අප සමග වෙසෙන අපේ දෙමාපියන් එනම් දරුවන්ගේ ආදරණීය ආච්චාලා සීයලා වෙනුවෙන් ඉටුකළ යුතු වැදගත්ම කොටසක් ලෙස ඔවුන්ගේ පෝෂණය කෙරේ අවධානය යොමු කිරීම දැක්විය හැකියි. වියපත් වීමේ ක්‍රියාවලිය  හා බැඳුනු ශාරීරික හා මානසික හේතු ඔවුන්ගේ ආහාර රටාව කෙරෙහි බලපෑම් ඇති කරවයි. ඒ සම්බන්ධව සාකච්ඡා කිරීම මේ ලිපියේ අරමුණයි‍.

දත් වැටීම 

වියපත්වීමත් සමඟ ස්වභාවයෙන්ම ඇති වන තත්ත්වයකි දත් වැටීම. සමහර වැඩිහිටියන් හට දත් තිබුණ ද විදුරුමස් ආසාදන වැනි තත්ත්වයන් ඇති වීම හේතුවෙන් ඝන ආහාර සැපීම අපහසු වේ. නියමිත පරිදි ආහාර සැපීමට නොහැකි බැවින් ආහාර ගිලීම සහ දිරවීම අපහසු වේ. වැඩිහිටියන්හට ආහාර ලබා දීමේ දී ඔවුන්ට සැපීමට හා ගිලීමට පහසු ආකාරයෙන් ආහාර පිළියෙල කර දිය යුතු අතර එසේ පිළීයෙල කළ නොහැකි ආහාර වෙනු‍වට විකල්ප ආහාර ලබා දීම කළ හැක. ආහාර පිළියෙල කරන ක්‍රම විවිධාංගීකිරීමෙන් මෙම පහසුව ඇති කර ගත හැක.  

කන් ඇසීම සහ ඇස් පෙනීම දුර්වල වීම

මූලික වශයෙන් සංවේදී ඉන්ද්‍රියන් දුර්වල වීම හේතුවෙන් ආහාර මගින් ඇති කරන උත්තේජනය වැඩිහිටියන් තුල දක්නට ලැබෙන්නේ අඩුවෙනි. ආහාරය කෙතරම් ප්‍රසන්න ආකාරයෙන් පිළිගැන්වුව ද එය දුර්වල ඇස් පෙනීම හේතුවෙන් වැඩිහිටියා තුළ ආහාර ගැනී‍මට පෙළඹවිමක් ඇති නොකරයි. එසේම ආහාරයක් සැපයීමේ දි එය ගැන උත්තේජනයක් ඇති වන ආකාරයෙන් විස්තර කිරීම කන් ඇසීම දුර්වල වූ වැඩිහිටියෙක් කෙරෙහි ප්‍රතිඵලදායක‍ නොවේ.

සුවඳ හා රස දැනීමේ සංවේදීතාව අඩු වීම

වියපත් වීමත් සමග ඇති වන ස්වභාවික තත්ත්වයකි ආහාරයක සුවඳ සහ රස අඩු දැනීමේ හැකියාව අඩු වීම. එය ඉන්ද්‍රිය දුර්වලතා හේතුවෙන් සංවේදීතාව අඩුවීමක ප්‍රතිඑලයකි. සුවඳ සහ රස යන සාධක දෙක ආහාරයක් කෙරෙහි උත්තේජනය ඇති කරන ප්‍රධානම සාධක දෙක‍ වේ.

ඇනෝරෙක්ෂියා රෝගය

මෙය බර අඩු කර ගැනීම‍ සඳහා සිතා මතා ආහාර වර්ජනය කිරිමේ මානසික තත්ත්වය මේ නමින් හඳුන්වන නමුත් වැඩිහිටියන් තුල මෙය හඳුනා ගන්නේ වෛද්‍යමය හේතු මත ආහාර කෙරෙහි ඇති රුචිය අඩු වීම හෝ නැති වී යාම ලෙසය. මෙය කෙටි කාලීන ‍හෝ දීර්ඝ කාලීන වශයෙන් පැවතිය හැකිය. මෙය වැඩිහිටියන්ගේ පෝෂණ තත්ත්වය කෙරෙහි ඉතා අයහපත් බලපෑමක් ඇති කරයි. 

