“ගොත ගැසීම ” යනු කථනයේ ඇතිවන එක ගැටලුවකි. එහිදී සිදුවන්නේ කතාව සියුම් ලෙස ගලා යාම සිදු නොවීමයි (Disruption of normal flow of speech). මෙම තත්වය දරුවන් වචන ඉගෙන ගැනීමේදී ශබ්ද පුන පුනා කීමට වඩා එහා ගිය තත්වයක් වන අතර ගොතය සහිත දරුවෙකු ට තවත් කෙනෙකු සමග සන්නිවේදනයේ දී ද ගැටළු ඇති කරයි.

“ගොත ගැසීම ” හි වර්ග කිහිපයකි.

1. වර්ධනයත් සමග ඇති වන ගොත ගැසීම
2. ස්නායු හා සම්බන්ධ ගොත ගැසීම
3. මනෝ විද්‍යාත්මක හේතුන් නිසා ඇති වන ගොත ගැසීම

1. වර්ධනයත් සමග ඇති වන ගොත ගැසීම  යනු,

මෙය දරුවන් අතර බහුලවම දැක ගත හැකි තත්වයකි. මෙය වයස අවු 2 -5 අතර දරුවන් තුලින් පෙන්නුම් කරයි. මෙම තත්වය බොහෝ පවුල් ආශ්‍රය කරගන ඇති විය හැකි අතර පරම්පරාවෙන් පරම්පරාව ට යාමේ හැකියාවක් ද පවතී. මෙහි අනු කොටස් ප්‍රමාණයක් ම පවතී. 

2. ස්නායු හා සම්බන්ධ ගොත ගැසීම යනු,

මෙම තත්වය ඇති වන්නේ ස්නායු හෝ මොලයට සිදුවන හානියක් මගින් කතා කිරීමට අවශ්‍ය වන්නා වූ මාංශ පේශි වලට අවශ්‍ය නිවැරදි ස්නායු සංවේදන/ signals නොලැබී යාම නිසාවෙනි. මෙය බොහෝ විට වැඩිහිටියන් ට අංශභාගය හෝ මොලයට සිදුවන හානියකින් පසුව ඇතිවම සුලබව දක්නට හැකිය.

3. මනෝවිද්‍යාත්මක හේතුන් නිසා ඇති වන ගොත ගැසීම යනු,

මෙහි දී ගොත ගැසීමට හේතුව වන්නේ මානසිකව ඇති වන ගැටළු එනම් හැගීම් සමග ඇති වන ගැටළු , අධික ලෙස සිතීම ආදී හේතු කාරණාය.

තවද, දෙමවුපියන් වශයෙන් දරුවා ගේ ගොත ගැසීමත් සමඟ මෙවන් සාධක ද පෙන්නුම් කරයි නම් වැඩි වශයෙන් සැලකිලිමත් විය යුතුය.

• පවුලේ කෙනෙකුට හෝ පවුල හා සම්බන්ධ කෙනෙකුට මෙම තත්වය පැවතීම
• දරුවාගේ ගොත ගැසීම මාස 6ක් හෝ ඊට වැඩි කාලයක් පැවතීම
• දරුවා ට වෙනත් කථන හෝ භාෂා ගැටළු පැවතීම
• මානසික, චිත්තවේග, බය  හෝ පෞෂය ගැටළුත් දරුවාගේ ගොත ගැසීම සමග සම්බන්ධ යැයි සිතීම

ගොත ගැසීම ඇතැම් අවස්ථා වල සාමන්‍ය තත්වයක් විය හැකි අතර එය තහවුරු කර ගත හැක්කේ කථන හා භාෂා චිකිත්සකවරයෙකු විසින් කරනු ලබන නිවැරදි තක්සේරුවකින් ය. මන්ද, ඇතැම් දරුවන් භාෂා වර්ධනයේ කොටසක් ලෙසින් ම මෙම ගොත ගැසීම පෙන්නුම් කරන නිසාවෙනි. ඇතැම් දරුවන් ගේ ගොත ගැසීම ඇති වීම දිනයේ වේලාවන් අනුව, විවධ වූ අවස්ථා වල, විවධ පුද්ගලයන් සමග අඩු වීම මෙන්ම වැඩි වීමක් ද නිරීක්ෂණය කර ගත හැකිය. ඒ අනුව, පහත සදහන් කර ඇත්තේ ඉන් ප්‍රධානව ම දැක ගත හැකි ලක්ෂණ කිහිපයකි.

