දරුවන්ගේ නිරොගී පැවැත්ම පිළිබඳව සැලකිලිමත් වන දෙමාපියන් නිසි අවධානයක් යොමු කළ යුතු තවත් වැදගත් අංගයක් වන්නේ දරුවන්ගේ දන්ත සෞඛ්‍යයි. ඒ සම්බන්ධයෙන් වැඩිහිටි ඔබේ වගකීම ආරම්භ වන්නේ දරුවාට මාස 5 ක 6 ක පමණ කාලයේ සිටයි. ඒ, කිරි දත් රැකගැනීම ඔබ සිතනවාට වඩා ඉතා වැදගත් කාර්යයක් වන බැවිනි. සාමාන්‍යයෙන් දරුවෙකුගේ මුල්ම කිරි දත දරුවාට මාස 06ත් 10 ත් අතර වයසේ දී යටි හනුවේ ඉදිරිපස පේළියෙන් මතුවේ. නමුත් මේ කාල සීමාව සහ ස්ථාන වෙනස් විය හැකිය. සාමාන්‍යයෙන් අවුරුදු 3 ක් පමණ වන විට බොහෝ දරුවන්ගේ දත් පෙළ සම්පූර්ණ වෙයි. වසර කිහිපයකින් ගැලවී ගියද කිරිදත් මගින් විශාල මෙහෙයක් ඉටු වේ.

කිරිදත් පෙළ වැදගත් වන්නේ :

• ආහාර සැපීමට
• වචන උච්චාරණයට
• මුහුණේ හැඩය පවත්වා ගැනීමට
• සිනහවේ පියකරු බව රඳවා ගැනීමට
• ස්ථිර දත් සඳහා අවශ්‍ය අවකාශය නිර්මාණයට

වෛද්‍ය විද්‍යාත්මකව සනාථ කර නැතත් කිරි දත් මතුවන කාලයට යම් යම් විශේෂිත හැසිරීම් දරුවා පෙන්නුම් කරයි.

දත් මතුවන කාලයට කුඩා දරුවන්ගේ හැසිරීමෙහි ඇති වෙනස්කම් :

• හැඬීම
• ආහාර නොගැනීම/ප්‍රතික්ෂේප කිරීම
• අතට හසුවන දේ කටේ දමා හැපීම
• නිතර නිතර මල මුත්‍ර පිට කිරීම
• උණ
• අජීර්ණය

ශ්‍රී ලංකාවේ දරුවන් අතරද බහුලව දක්නට ලැබෙන අවුරුදු හයට අඩු දරුවන්ගේ කිරිදත් දිරායාම (Early childhood caries) සාමාන්‍ය තත්ත්වයක් නොවේ. මේ තත්ත්වයට මූලික බලපාන්නේ බැක්ටීරියා ආසාදන තත්ත්වයකි.
මේ තත්ත්වය ඇති වීමට හේතු ලෙස රාත්‍රි නින්දේදී ළඳරුවන්ට කිරි බෝතල් දීම, රාත්‍රී නින්දේදී මව්කිරි ලබාදීම වැනි අවස්ථා දැක්විය හැකිය. අසාමාන්‍ය ලෙස දත් දිරායාමේ තත්ත්වයට, ඇති අවදානම අවම කරගැනීමට දෙමාපියන් දැනුවත් වීම ඉතා වැදගත් වන නිසා දරුවාගේ පළමු කිරිදත මෝදු වූ විට දන්ත වෛද්‍යවරයෙකු වෙත යොමු වී ඔබට අවශ්‍ය මුඛ සෞඛ්‍ය පිළිබඳ දැනුම මෙන්ම තොරතුරු ලබාගන්න.