ශාරීරික වේදනා

විවිධ රෝගාබාධ හේතුවෙන් සහ අස්ථි දුර්වලතා හේතුවෙන් ඇතිවන වේදනාවන් නිසා වැඩිහිටියන් කොතෙක් ආහාර රුචිය පැවතිය ද ආහාර ලබා ගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කරයි. විශේෂයෙන්ම මුඛ ආශ්‍රිත පිළිකා, ආහාර මාර්ගය ආශ්‍රිත පිළිකා වැනි රෝග ආහාර  ගැනීමේ දී  වැඩිහිටියාට තද වේදනාවක් ඇති කරයි.

වැඩිහිටියාගේ ශරීරයේ ඇතුලත සිදුවන වෙනස් කම්

• ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියේ ඇති වන වෙනස්කම්

ආහාර ජීර්ණ පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරීත්වය දුර්වල වීම නිසා ආහාර ජීිර්ණ අපහසුතා වැඩිහිටියන් අතර සුලබ වේ. මේ හේතුවෙන් සමහර ආහාර වර්ග ගැනීමට ඔවුන් මැලි වෙති. එම ආහාර මගින් ලැබෙන පෝෂක කොටස් ප්‍රමාණවත් පරිදි නොලැබීම ඔවුන්ගේ පෝෂණ තත්ත්වය පහළ දමයි. 

• හෘදය ආශ්‍රිත රෝග තත්ත්වයන්

මෙම රෝග තත්ත්වය නිසා වෛද්‍ය උපදෙස් මත ආහාර පාලනය කිරීමට සිදුවන අතර ලබා ගන්න ඖෂධ හේතුවෙන් ආහාර  රුචිය අඩු විය හැක.

• වකුගඩු ආශ්‍රිත රෝග

ආහාර පාලනය කිරීමට හේතුවන වකුගඩු රෝග තත්ත්වය හේතුවෙන්  වැඩිහිටියන්ගේ පෝෂණ තත්ත්වය පහළ යයි. විශේෂයෙන්ම පළා වර්ග ආහාර ගැනීම සීමා කිරීමට වන නිසා විටමින් ඌණතා ඇතිවේ. 

• ආහාර රටා සහ පුරුදු 

වැඩිහිටියන්ගේ ආහාර පිළියෙල කරන සහ අනුභව කරන රටා සහ පුරුදු එකිනෙකාට වෙනස් විය හැක . සමහර වැඩිහිටියන් විවිධ සංස්කෘතිකමය හේතු නිසා සමහර ආහාර ප්‍රතික්ෂේප කරයි. එසේම ඔවුන්ගේ ආහාර රටා වියපත් බව සමඟ වෙනස් කළ යුතු අවස්ථා ඇති විය හැක. 

• ආර්ථික තත්ත්වයන්

කෙතරම් පෝෂණය පිළිබඳ දැනුමක් තිබුණ ද , ආහාර ගැනීමේ අවශ්‍යතාවය තිබුණ ද ආහාර මිලදී ගැනීමේ හැකියාව නොමැති  ව‍ැඩිහිටිියන් තමාගේ ආර්ථික ශක්තියට ගැලපෙන අයුරින් ආහාර රටාවකට පුරුදු වේ. මෙහිදී ආහාර වල පෝෂණ ගුණයට වඩා ඔවුන් සලකා බලන්නේ එහි මිලයි.

• හුදකලා බව/ විෂාදය

මෙම සමාජමය සහ මානසික තත්ත්වයන් වැඩිහිටියන්ගේ ආහාර රටාවන් වෙනස් කරයි. ආහාර නොගෙන සීටීමට හෝ ආහාර විශාල වශයෙන් ගැනීමට වැඩිහිටියා පෙලඹෙන අතර ඇති වන අතර ආහාර ලබා ගැනීමේ ක්‍රමවත් බව ද ඔවුන්ගෙන් ගිලිහී යයි. මෙය සමාජයේ අඩු අවධානමක් ලබන තත්ත්වයකි. 