1.වචනයක ශබ්දයක්, අකුරක් හෝ වචනයම පුන පුන කියවීම

උදා: අ -අ -අම්මා

2.වචනයක ශබ්දයක් ඇදගෙන කතා කිරීම

උදා: අ …………..ම්මා

3. කතා කරන විට වචන හිරවීම හෝ එකවර කතාව නැවතීම

4.කතා කරන විට ඒ අතරතුර අනවශ්‍ය ලෙස /හ්ම්/, /ආ/ ආදී ලෙස විරාම ගැනීම

5.නැවතීම් සහිත ව කතා කිරීම

6.කතා කරන විට වේගයෙන් ඇස් ගැසීම හෝ තොල් වෙව්ලීම ආදී බාහිරින් ලක්ෂණ පෙන්නුම් කිරීම

7.කතා කිරීම් මග ඇරීම හෝ ඒ සදහා බියක් දැක්වීම

ඒ අනුව මෙවන් ලක්ෂණ පවතී නම් කථන හා භාෂා චිකිත්සකවරියක වෙත යොමු වීම ඉතාමත් වැදගත් වන අතර එමගින් දරුවා තක්සේරුවක ට ලක් කර මෙය සාමන්‍ය භාෂා සංවර්ධනයේ අවදියක් ද නැතහොත් ගොත ගැසීම් තත්වයක් ද යන්න දැන ගැනීමට හැකියාව පවතී.

ගොත ගැසීම් තත්වයට මග හරවා ගැනීමට චිකිත්සක ක්‍රම බොහොමයක් පවතී. ඒවා දරුවාගේ වයස, ගොත ගැසීමේ ප්‍රමාණය, එහි ස්වාභාවය ආදිය පදනම් කර ගනියි. වඩා වැදගත් වන්නේ නිසි වයස ට නිවැරදිව හදුනා ගැනීම හා ඒ සදහා මැදිහත් වීමයි.

කථන හා භාෂා චිකිත්සක සජිනි පෙරේරා මහත්මිය විසිනි.

චිත්තවේගයක් යනුවෙන් අප හදුන්වන්නේ බාහිර හෝ අපේ හිතේ සැනින් ඇති වෙන මානසික ක්‍රියාවලියක්. ඒත් හැම දෙනාටම පොදු මේ මානසික තත්වයේදී විශේෂයෙන් මව්පියන් විදිහට ඔබ කටයුතු කරන්නේ කොහොමද…? 

ඔබ දරුවන් සමග මේ චිත්තවේග සමබරව පවත්වාගෙන පවුලක් තුළ කටයුතු කරන්නේ කෙසේද..? 

අනේ මට නම් තරහ යන්නේ නැහැ..කවුරුන් හෝ එසේ කියනවා නම් ඒ තරම් සාධාරණ නැහැ. අපි හැම දෙනාටම තරහ, සහ ආවේග ඇති වෙනවා. නමුත් එක් එක් අයගේ මෙම ආවේග පාලනය කිරීමේ හැකියාව වෙනස්. දෙමව්පියන් විදිහට ඔබ පවුල තුළ විශේෂයෙන් දරුවන් සමග කටයුතු කරද්දී ඔබේ චිත්තවේග පාලනය කර ගන්නේ කොහොමද…?

චිත්තවේග සමබරතාවයෙන් කටයුතු කරන්න පුලුවනිද…?

චිත්තවේග සමබරතාවය අපි මේ විදිහට හදුන්වමු. චිත්තවේගයක් ඇති වූ විට ඒ ගැන බුද්ධිමත්ව සලකා බලා යහපත්ව ප්‍රතිචාර දක්වමින් ඔබේ හැසිරීම හොදින් පවත්වා ගැනීමට ඔබට පුලුවනිද…? සමහර විට මේ ගැන ඔබත් නොදන්නවා ඇති.අපි මෙහෙම කිව්වොත්

හිතට ආවේගයක් ඇති වුනාම ඔබ කටයුතු කරන්නේ කොහොමද…?