නිරෝගී දත් දෙපෙළක් සඳහා මේ කරුණු ගැන අවධානය යොමු කරන්න

• සීනි සහිත ආහාර/දියර වර්ග දිවා කාලයේදී මෙන්ම රාත්‍රී නින්දේදී ද සීමා කිරීම
• දරුවාට නිසි පෝෂණය සහිත ආහාර වේලක් ලබාදීම
• කාබෝහයිඩ්‍රේට් අඩංගු දියර වර්ග (සීනි සහිත යුෂ, කිරි) සීමා කිරීම
• ළදරුවන්ට නින්දේදී කිරි පෙවීමෙන් හැකිතාක් වැළකීම
• දත් මෝදුවීමෙන් පසුව රාත්‍රී කාලයේදී අසීමිත ලෙස මව්කිරි පෙවීමෙන් වැලකීම
• මවගෙන් දරුවාට සම්ප්‍රේෂණය වන මුඛයේ වෙසෙන බැක්ටිරීයා නිසා මවගේ මුඛ සෞඛ්‍ය පිළිබඳව වැඩි අවදානයක් යොමු කිරීම.
• නිසි මුඛ සෞඛ්‍ය පුරුදු නිවසේදී අනුගමනය කිරීමට දරුවා පුහුණු කිරීම.
• දිනකට දෙවරක් වරකට විනාඩි දෙක බැගින් නිවැරදි ක්‍රමයට දත් මදින්නට දරුවා පුරුදු කිරීම
• වයස අවුරුදු දෙකට අඩු දරුවන්ට ඔවුන් සඳහා නිපදවූ දත් බුරුසු සහ දන්තාලේපන භාවිත කරන්න (ඒ සඳහා වෛද්‍ය උපදෙස් ලබාගන්න)
• දන්තාලේප සහිත කෙළ ඉවතට දැමීමට දරුවා හුරුකරන්න
• වයස අවුරුදු 7/8 වන තුරු දත් මැදීම හොඳින් සිදුකර ඇත්දැයි පරීක්‍ෂා කරන්න

දත් මැදීමේ නිවැරදි ක්‍රමය අනුගමනය කරන්න

01. කන්නාඩියක් ඉදිරිපිට ඔබටත් දරුවාටත් දරුවාගේ මුඛය හොදින් දිස්වන පරිදි සූදානම් වන්න.
02. දරුවාගේ නිකට යටින් අල්ලා ඔබේ ශරීරයට වාරු කොට හිස මදක් ඔසවන්න.
03. බුරුසුවේ හිස, දරුවාගේ විදුරුමස පැත්තට හරවා සියුම්ව කවාකාරව දත් සහ විදුරු මස මදින්න. දත්වල පිටත මෙන්ම මුඛයේ ඇතුළු පැත්තෙන්ද පිරිසිදු විය යුතුයි.
04. ආහාර කැබලි රැඳිය හැකි, හක්කේ දත්වල මතුපිට ද හොඳින් මදින්න.
05. ඉතා මෘදු ලෙස දරුවාගේ දිව මදින්න.

කෙසේ වුවත් මෙහිදී ඔබ මුහුණදෙන ගැටලුව වන්නේ දරුවන් දත් මැදිමේ කාර්යයට ප්‍රිය නොවීමයි. එම නිසා එම කාර්යය පවුලේ විනෝදාත්මක ක්‍රියාකාරකමක් ලෙස දරුවාට හඳුන්වා දෙන්න.

අම්බලන්ගොඩ මෙඩිප්ලස් දන්ත ශල්‍යාගාරයේ දන්ත ශල්‍ය වෛද්‍ය එස්. ඒ. එල් අලංක මහතා සමග සකසන ලද ලිපියකි.

ගැහැණු දරුවන්ගේ මෙන්ම පිරිමි දරුවන්ගේ ද ලිංගේන්ද්‍රිය ආශ්‍රිත බොහෝමයක් අසාමාන්‍යතා මෙන්ම රෝග තත්ත්වයන් තිබෙන අතරම ඇතැම් අසාමාන්‍යතා මව්වරුන්ගේ නොදැනුවත්කම නිසාම හඳුනා ගැනීමට නොහැකි වනු ඇත.

පිරිමි දරුවන්ගේ ලිංගේන්ද්‍රිය ප්‍රධානව කොටස් හතරකි. එනම් රුධිරය පිරීමෙන් ප්‍රාණවත් වන කොටස් තුනක් සහ පෙරහම යන කොටසයි. මෙහි මැද පවතින දණ්ඩ වැනි කොටස (Copora Sopngiosun) මැදින් මුත්‍රා වාහිනිය පිහිටන අතර එය ගෝලාකාර කොටසකින් (Glans) අවසන් වේ.