• පෝෂණය පිළිබඳව දැනුම මද බව

තම වයසට සහ රෝගාබාධ වලට ගැලපෙන අයුරින් පෝෂණය සහිත ආහාර වේලක් සකස් කරගැනීමට අවශ්‍ය අවබෝධය නොමැති කමින් ඒකාකාරී ආහාර රටාවක් පුරුදු වී සිටින වැඩිහිටියන් දැකිය හැකිය. පෝෂණ ඌණතා ඇති වීමට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නෙ මෙයයි. 

• ඖෂධ සහ ආහාර සමඟ ඇතිවන ප්‍රතික්‍රියා

වැඩිහිටියා ලබා ගන්නා ඖෂධ හේතුවෙන් ආහාර අරුචිය ඇතිවනවා පමණක් නොව ආහාර වල විටමින් ආදිය ශරීරයට උරා ගැනීම ද වලක්වා ලයි. එවිට එම ඌණතා මගහරවා ගැනීමට එම ආහාර වැඩි වශයෙන් ලබා ගත යුතු වේ.

වැඩිහිටි පුද්ගලයන්ගේ පෝෂණ තත්ත්වය මැන ගැනීම

මේ සඳහා ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකය භාවිතා කෙරේ. මෙයින් මැන බලන්නේ තම ශරීරයේ උසට සරිලන බරක් තිබේද යන්නය. මෙය බී. එම්. අයි. අගය (Body Mass Index –BMI) ලෙස කෙටියෙන් හැඳින්වේ.

ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකය ගණනය කිරීම

පහත වගුවෙන්  ශරීර ස්කන්ධ දර්ශකය අනුව ඔබට උසට සරිලන බරක් තිබේදැයි පහසුවෙන් ගණනය කළ හැක. 

වැඩිහිටියන්ගේ බර අඩුවීමට හේතු 

අවුරුදු 50 පමණ වන තෙක් පුද්ගලයන්ගේ  බර වැඩිවේ. අවුරුදු 70ක් පමණ වනතෙක් සාපේක්ෂව ස්ථිර වශයෙන් එම බර ප්‍රමාණය පවතී. ඉන්පසුව ක්‍රමයෙන් බර අඩුවීමට පටන් ගනී. මාංශ  ස්කන්ධය අවුරුදු 20 න් පසුව එක් අවුරුද්දකට කිලෝ ග්‍රෑම්  0.3 කින් අඩුවීමට පටන් ගනී. මෙයට සාපේක්ෂව ශරීරයේ මේද ප්‍රමාණය ඉහල යන අතර එම තත්ත්වය අවුරුදු 65 – 70 දක්වා පවතී. 

වැඩිහිටියන්ගේ බර අඩුවීම වියපත් බවෙහි සාමාන්‍ය ලක්ෂණයක් නොවේ. එයට බලපාන ප්‍රධාන හේතු පහත දැක්වේ.

• ශාරීරික රෝගාබාධ
• දන්ත සෞඛ්‍ය ගැටළු
• විෂාදය
• ඖෂධ
• ශරීරයේ ක්‍රියාකාරීත්වය දුර්වල වීම
• ඩිමෙන්ෂියාව
• පාචනය
• ගිලීමේ අපහසුතා

පෝෂණය සඳහා බලපාන සාධක

• වයස

• ස්ත්‍රී පුරුෂ බව

• සෞඛ්‍ය තත්ත්වය

• ශාරීරික ක්‍රියාකාරකම්

• ආගම සහ සංස්කෘතිය

ආහාර සහ පෝෂණය පිළිබඳ සැලකිලිමත් වීමේ දී ආහාර පිරමීඩය මගින් දක්වා ඇති ආහාර ගැනීමේ රටාව ඉතා වැදගත් වේ.             

මෙහි පළවෙනි කොටසෙන් දක්වා ඇත්‍තේ වැඩිම වශයෙන් ආහාරට එකතු කරගත යුතු ආහාර කොටස් වන කාබෝහයිඩ්‍රේට් සහිත ආහාර වේ. බත් , පාන් , බතල සහ රොටී වැනි දෑ.ශරීර ශක්තිය ලබා දෙන්‍නේ කාබෝහයිඩ්‍රේට් මගිනි.