• කෑ ගහන්න පුලුවනි.
• හඩන්න
• පහරදීම
• බඩු මුට්ටු පොළවේ ගහන්න

එහෙමනම් ඉහතින් ඇති කුමක් හෝ අවස්ථාවක් ඔබේ ජීවිතයේදී සිදු වී නැත්ද..? ඒ ගැන ඔබ දන්නවා ඇති.

දරුවෙක් වැරදි වැඩක් කරද්දී ඔබ මහත් සේ ගෝරනාඩු දෙමින් කෑ ගසන්න පුලුවනි. එය සමහර විට බැනීමක්..දොස් නැගීමක් වෙන්න පුලුවනි. මේ වේලාවේදී ඔබ පාවිච්චි කරන වචන ගැනත් හිතුවොත් ඒවා ඉතා දරුනු වෙන්නත් පුලුවනි.

දරුවන්ට ආමන්ත්‍රනය කරන වචන

ඔබට චිත්තවේගයක් ඇති වුනාම දරුවන්ට ඉතා දරුණු විදිහට වචනයෙන් පහර දෙන දෙමව්පියන් නැත්තේම නැහැ. නමුත් ඔවුන් දරුවන්ට ආදරේ නැතුවා නොවෙයි.එකම හේතුව හිතේ ඇති වුන චිත්තවේග පාලනය කර ගැනීමට දෙමව්පියන්ටත් හැකියාවක් නැහැ. ඒ නිසා දරුවාගේ ආත්මයටම පහර වැදෙන විදිහට කාලකණ්නියා..හිතුවක්කාරයා..මෝඩයා…වැනි විශේෂණයන්ගෙන් ඔබටත් නොදැනීම දරුවා ආමන්ත්‍රණය වෙන්න පුලුවනි. 

දරුවන්ට ආමන්ත්‍රණය කරන ආකාරය

ඔබේ චිත්තවේග දරුවන් මතින් පිටකිරීම ඉතාම පහසුයිනේ..ඒ නිසා දරුවෙකුගේ වරදට ඔබ ඉතාම තර්ජනාත්මකව ආමන්ත්‍රණය කරන්න පුලුවනි.ඒ වගේම අතීතය..වර්තමානය පාදක කර ගෙන දරුවන්ගේ අනාගතය ගැනත් සමහර විට ඔබ අනාවැකි කියන්න ඉඩ තියෙනවා.

මං දන්නවා කවදාවත් ඔයාට නම් ජීවිතයක් නැහැ. පාරේ හිඟා කන්න තමයි වෙන්නේ..කොච්චර වියදම් කළත් ගඟට ඉනි කපනවා වගේ..මෙතැනින් ප්‍රදර්ශනය වෙන්නේ දෙමව්පියන්ගේ චිත්තවේග වුනත් එයින් මානසිකට පීඩාවට පත් වෙන්නේ ඔබේම දරුවා බැව් නොදන්නවා වෙන්නත් පුලුවනි.

තවත් අයට සංසන්දනය කිරීම

අද සමාජයේ තියෙන්නේ පුදුමාකාර තරගයක්.මේ තරගයේදී දරුවන්ද කොටස්කාරයන් බවට නොදැනීම පත් වෙනවා. ඒ නිසා දෙමව්පියන් තමන්ගේ සමාජ තරාතිරමට දරුවන්ගෙන් ආලෝකය ලබා ගැනීමට සූදානම්. ඒ නිසා නිතරම දරුවන්ගේ ජයග්‍රහණ වෙනුවෙන් දෙමව්පියන්ගේ මහත් වූ වෙහෙසක් දරනවා. ඒ නිසාම දරුවන්ගේ යම් යම් අසාර්ථකවීම් පරාජයන් ඉදිරියේදී මුලින්ම චිත්තපිඩාවට පත් වෙන්නේ දෙමව්පියන්. ඒ නිසාම දෙමව්පියන්ට තමන්ගේ චිත්තවේග පාලනය කර ගැනීමට  හැකියාවක් නැහැ.

ඔවුන්ටත් නොදැනීම දරුවන්ට දොස් නගන්න පටන් ගන්නවා. මේ දොස් නැගීමේදී තවත් දරුවන් සමග සිදු කරන සංසන්දනය ඉතාම බරපතල විදිහට ඔබේ දරුවාට බලපානවා.

