට WhatsApp ජාලය කටයුතු කරමින් සිටී. බී.බී.සී පුවත්සේවයේ සඳහන් අන්දමට වර්තමානයේ පවතින ක්‍රමය අනුව, වට්ස්ඇප් ජාලයට සම්බන්ධවන පුද්ගලයන්ගේ වයස විමසීමක් සිදු නොවන අතර, ඔවුන්ගේ Facebook හෝ Instagram ගිණුම්වලින් තොරතුරු විමසා බැලීමක් ද සිදු නොවේ. යුරෝපා සංගමයේ නව විධිවිධානයන්ට අනුව සිය සමාජ ජාලය ඔස්සේ තොරතුරු බෙදාගැනීම පිණිස අනුමැතිය දිය හැකි සිය දෙමව්පියන්ගෙන් කෙනෙකු හෝ භාරකරුවකු නම් කරන මෙන් ෆේස්බුක් සමාගම වයස අවුරුදු 13ත් 15ත් අතර දරුවන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියි මේ නිසා දරුවන් මාධ්‍යජාල පරිශීලනයේදී වඩාත් සුරක්ෂිත විය හැකි බව ඔවුන්ගේ අදහසයි.

පසුගිය දිනක බී.බී.සී පුවත් සේවයේ පළ වී තිබුන පුවතක් ඔබත් කියවන්නට ඇති. තම දෙමව්පියන් සමග බාලි දූපත් සංචාරයේ යෙදෙන්නට සිටි පවුලක දරුවෙක් තනියම බාලි දූපතට ගිය බව ඒ පුවතයි. ඔහුගේ වයස අවුරුදු 12 යි. ඔහු මේ තීරණය ගෙන ඇත්තේ  මුලින් පොරොන්දු වුන විදිහට දෙමව්පියන් විසින් එම සංචාරය කිරීම මග හැර ඇති නිසා බවත් පළ වී තිබුණා.මෙහි තවත් පැත්තක් වුනේ ඒ දරුවා මව්පියන්ගේ ක්‍රෙඩිට් කාඩ්පතෙන් මුදල් හොරෙන් ලබා ගෙන මෙම සංචාරය තනිවම යෑමයි. ඔහු විදේශ ගමන් සේවය පවා නොමග යවා තිබෙනවා.

මේ පුවත උලුප්පා දැක්වීම නිසා සිදුවීම් දෙකක් සිද්ධ වෙනවා. ඇතැම් අවස්ථාවන්හිදී දරුවන් සිතන්නේ ඔහු වීරයෙක් බවයි. ඒ වගේම මෙම ගමන වෙනුවෙන් ඔහු අනුගමනයට කරන ලද ක්‍රමවේදයන් ඉස්මතු කිරීම නිසා දරුවන්ටත් එවැනි තීන්දු තීරණ ගැනීමට හොඳ අවස්ථාවක්. එහෙමනම් අපි දෙමව්පියන් විදිහට මේ ගැන හිතන්නේ කොහොමද…?

දරුවන් ඉල්ලන හැම දෙයක්ම දෙනවාද…?

 බාල කාලයේදී දරුවන් ඉල්ලන හැම දෙයක්ම ඔබ ඇත්තටම ලබා දෙන්නේ ඔවුන්ට තිබෙන ආදරය නිසයි.සමහර විට එය දරුවාට අනවශ්‍ය දෙයක් වෙන්නත් පුලුවන්. එහෙත් ඔහුගේ ඇඩිල්ලට, පොලවේ හැපිල්ලට බියෙන් ඔබ දරුවාගේ එම ඉල්ලීම ඉටු කරනවා. සමහර විට මේ අවස්ථාවන්හිදී දෙමව්පියන් විදිහට ඔබ ආර්ථික වශයෙන්ද දුෂ්කරතාවයන් විඳ දරා ගෙන දරුවාගේ ඉල්ලීම ඉටු කරනවා විය හැකියි. ඒ නිසා දරුවා ඉල්ලන හැම දෙයම නොව නිතරම ඔහුට අවශ්‍ය දෙය පමණක් ලබා දෙන්න.

බැහැ කිව්වාට අහන්නේ නැත්නම්…

ඔබට එය අනවශ්‍ය දෙයක් ලෙසින් හිතුනත් දරුවා හිතන්නේ එය තමාට අවශ්‍ය බවයි. එය දරුවන්ගේ ස්වභාවයයි. ඒ නිසා සෘජු ලෙසින්ම දරුවාගෙන් ඉල්ලීම ප්‍රතික්ෂෙප නොකොට එහි තිබෙන අනවශ්‍යතාවය ඔවුන්ට පෙන්වා දෙන්න. එය දරුවාට ඒත්තු යන විදිහට මිසක දැඩි සේ ප්‍රතික්ෂෙප ස්වරයෙන් නොකියන්නත් වග බලා ගන්න. එසේ නොමැතිව ඔබ දරුවාගේ ඉල්ලන ඉල්ලන හැම දෙයම ඉවක් බවක් නොතබා ඉටු කරන විට අනාගතයේදී ඔහු සුපිරි මෝටර් රථයක් ඉල්ලා කරදර කළොත් එයත් මිළට ගැනීමට සිදු වේවි.එවන් ඉල්ලීමක් ඉටු කිරීමට ඔබට නොහැකි බව ඔහු තේරුම් ගන්නේ නැත. ඊට හේතුව බාල කාලයේ පටන්ම ඉල්ලන හැම දෙයින්ම ඔවුන් පෝෂණය වූ නිසයි.

ආදර්ශමත් සාහිත්‍යය දරුවන්ට ලබා දෙන්න..