දෙවන කොටස විටමින් සහ ඛනිජ ලවණ අඩංගු ආහාර කොටස් වන අතර ඒවා මීළඟට වැඩි වශයෙන් ආහාරයට එක් කර ගත යුතු වේ. එළවළු සහ පලතුරු වල මේ පෝෂ්‍ය කොටස් අඩංගු වේ. ශරීරය ලෙඩ රෝග වලින් ආරක්ෂා කිරීම විටමින් සහ ඛණිජ ලවණ වල ප්‍රධානම කාර්යය වේ. මෙම ආහාර බොහෝ විට තන්තු බහුල ආහාර වන බැවින් වැඩිහිටියන් සඳහා ඉතා වැදගත් වේ. මෙමගින් ආහාර ජීර්ණය පහසු කරන අතර වැඩිහිටියන් අතර බහුල වශයෙන්ම ඇති මළ බද්ධය වැනි ගැටළු සඳහා විසඳුම් ලබා දේ. 

තුන්වෙනි කොටස අඩු වශයෙන් ආහාරයට එක් කර ගත යුතු කාණ්ඩයක් වන ප්‍රෝටීන්ය. මෙම ශරීරය වැඩීමට සහ ශරීර සෞඛ්‍ය පවත්වාගෙන යාමට උපකාරී වේ. මාළු, මස්, කිරි බිත්තර ප්‍රධාන ප්‍රෝටීන් ප්‍රභවයන් වන අතර ශාක ප්‍රභවයන් ලෙස කඩල , මුං ඇට , ‍සෝය සහ බඩ ඉරිගු දැක්විය හැක. 

හතරවන කාණ්ඩයෙන් ඉතා මද වශයෙන් ආහාරයට එක් කර ගත යුතු ආහාර වන මේදය, සීනි බහුල ආහාර සහ ලුණු දැක්වේ . මේ ආහාර මගින් පෝෂණයක් ලබා‍ නොදෙනවා පමණක් නොවේ බෝ නොවන රෝග සඳහා ප්‍රබල ආකාරයෙන් දායක වීමක් ද වේ.

විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන 

රේණුකා තෙන්නකෝන් මහත්මිය

කථිකාචාර්ය

ශ්‍රී ලංකා පදනම් ආයතනය

නිවසේ සිටින වැඩිහිටියන් ඒ කියන්නේ අපේ දරුවන්ගේ ආච්චිලා සීයලාගේ පෝෂණ තත්ත්වය සම්බන්ධව වඩාත් කල්පනාකාරීව සිතිය යුතු බව අපි කවුරුත් දන්නා කරුණක්. වැඩිහිටියන් මුහුණ දෙන රෝග තත්ත්ව අනුව ඔවුන්ගේ ආහාර වේල විශේෂයෙන් සැකසීමට සිදු වන අවස්ථාවන් ඇත. 

• අධික තන්තුමය ආහාර‍ වේලක් 

අධික ස්ථූලතාවය , මල බද්ධය , අධි කොලෙස්ට්‍රෝල්  සහ හෘදය ආශ්‍රිත රෝග පවතින වැඩිහිටියන් සඳහා මෙම වර්ගයේ ආහාර වේලක් ලබා දීම යෝග්‍ය වේ. සාමාන්‍ය  ආහාර ‍වේලක් සඳහා ලබා දෙන එළවළු ‍ප්‍රමාණය දෙගුණ කිරීම මෙම ආහාර වේලක් සකසා ගැනීමේ සරලම ක්‍රමයයි. සුදු පාන් වෙනුවට පරළු පාන් ලබා දීම තවත් එක් ක්‍රමයකි. ධාන්‍යමය ආහාර ලබා දීමට නිර්දේශ වී ඇත්නම් ඒ සඳහා වඩාත් සුදුසු වන්නේ ඕට්ස් නැමති ධාන්‍ය වර්ගයයි. එහි තන්තු ප්‍රමාණය අධිකය. පළතුරු ලබා දෙන විට වියළි පලතුරු වෙනුවට තන්තු අධික අඹ , කෙසෙල් වැනි දේ තෝරා ගන්න. 