පෙරහම

පෙරහමෙන් ඒ සියල්ල වැසී පවතී. මෞත්‍ර ලිංග පද්ධතියේ ඇති සිහින්ම ස්ථානය වන ශිෂ්ණයේ ඇති මුත්‍ර මාර්ග විවරය දරුවාට වයස අවුරුදු 5 පමණ වන තෙක් ආරක්‍ෂාවන්නේ පෙරහමෙනි. දරුවා වැඩෙත්ම එනම් වයස අවුරුදු තුන හතර පමණ වන විට පෙරහම ඇලී තිබෙන ස්ථානවලින් ගැලවී විවරය පළල් වී සාමාන්‍ය වැඩිහිටි පිරිමියෙකුගේ මෙන් සම්පූර්ණයෙන්ම පිටුපසට කළ හැකි පරිදි සැකසේ. තත්ත්වයට පත් වේ. නමුත් ළමයින් හය දෙනෙකුගෙන් එක් අයෙකුට මේ ක්‍රියාවලිය සාමාන්‍ය ලෙස සිදු නොවීම නිසා 6%කගේ පමණ පෙරහම ඉවත් කිරීමට සිදු වේ.

පෙරහම ඉවත් කළ යුත්තේ :

• මුත්‍ර මාර්ගය නිතර නිතර පැසවන දරුවන්ගේ – පෙරහම පිටුපසට නොයන දරුවන්ගේ පෙරහමේ ඇතුළු පැත්තේ එකතුවන අපද්‍රව්‍යවලින් ඇති වන සුදු හෝ කහ පැහැති කුඩු වර්ගයක් (Smegma) පෙරහම තුළ දැකිය හැකිය. එමගින් විෂබීජවලින් යුක්තව නිතර නිතර පෙරහම පැසවීමට (Balanits) ලක්වන අතර ඉතා දුඟදක් ඇති කරයි. වයස අවුරුද්දකට අඩු ළමයින්ගේ වකුගඩු ආසාදන තත්ත්වයන්ට 90% ක්ම බලපාන්නේ පෙරහම තුළ විෂබීජ පැවතීම බවත් එය භයානක තත්ත්වයක් බවත් නවතම පර්යේෂණ වාර්තාවල දැක්වේ. අන්න ඒ නිසාම නිතර නිතර මුත්‍ර මාර්ගය පැසවන දරුවන්ගේ පෙරහම ඉවත් කිරීම වඩාත් සුදුසුය.
• දවරකට වැඩි වාරගණනක් පෙරහම තුළ සැරව තත්ත්වයක් ඇති වූ දරුවන්ගේ – මේ තත්ත්වයේදී සැරව/ලේ ගැලීම, පෙරහම හා ශිෂ්ණය ඉදිමීම, මුත්‍රා පහ කිරීමේදී අධික වේදනාවක් ඇතිවීම යන ලක්‍ෂණ දැකගත හැකිය.
• වකුගඩුවල සංකූලතා තිබෙන දරුවන්ගේ – විෂබීජවලින් ආරක්‍ෂා වීම සඳහා පෙරහම ඉවත් කිරීම වඩා වැදගත් වේ.

ශිෂ්ණය

ශිෂ්ණය සෑදීමේදීි ඇති විය හැකි අසාමාන්‍යතා අතර ශිෂ්ණයේ මුත්‍ර විවරය නිසි තැන නොපිහිටා පහළින් පිහිටීමේ (Hyposapdias) සංකීර්ණ රෝග තත්ත්වය දැක්වය හැකිය. කුඩා ශිෂ්ණය (Small Penis), වක වූ ශිෂ්ණය (Chorde Penis), දෙබිඩි වෘෂණ කෝෂ (Bifid Scrotum) සහ මෞත්‍ර ලිංගික දුර්වලතා යනාදී ආබාධ ද සමග මේ තත්ත්වය ඇති විය හැකිය. මේ තත්ත්වය සාමාන්‍ය තත්ත්වයට පත් කිරීම සඳහා ඉතා සංකීරීණ වූ ශල්‍යකර්ම කිහිපයක්ම සිදුකළ යුතු වේ.