බලන්න අල්ලපු ගෙදර ගිම්හානි.. ගෙදර වැඩත් කර ගෙන, නංගිලා මල්ලිලාත් බලාගෙන ඒ සේරමත් එක්ක විභාගෙත් හොදටම පාස්..ඔයාලාට මොනවද පුලුවනි. ඒ වගේ දරුවෙක් අපට හිටියා නම් කොච්චර වාසනාවක්ද..හැම ළමයෙකුටම මොකක් හරි හැකියාවක් තිබෙනවා. ඔයාට මොනවද හරියට කරන්න පුලුවන්..? මේ අන්දමින් දොස් නැගීම සිදු වෙන්නේ ඔබටත් නොදැනීම ඔබේ චිත්තවේග මුදා හැරීමක්.

හැඬීම

අපි හිතන්නේ හඩන්නේ දරුවන් විතරයි කියලද..? නැහැ. දෙමව්පියන්ද හඬා වැටෙනවා. ඇතැමුන් හදවතින් හඬා වැටෙද්දී තවත් අය කඳුළු පිටකරමින් හඬා වැටෙනවා. ඔබේ හිතේ තිබෙන චිත්තවේග පාලනයට ඇති අපහසුතාවය නිසා මේ අන්දමින් හඬා වැටීම් සිදු වෙනවා. සැබැවින්ම කදුළු පිට කරමින් චිත්තවේග මුදා හැරීම චිත්තවේග හිතේ දරාගෙන දුක් විදිනවාට වඩා යහපත්. මේ නිදසා දරුවන්ගේ, සැමියාගේ කරදර ඉදිරියේ ඔබ හඬනවා කියන්නේ ඔබේ චිත්තවේග පිටකරන තවත් එක් ආකරයක්..

පහරදීම..

ඔබ දරුවන්ට පහර දෙන සෑම අවස්තාවක්ම ඔවුන්ගේ වරද නිවරැදි කිරීමට වඩා ඔබේ චිත්තවේග මුදා හැරීමට අවස්ථාවක් කර ගෙන ඇති. විටෙක දරුවාට දඬුවම් නොකළ යුතු දෙයට පවා ඔබ පහර දෙන්න ඇති. 

නිවසේ බඩු මුට්ටු පොළවේ ගැසීම

සිතට ඇති වෙන ආවේග ඉදිරියේ ඔබ නිවසේ බඩු මුට්ටු පොළවේ ගසන්න ඇති. දරුවාගේ පොත් පත්, සෙල්ලම් බඩු විසි කරන්න හෝ ඉරා දමන්න ඇති. චිත්තවේග ඉදිරියේ මේ අන්දමින් සිදු වුනත් ටික මොහොතකින් සිදු වී තිබෙන විනාශය ගැන ඔබ පසුතැවිලි වේවි.

එක් මවක් තම දියණිය සමග ඇති වුන කේන්තියට නිවසේ පිගන් කෝප්ප පොළවේ ගැසුවා. දියනිය කිසිවකුත් කතා නොකර සිට මෙහෙම කිව්වා..දැන් ඉතින් ඔය බිඳපු පිඟන් කෝප්ප වලට ඔයාම අලුත් ඒවා ගේන්න වෙයි..සැබැවින්ම එයිනුත් අලාබය සිදු වුනේ තමන්ටම බව අම්මාට ඒත්තු ගියේ එවිටයි.

ආවේග ඇති වුනොත් කාටවත් හානියක් නොවන විදිහට පාලනය කර ගන්නේ කොහොමද..?

ආවේග ඇති වුනාම ඒවා පිට කිරීමටයයි කියා අනවශ්‍ය ගැටළු ඇති කර ගැනීමට වඩා සාර්ථක වූත්, කිසිවෙකුටත් හානිකර නොවූත් පියවර කීපයක් තිබෙනවා..

• අවස්ථාව මග හරින්න. යම් ගැටුමක් සිදු වෙන විට එතැනම රැදී තව තවත් බහින් බස් වෙනවාට වඩා එතැනින් වෙනස් වී වෙනත් කටයුත්තකට යොමු වෙන්න.
• කඩදාසියක් අරගෙන එය කැබැලි කරන්න
• 1 සිට 10 ට ගනින්න.
• වතුර වීදුරුවක් ගෙන එය සෙමින් පානය කරන්න
• ගීතයක් අසන්න
• ජංගම දුරකථනයෙන් ක්‍රිඩාවක් හෝ නිතර වෙන්න.