• සැහැල්ලු ආහාර වේලක්

ආමාශයික ප්‍රදාහ වලින් පීඩා විඳින වැඩිහිටියන් වෙනුවෙන් මෙම කාණ්ඩයේ ආහාර වේලක් නිර්දේශ කළ හැක. පොත්ත රහිත පළතුරු , කුළුබඩු නොදැමූ ආහාර, ගැඹුරු තෙලේ නොබඳින ලද ආහාර ලබා දිය යුතු අතර පරළු පාන් , ධාන්‍යමය ආහාර (සීරියල්) , කෝපි , තේ හෝ සිට්‍රික් අම්ලය අධික දෙහි , දොඩම් වැනි පාන වර්ග අයත් වන්නේ ලබා දිය නොහැකි ආහාර වර්ග ඝනයටයි. 

• ලුණු / සෝඩියම් අඩු ආහාර වේලක් 

අධි රුධිර පීඩනය , හෘද රෝග සහ වකුගඩු ආශ්‍රිත රෝග පවතින වැඩිහිටියන් සඳහා ලබා දිය යුතු වර්ගයේ ආහාර වේලක් වෛද්‍ය නිර්දේශ මත ලුණු නොයොදා හෝ ලුණු ඉතා අඩුවෙන් යොදා ආහාර සකස් කළ යුතු වේ. එසේම එම් එස් ජී ( මොනෝසොඩියම් ග්ලූතමේට්) හෙවත් සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයේ පවතින රස කාරක  හෝ සෝස් වර්ග එක් නොකල යුතු වන්නේ එම ආහාර වල ලුණු අධික වන බැවිනි. සකස් කර ඇති ආහාර අතුරින් ලුණු දමා  ඇති මස් , මාළු, බිත්තර , සෝයා සෝස්, ඔයිස්ටර් සෝස් , ටින් කරන ලද ආහාර , අල පෙති වැනි දෑ ආහාර එක් කර ගැනීමෙන් වැලකිය යුතුය. 

• අඩු මේද  ආහාර වේලක්

කෑම දිරවීමේ අපහසුතා සහ අගන්‍යාශ සංකූලතා ඇති වැඩිහිටියන් සඳහා නිර්දේශ කෙරෙන්නේ මේදය අවම ආහාර වේලකි. මේ සඳහා පොල් කිරි, බටර් , මාගරින් වැනි දෑ භාවිත නොකරයි. කුකුළු මස් ආහාරයට ලබා දෙන්නේ  නම් එහි හම කොටස් අයින් කර හොඳින් පිසිය යුතුය. එළවළු තෙල් මද වශයෙන් භාවිත කර ආහාර පිසින්න. වඩාත් සුදුසුම ක්‍රමය වන්නේ හුමාලයෙන් පිසීමයි.

• කොලෙස්ට්‍රෝල් අඩු ආහාර වේලක්

හෘද රෝග වැළදී ඇති හෝ අවධානමක් ඇති පුද්ගයන් සඳහා නිර්දේශ කරන ආහාර වේලකි. බිත්තර කහ මදය, බටර් , හරක් මස්, එලු මස් , ‍පොල් කිරි භාවිත නොකළ යුතු අතර ඉස්සන් සහ දැල්ලන් වැනි අධික කොලෙස්ට්‍රෝල් සහිත ආහාර සීමා සහිතව එක් කළ යුතුය.

• අඩු ප්‍රෝටීන්  ආහාර වේලක් 

මෙම වර්ගයේ ආහාර වේලක් නිර්දේශ වන්නේ වකුගඩු සහ අක්මාව ආශ්‍රිත ගැටළු ඇති වැඩිහිටියන් වෙනුවනි. කිරි හෝ ඒ ආශ්‍රිත ආහාර , කුරුට්ට සහිත ධාන්‍ය , ක්‍රීම් සුප්, මාංශ සහිත සුප්, මුහුදු ආහාර , ඇට වර්ග ආහාරයට එක් කිරීම නොකළ යුතුය.  එසේම ආහාර කුඩා වේල් වශයෙන් ලබා දීම වැදගත් වේ.