වැඩිවිය පැමිණෙන තෙක් පිරිමි දරුවන්ගේ ශිෂ්ණය ආශ්‍රිතව වැඩිපුර තෙල් තට්ටුවක් (Pre Pubertal Fat pad) පිහිටා ඇති අතරම ශිෂ්ණයේ බොහෝ ප්‍රමාණයක් එම තෙල් තට්ටුව තුළ ගිලී පවතී. මේ නිසා පිටතට පෙනෙන කොටස කුඩා විය හැකිය. එය දෙමාපියන්ව කනස්සල්ලට පත්කරවයි. තරබාරු බවද මේ තත්ත්වයට බලපාන තවත් හේතුවකි. ඒ නිසාම මේ තත්ත්වය එන්න එන්නම වැඩිවෙමින් පවතී. මේ තත්ත්වයේදී ඉතා වැදගත් වන්නේ සැබෑ තත්ත්වය මව්වරුන්ට අවබෝධ කර දීම සහ තරබාරු බව පාලනය කිරීමට උපදෙස් ලබාදීමයි.

වෘෂණ කෝෂ

පිරිමි දරුවන්ගේ වෘෂණ පිහිටා ඇත්තේ වෘෂණ කෝෂ තුළයි. කලල අවධියේදී වකුගඩු ආශ්‍රිතව උදරයේ ඉහළ කොටසේ කුස තුළ වෘෂණ සෑදීම ඇරඹෙන අතරම වර්ධනය සම්පූර්ණ වත්ම වෘෂණ, වෘෂණ කෝෂ කරා පැමිණේ. එය කුස තුළ ඇති සිදුරක් (Deep Ingualring) හරහා සිදුවේ. මෙසේ වෘෂණ, වෘෂණ කෝෂ වෙත පැමිණීමෙන් පසු එය පැමිණි සිදුර (Inguinal  Canal) සම්පූර්ණයෙන්ම වැසී යා යුතු වුවද 3% ක් පමණ දරුවන් කොටසකගේ එය සාමාන්‍ය පරිදි සුදු නොවේ. එනම් වැසී යාම අතරමග නවතී. (මෙම සිදුර ළදැරියන්ගේ ද ඇති අතර ඔවුන්ටත් 3% ක් නොවැසි පැවතිය හැකිය.)

එම සිදුර හරහා බඩවැල් පිටතට පැමිණිය (Hernia) හැකිය. බඩවැල් පිටතට පැමිණෙන හර්නියා තත්තවය නිසා බඩවැල් විනාෂ විය හැකි බැවින් හැකි ඉක්මනින් ප්‍රතිකාර සඳහා යොමුවිය යුතුය. මේ තත්ත්වයේදී ඇති වන තවත් තත්ත්වයක් වන්නේ සිදුර කුඩා නම් දියර ගලාවිත් වෘෂණ කෝෂ වටේ තිබීම (Hydrocele/ Cystofthecord) වැනි තත්ත්වයන් ද ඇති විය හැකිය. මේ තත්ත්වය වසර දෙකකට වඩා පැවතීම නුසුදුසු වන්නේ පිරිමි දරුවන්ට වෘෂණ පරිණත භාවයට පැමිණීම වයස අවුරුදු දෙකේදී පමණ ඇරඹෙන නිසාය. ඒ සඳහා සැත්කමක් සිදුකිරීම අවශ්‍ය වේ.