චිත්තවේග පාලනය අපට අපහසු බව ඇත්ත. නමුත් ඒ ස්ථාවරයේ රැඳී ප්‍රශ්නය තව තවත් දිගු ගැස්සීම වෙනුවට කෙසේ හෝ ඔබේ ආවේග පාලනය කර ගැනීමට උත්සාහ කරන්න. 

දරුවන් තුළ පවතින කථන හා භාෂා වර්ධනයේ ප්‍රමාදය වර්තමානයේ සුලබ තත්ත්වයක් ලෙස හඳුනාගෙන ඇත. මෙම තත්ත්වය පහසුවෙන් මග හරවා ගැනීමට හැකි අතර මෙවන් තත්ත්වයන් ඇති නොවන ලෙස පසුබිම සකසා ගැනීමටත් දෙමව්පියන්ට ලෙස ඔබට කළ හැකි දේවල් බොහොමයක් පවතී.

දරුවාගේ කතාව හා භාෂාව වර්ධනය ප්‍රමාද වීමට බොහෝ හේතු බලපාන අතර ඉන් ප්‍රධානම කාරණය වන්නේ කතාව හා භාෂා වර්ධනය ට  අවශ්‍ය නිසි උත්තේජන දරුවාට නොලැබි යාමයි. එමෙන්ම, දෙමවූපියන්ගේ අධික කාර්යබහුලත්වයත් සමඟ දරුවා සමඟ නිවස තුළ ගත කරන කාලය අවම වීමත් බොහෝ විට දරුවා රැක බලා ගන්නා අයෙක්  පමණක් නිවසේ රැදීමත් නිසා භාෂා භාවිතයෙන් පෝෂිත පරිසරයක් නිර්මාණය නොවීමත් ප්‍රධාන කාරණයක් බවට පත්ව ඇත. එමනිසා, කුඩා කාලයේ සිට සන්නිවේදනයේ  යෙදීමට සිටින පිරිස අවම වීම තුළින් දරුවාට කතාව හා භාෂාව නිතර ඇසෙන පරිසරයක් නිර්මාණය නොවීමත් හේතුකරගෙන දරුවාගේ භාෂා වර්ධනය ප්‍රමාදයක් ඇති වීමට ඉඩකඩ ඇත. එමනිසා, කුඩා කාලයේදී දරුවාට භාෂාව පිරුණු පසුබිමක් නිවස තුළ නිර්මාණය කර දීම දෙමාපියන් වශයෙන් ඔබට සිදු කිරීමට හැකි ප්‍රධානම කාර්යකි. 

තවද දරුවා කුඩා කාලයේ ඉගෙන ගනු ලබන්නේ පරිසරය හා බැඳී මෙන් හා ලබා ගන්නා අත්දැකීම් තුළිනි. දෙමවුපියන් වශයෙන්  ඔබගේ ළමා කාලය සිහිපත් කළ හොත් එය ඉතාමත් සුන්දර බව බොහෝ දෙනෙක් අවිවාදයෙන් පිළිගනු ඇත. මන්ද දඟකාරකම් වලින් පිරුණු, සෙල්ලම් ගෙවල් ඇතුලේ කෝම්පිට්ටු හදපු, ගස් වැල් සමඟ ගත කරපු කාලයක් ඔබට තිබෙන්නට ඇත. නමුත් අද වැඩෙන දරුවන්ට පරිසරය හා සමඟ බද්ධ වෙමින් ඉගෙනීමේ යෙදීමට තිබෙන ඉඩකඩ සීමා වී ඇත.  එමනිසා, ඔබත් ඔබේ දරුවාට පරිසරය හා සමඟ බද්ධ වෙමින් පරිසරයේ ඇති දේ හදුනා ගැනීමට, ඒ සමඟ විවිධ නිර්මාණශීලි ක්‍රියාකාරකම් සිදු කිරීමට අවස්ථාව ලබා දීම තුළින් දරුවාගේ භාෂාව උත්තේජනය නිසි අයුරින් සිදු වීමට තිබෙන බාධා ඉවත්වනු ඇත.