 බාල කාලයේ පටන්ම දරුවා වෙනුවෙන් ආදර්ශමත් චරිත කථා සහ සාහිත්‍ය වෙනුවෙන් අවස්ථාව ලබා දෙන්න. සමාජයේ දඩබ්බරයන් ඔවුන් විසින්ම වැනසෙන බව පහදා දෙන්න. ඉස්සර කාලයේ අත්තම්මා, අම්මා දරුවා තමාගේ උකුලේ තබා ගෙන කියා දෙන “කොටියා ආවා” කියා මිනිසුන් රවටා අසීරුවට පත් වීම , අනවශ්‍ය ලෙසින් කථාවට ගොස් ඉබ්බා විනාශ වීම වැනි පුංචි පුංචි කතාන්දර දරුවන්ගේ චරිත සංවර්ධනයට බෙහෙවින් හේතු වුණා. ඒ වගේම

“සිරිමත් මගෙ සකි
යහපත් ළමයෙකි …”

වැනි දරුවන්ගේ යහගුණ ඉස්මතු කරන කවි නිරන්තරවම ඔවුන්ට කියා දෙන්න.

වැරැද්දේ ආදීනව පහදා දෙන්න..

 අම්මා , තාත්තා ‍කියන දේ නාහන දරුවා අනාගතයේදී අසීරුතාවයට පත් වෙන බව ඉතාම තදින් දරුවන්ට කියා දෙන්න. මෙවන් සමාජ සිද්ධියකින් පවා ඒ ගැන පැහැදිලිව කියා දීමට පුලුවනි.දරුවන් චරිත අනුකරනයට ඉතා කැමැත්තක් දක්වන පිරිසකි. මඩොල්දූවේ ජින්නා ගේ චරිතය තමාට ආරෝපනය කර ගැනීමට , අඹයහළුවෝ හි චරිත වීමට දරුවන් කැමැත්තක් දක්වති. අවදානම් කටයුතු ගැන විමසිල්ලෙන් සිටින දරුවන් සිටිති. ඔස්ට්‍රෙලියාව වැනි රටවල හැරී පෝටර් ප්‍රබන්ධ පවා දරුවන්ට නුසුදුසු බව පිලිගෙන එම සාහිත්‍යයට පවා තහංචි පනවා ඇති රටකි. ඒත් මේ දරුවාද ඔස්ට්‍රෙලියානු ජාතිකයෙක් වීම තුලින් පෙනෙන්නේ ඔහු ඉදිරියේ ඇති අවදානම ගැන නොතකා මෙම වැරැදි කටයුත්ත වෙනුවෙන් යොමු වී ඇති බවයි. ඒ නිසා දරුවන්ට ඔබ කියා දිය යුත්තේ ඔහු වීරයෙක් නොව අකීකරු සහ වංචා සහගත දරුවෙක් බවයි. මෙම කටයුත්ත පිටුපසින් තිබෙන අවදානම සහ වැරැදි සහගත බව දරුවන්ගේ මනසට කා වදින අන්දමින් කියා දීම ඉතාම වැදගත් වෙනවා.

දරුවා ගැනත් විමසිල්ලෙන් සිටින්න..

 දරුවා මව්පියන් සමග අමනාපව බාලි දිවයිනට පිටත්වීම තෙක් ඔහු බොහෝ දේ සැලසුම් කරන්නට ඇති. මව්පියන් සමග බහින් බස් වීමක් සිදු වීම සහ එහිදී දෙපාර්ශවයේම ප්‍රතිචාර මෙතැනදී වැදගත්. දරුවා ආවේග සහිත නම් ඔහු පිළිබඳව මව්පියන් වඩාත් පසුවිපරමින් සිටිය යුතුව තිබුණි. ඔහුගේ හැසිරීම තුලින් ඔහු සැරසෙන්නේ කුමකටද බව ඒත්තු ගැනීමට තිබුණි. එමෙන්ම මෙම සංචාරය කල් තැබීමට වූ හේතු සාධාරණීයකරනය කිරීමෙන් දරුවා අස්වසන්නට තිබුණි. එහෙත් මව්පියන් එතෙක් මෙතෙක් කිසිවක් දැන නොසිටියා යනු ඔවුන්ගේ පාර්ශවයෙන්ද යම් දුර්වලතාවයක් වීමට තිබුණි. තවත්  ඔහු බාලි දිවයිනට යෑම අනතුරක් නොමැතිව සිදු වුනත් එසේ නොවුනා නම් විය හැකි බොහෝ දේ තිබුණි. මේ තරම් තීන්දුවක් ගැනීමට ආවේඝ තිබෙන දරුවෙක් ගැන මීට වඩා විමසිල්ලෙන් සිටිමත් වැදගත්.

කළ හැකි දේ පමණක් කියන්න

 දෙමව්පියන් වශයෙන් ඔබ නිතරම දරුවාට යම් ආශ්වාදයක් , විනෝදයක් ලබා දෙන කටයුත්තක් සංවිධානය කරනවා නම් එහි සියල්ලම සැලසුම් කිරීමෙන් පසුව ඔවුන්ට කියන්න. එසේ  නොමැතිව දරුවන්ගේ මනසේ සිහින පමණක් ගොඩ නැගීම එතරම් සුදුසු නැත.මනසේ මවා ගත් සුන්දර සිහිනය ඉටු නොවෙන විට දරුවන් විදිහට ඔවුන්ටත් යම් පසුතැවිල්ලක් ඇති වීම සාධාරනයි. ඒ නිසා නිතරම බො‍රු පොරොන්දු ලබා දීමෙන් වලකින්න. කළ හැකි දෙය පමණක් කියන්න.