• දියවැඩියා රෝගීන් සඳහා 

සීනි, පැණී හෝ ග්ලූකොලින් රහිත ආහාර වේලක් සෑම විටම දියවැඩියා රෝගයෙන් පෙලෙන වැඩිහිටියෙක් වෙත ලබා දිය යුතු වේ. අතුරුපස, බීම, ටින් කල පළතුරු ආදිය පිරිනැමීමේ දී ඒවා සීනි රහිත වන්නේ දැයි බැලිය යුතුය.  එසේම ලබා දෙන ආහාර ප්‍රමාණය ද සීමා සහිත ‍වේ. උදාහරණ ලෙස එක් වේලක් සඳහා බත් කෝප්ප – 1/නූඩ්ල්ස් කෝප්ප – ½/පාන් පෙති – 1/කුඩා කෙසෙල් ගෙඩි – 1/පැපොල් කෑලි – ½  වශයෙන් ආහාර සීමා කළ යුතු වේ.

• කැලරි අඩු ආහාර වේලක් 

ස්ථූලතාවයෙන් යුක්ත පුද්ගලයන් සඳහා සෑම විටම ලබා දිය යුත්තේ කැලරි අඩු ආහාර වේලකි. එහෙත් පෝෂණයේ සමබර බව ආරක්ෂා කළයුතු වේ. කැලරි වැඩි ආහාර මෙන්ම ගැඹුරු තෙලේ බදින ලද ආහාර ලබා දීමෙන් වැලකිය යුතුය. එසේම තෙල් සහිත ආහාර පාලනය කළ යුතුය. ස‍ීනි සහ සීනි සහිත ආහාර අවම කළ යුතු අතර තන්තුමය ආහාර වර්ග වැඩි වශයෙන් ආහාරයට එක් කර ගත යුතු වේ. කාබෝහයිඩ්‍රේට් සහිත ආහා‍ර සීමා සහිතව ලබා දිය යුතුය. එයට පිළියමක් ලෙස ලබා දෙන ආහාර ප්‍රමාණය අඩු කිරීමට පුළුවන.

වැඩිහිටියකුගේ දෛනික පෝෂණ අවශ්‍යතාවය

වැඩිහිටියාට රැකවරණ දෙන පුද්ගලයාට පෝෂණ අවශ්‍යතා පිළිබඳ දැනුමක් තිබීම සැබවින්ම වැඩිහිටියාගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය යහපත් කරවීමට උපකාර වේ. 

වැඩිහිටියන්ට ආහාර ලබා දිය හැකි විවිධ ඉරියව්

• සාමාන්‍ය ක්‍රමය
• වැඩිහිටියා ඇඳ මත කොට්ට ආධාරයෙන් හාන්සි කරවීම
• රෝද පුටුවේ හිඳුවා කෑම මේසය වෙතට ගෙන ඒම
• දියරමය ආහාරයක් බෝතලයක් සහ සූප්පුවක් මගින්
• ඝන ආහාරයක් ඇඳේ නිදා සිටින ඉරියව්වෙන්

ආහාර පිළියෙල කිරීමේ දී සැලකිලිමත් විය යුතු කරුණු 

• කෑම පිළියෙල කිරීමට පෙර සහ පසු අත් හොඳින් සෝදා පිරිසිදු කර ගැනීම

දෑත් සේදීමේ සම්මත ක්‍රමය – ආහාර පිළියල කිරිමේ දී හා පිලිගැන්‍වීමේ දී දෑත් වල පිරිසිදු බව පිළිබඳව විශේෂ අවධානයක් යොමු කළ යුතුය. එය වැඩිහිටියාට මෙන්ම ඔබට ද‍ බෝවන රෝග වලින් සහ විෂබීජ වලින් ආරක්ෂා වීමට සුදුසු මගක් වනු ඇත. දෑත් ‍  සේදීමේ සම්මත ක්‍රමය පහත රූප සටහන් වල දක්වා ඇත.