තවද, අද වන විට දරුවන් දුරකතන හා රූපවාහිනී තිරය ඉදිරියේ ඉතාමත් කාර්යබහුල වී කටයුතු කිරීම සුලබව දැකගත හැකි තත්ත්වයක් වී ඇත. එමගින් දරුවාගේ චින්තනය මෙන්ම භාෂා වර්ධනයට අවශ්‍ය වන්නා වූ ඇතැම් කාරණා ගිලිහි යාමට ඉඩ කඩ පවතී. දරුවාගේ කුඩා කාලයේ ප්‍රධානම වෘත්තිය ලෙස සෙල්ලම් කිරීම සහ හඳුනාගත හැකි අතර දරුවා රූපවාහිනී තිර හා ජංගම දුරකථන තිරය ඉදිරියේ කාලය ගත කිරීමෙන් සිදු වන්නේ දරුවාගේ කුඩා කාලයේ වෘත්තිය ද වෙනස්කමක ට ලක්වීමයි. එමනිසා ඔබේ දරුවා ජංගම දුරකථන හා රූපවාහිනී තිරය ඉදිරිපත් ඉදිරිපිට කාර්ය බහුල වී සිටී නම් ඒ වෙනුවට ආදේශක හඳුන්වාදීම තුළින් දරුවාගේ කතාව හා භාෂාව වර්ධනයට අවශ්‍ය ලෙස ඔබගේ නිවසේ පසුබිම සකස් කර ගැනීමට හැකියාව පවති. ඒ සඳහා ආදේශක ලෙස ඔබට දරුවාට විවිධ වූ ක්‍රියාකාරකම් හඳුන්වාදීම, විවිධ වූ සෙල්ලම් බඩු හඳුන්වාදීම හා සෙල්ලම් කිරීම, දරුවා අධ්‍යාපනික ක්‍රියාකාරකම් තුළ නිරත කරවීම, දරුවා ට කතන්දර/ගීත කියා දීම හා ඒ ඇසුරෙන් ප්‍රශ්න ඇසීම මෙන්ම තිර වෙනුවට ආකර්ශනීය පොත පත හදුන්වා දීම ත් සිදු හැකි ය.

තවද, දරුවන් සෙල්ලමේ යෙදීම තුළින් බොහෝ අත්දැකීම් ලබා ගනිති.  ඒ තුළින් ඔවුන් භාෂාව වර්ධනය කර ගන්නා බව අද වන විට සොයාගෙන ඇත. එමනිසා, දරුවාගේ වයස ට සරිලන ලෙස සෙල්ලම් බඩු තෝරා ගැනීමත් දරුවා සමඟ සෙල්ලම් බඩු ආශ්‍රය කරගෙන සෙල්ලම් කිරීමත් ඒ තුලින් සන්නිවේදනයේ යෙදීමත් ඔබට සිදු  කිරීමට හැකියාව පවතී.

නිවස තුළ භාෂා දෙකක් භාවිතා කිරිම කථන හා භාෂා වර්ධනය ප්‍රමාදයට හේතුවක් බව බොහෝ දෙනා සැලකුවත් නිසි ලෙස කතාව හා භාෂාව වර්ධනය වන දරුවෙකුට එය ගැටලුවක් නොවන බව වර්තමානයේ පිළිගන්නා කරුණකි. එම නිසා දරුවා හට එක හා සමාන මට්ටමින්  භාෂා දෙකේම උත්තේජන ලබා දීමට ඔබට හැකියාව පවති නම් නිවස තුළ භාෂා දෙකක් භාවිතා කිරීම ගැටළුවක් නොවනු ඇත. නමුත් දැනටමත් ඔබේ දරුවාට කතාව හා භාෂා වර්ධනයේ ප්‍රමාදයක් පවතී නම් භාෂා දෙකක් භාවිතා කිරීම පිළිබඳ කථන හා භාෂා චිකිත්සකවරයෙකුගෙන් විමසා උපදෙස් ලබා ගැනීම ඉතාමත් වැදගත් වේ.

 කථන හා භාෂා චිකිත්සක සජිනි පෙරේරා මහත්මිය විසිනි.