එසේම කලලයේ වර්ධනයත් සමග වෘෂණ පිටතට පැමිණීම වැළකුණහොත් වෘෂණ කෝෂ හිස්ව පවතින අතර (Undescended Testis) වෘෂණ පහළට බහින මාර්ගයේ ඕනෑම ස්ථානයක පිහිටිය හැකි අතරම නිසි ලෙස පහළට නොබැසීම හේතුවෙන් අසාමාන්‍ය උෂ්ණත්වයන්ට ගොදුරු වී වෘෂණවල ක්‍රියාකාරීත්වයට බාධා ඇති වන අතරම සහ වයස 25/30 පමණ වන විට පිළිකාවා තත්ත්වයක් ඇති වීමේ අවදානමක් ද ඇත. එම වෘෂණ නිසි කලට (මාස 6 ත් මාස 10 ත් අතර) වෘෂණ කෝෂයට ගෙන ඒමේ ශල්‍යකර්මය කළ යුතු වන්නේ එබැවිනි. වෘෂණ, වෘෂණ කෝෂවල පිහිටිය ද ඒවා ඉහළට ඇදී තිබීම (Retractile Testis) සාමාන්‍ය තත්ත්වයක් වන අතරම අසාමාන්‍ය වේදනාවක් හෝ වෘෂණ කෝෂය අසාමාන්‍ය ලෙස ඉදිමීමක් දැකිය හැකි නම් වහාම වෛද්‍ය උපදෙස් ලබාගත යුතුවන්නේ වෘෂණයේ රුධිර සැපයුම සම්පූර්ණයෙන්ම නැති වී පැය හතරක් වැනි කෙටි කාලයක් තුළදී වෘෂණ කෝෂ විනාශ වී (Testicular Torsion) යන භයානක අවස්ථාව විය හැකි බැවිනි.

ගාල්ල කරාපිටිය ශික්‍ෂණ රෝහලේ ළමා ශල්‍ය විශේෂඥ වෛද්‍ය ඵස්. කස්තුරි මහතා සමග සකස් කරන ලද ලිපියකි.

දෑත්, ආදරය, ගෞරවය, සුබ පැතීම් මෙන්ම පිළිගැනීම් හමුවේ ඉටුකරන්නේ කෙතරම් වූ විශාල කාර්යයක්ද? එකට එක් කොට කෙනෙකු දීගායු පතන අපගේ දෙඅත් තවෙකෙකුට රෝග බොහොමයක් රැගෙන යාමටත් දායක වන බව ඔබ දන්නවාද? දෙඅත්වල පිරිසිදු බව වැදගත් වන්නේ ඒ නිසාමය. මන්ද දෙඅත් යනු පුද්ගලයෙකුගෙන් පුද්ගලයෙකුහට රෝග පතුරවන ප්‍රධානතම විෂබීජ ප්‍රවාහකයා නිසයි. බොහෝ දෙනෙක් සිතා සිටින්නේ ආහාර මාර්ග පද්ධතිය හා සම්බන්ධව හටගන්නා රෝග බෝ වීම වන්නේ අප ලබාගන්නා ආහාර වර්ග සහ ජලය හේතු කොටගෙන බවයි. නමුත් ආහාර ජීරණ පද්ධතිය ආශ්‍රිත රෝග පමණක් නොව ඉන්ෆ්ලූවෙන්සා වැනි ස්වසන පද්ධතිය ආශ්‍රිත රෝගද ඇස් රෝගද තවත් අන් අයට පැතිරෙන්නට අපිරිසිදු දෙඅත්ද හේතු වේ.
අපි දෑතින් නොයෙක් නොයක් ස්ථාන මෙන්ම පෘෂ්ටයන් ස්පරශ කරයි. ඒ ස්පර්ශයන් මගින් බොහොමයක් රෝග එකිනෙකා වෙත රැගෙන යන්නේ දෙඅත් මගිනි. බැක්ටීරියා, වෛරස මෙන්න දිලීර මගින් ඇතිවෙන රෝග පැතිරයන්නට මූලික හේතු සාධකය වන්නේ එයයි. දෑත් සේදීම පිළිබ`දව ජනතාව දැනුවත් කිරීම සහ උනන්දුව ඇති කිරීම තුළින් ලෝක දෑත් සේදීමේ දිනයේදී හෝ මේ පිළිබ`ද විශේෂිත අවධානයක් යොමු කළ යුතුය.
අපේ දෑත්,
කෑමට පෙර
වැසිකිලි යාමෙන් පසු
ගමනක් අවසානයේදී
දරුවන් සෙල්ලම් කිරීමෙන් පසු
පාසැල ඇරී නිවසට පැමිණි පසු

සබන් හෝ වෙනත් විෂබීජ නසන පිරිසිදුකාරකයක් යොදාගනිමින් දෑත් පිරිසිදු කිරීම අනිවාර්ය වේ.
ඔබ මෙන්ම ඔබේ දරුවන්ද පහත කරුණු පිළිබ`දව දැනුවත් වීම වඩා වැදගත් වේ.

කිවිසුමක් යන විටදී ලේන්සුවක් හෝ ටිෂූ කඩදාසියක් භාවිත කරන්න. ඒ දෙකම ඔබ ළ`ග නැතිනම් මුව වසා ගැනීමට අත්ල නොව වැලමිට භාවිත කරන්නත

කිවිසුමේදී විසිරෙන අංශු හරහා තමාට ඇති රෝගී තත්ත්ව අනෙකෙකුට බෝවිය හැකි නිසාම අත්ලෙන් මුව වසා ගැනීම නුසුදුසුය. මන්ද ඔබ අත්ල මගින් යම් යම් පෘෂ්ඨයන් ස්පර්ෂ කරන විට විෂබීජ පැතිරීම සිදුවෙන නමුත් වැලමිටෙන් මුව වසා ගත් විට එවැනි තත්ත්වයක් ඇති නොවේ. මන්ද වැලමිට මගින් කිසිදු පෘෂ්ඨයක් ස්පර්ශ වීම සිදු නොවේ. තම තමන් මෙසේ ආරක‍ෂිත ක්‍රම යෝදා ගැනීම නිසා රෝග ව්‍යාප්ත වීම අවම කරගත හැකි වේ.

ගමනේ බිමනේ අතර මගදී යමක් අනුභව කරන්නේ නම් විෂබීජ නාශක ද්‍රව්‍යයක් යොදා දෑත් පිරිසිදු කරගන්න
ක්‍රීඩා කිරීමට යන දරුවන්ට ක්‍රීඩාගාරවල, උද්‍යානවල සෙල්ලම් කරන අතරතුරේ දෑස් අතගෑම, දෑත් නොසෝදා ආහාර ගැනීමෙන් වළකින ලෙස උපදෙස් දෙන්න. බෝ වන ලෙඩ රෝග පිළිබ`දව දරුවන් දැනුවත් කළ යුතුයි.

දරුවන් සමග පිටතට යන අවස්ථාවලදී මෙසේ සුපරික‍ෂාකාරී වීම තුළින් බෝ වෙන රෝග තත්ත්වයන්ගෙන් වැළකී සිටීමට ඔබට හැකි වනු ඇත. ඒ සඳහා ඔබට වෙළඳ පොළේ ඇති ජලය නොමැතිව භාවිත කළ හැකි තත්ත්වයෙන් උසස් විශ්වසනීයවෙළඳ නාමයක් යටතේ නිපදවෙන චර්ම විද්‍යානුකූලව අනුමත කරන ලද විෂබීජ නසන තත්ත්වයෙන් උසස් දෑත් සේදීමේ ද්‍රාවණ වර්ගයක් මිලදී ගෙන අත්බෑගයේ රඳවා  තබා ගත හැකිය. කෙසේ වුවද සෙම් සොටු වැනි ද්‍රව්‍යයක් තැවරුණහොත් ජලය යොදා සේදීමට වගබලාගන්න.
නිවැරදි ක්‍රමයට දෑත් පිරිසිදු කිරීමට පුරුදු වීම ලෙඩ රෝග බෝවීම අවම කිරීමට වැදගත් වන අනෙක් කාරණයයි. මහපට ඇගිල්ල, නියපොතු වටේ, ඇගිලි කරු අතර මෙන්ම අත්ල වැනි සෑම ස්ථානයක්ම නියමාකාරයෙන් පිරිසිදුකර ගත යුතුය. අත් සේදීම පිළිබඳව මව්වරුන්ගේ වැඩි අවධානයක් යොමු විය යුතු වන්නේ පාචනය, අතීසාරය, ඇස් රෝග මෙන්ම ස්වසන රෝග තත්ත්වයන්ගෙන් ඔබේ දරුවා මෙන්ම අනෙක් දරුවන්ද පීඩාවට පත්වීම වළක්වා ගත යුතු බැවිනි.