• පිසූ ආහාර සහ නොපිසූ ආහාර එකට  ගබඩා  නොකිරිම 
• පිසින ලද ආහාර වැඩිහිටියාට ලබා දෙන තෙක් හොඳින් වසා තබන්න
• කලින් පිසින ලද ආහාර උණුසුම් කිරීමේ දී නියමිත උෂ්ණත්වයට නියමිත කාලසීමාවක් දක්වා උණුසුම් කිරීම
• වරක් අනුභව කරන ලද ආහාර ආහාර කොටස් නැවත වතාවක් සඳහා නොපිළිගන්වන්න. එම ආහාර වල කෙළ මිශ්‍ර වී තිබීම නිසා ඉක්මනින් බැක්ටීරියා සමඟ ප්‍රතික්‍රියා කර නරක් විය හැක.
• පළතුරු සහ එළවලු කැපීමට ගන්නා පිහි මස් , මාළු කැපීම සඳහා භාවිතා නොකිරීම. 

විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන 

රේණුකා තෙන්නකෝන් මහත්මිය

කථිකාචාර්ය

ශ්‍රී ලංකා පදනම් ආයතනය

වියපත් වීමත් සමඟම පුද්ගලයෙකුට අවශ්‍ය ශක්ති ප්‍රමාණය පහළ බසී. මෙයට එක් හේතුවක් ලෙස ශාරීරික ක්‍රියාශීලි බව අඩුවීම දැක්විය හැක. ශරීර අභ්‍යන්තරයේ සිදුවන වෙනස්කම් සමඟ ආහාර දිරවීමේ වේගය 15% – 20% අතර ප්‍රමාණයකින් අඩුවන අතර ශරීරයේ මේද සෛල ඉහල යාමක් සිදුවේ .

තවද කා‍බෝහයිඩ්‍රේට් සඳහා ඇති ශාරීරික ඉල්ලුම වියපත් වීමත් සමඟම පහළ යයි. ශරීරයේ සීනි පාලන හැකියාව අඩු වීම හේතුවෙන් ශරිරයේ සීනි මට්ටම පහළ  සහ ඉහල යාම යන තත්ත්වයන් ඇත‍ි වේ. වියපත් වූවන්ගේ ශරීරයේ ඉන්සියුලින් සංවේදීතාව වර්ධනය කිරීම කිරීම සඳහා සමබල ශක්ති ජනක ආහාර වේලක් ගැනීම, බර පාලනය සහ දෛනික ශාරීරික ක්‍රියාකාරකම් වල නිරත වීම යෝග්‍ය වේ. ශක්තියෙන් 50% කොටසක් අප ලබා ගන්නේ කාබෝහයිඩ්‍රේට් වලිිනි.

ශරීර අභ්‍යන්තරයේ ප්‍රෝටීන් නිශ්පාදන ක්‍රියාවලිය මන්දගාමී වීම හේතුවෙන් ඇතිවන ප්‍රෝටීන් මද කම සපුරාලීම සඳහා ශරීරයේ ගබඩා කරගෙන ඇති ප්‍රෝටීන් සංචිතයේ පහළ යාමක් සිදුවේ. දෛනිකව ප්‍රෝටීන් අවශ්‍යතාවය සපුරා ගැනීම සඳහා කිරි සහ මුදවන ලද කිරි වඩාත් යෝග්‍ය ආහාර ලෙස පෙන්වා දිමට හැක්කේ එම ආහාරවල ලැක්ටික් අම්ලය අඩංගු වන හෙයිනි. වියපත් වීමත් සමඟ ඇතිවන ආහාර රුචිය අඩු වීම, ජීර්ණ අපහසුතා නිසා පුද්ගලයන් බොහෝ විට ප්‍රෝටීන් සහිත ආහාර පරි‍භෝජනයට ගැනීම අඩු කරන ‍නිසා ඔවුන්ට ආසාදන තත්ත්වයන්ට සහ රක්තහීනතාව යන තත්ත්වයන්ට මුහුණ දීමට සිදුවේ.

තවද ආහාරයේ ඇති ලිපිඩ ප්‍රමාණය ඉහල නම් එය වැඩිහිටියන්ට ඩිමෙන්ෂියා සහ හෘදය ආශ්‍රිත රෝග වලට අවධානමක් ඇති කරයි. ඔවුන්ට ලබා දෙන ආහාර වල අසංතෘප්ත මේදය පාලනය කොට සංතෘප්ත මේදය ලබා දීමට අවධානය යොමු කල යුතුය. ‍ඔමේගා – 3 සංඝටකය බහුල ආහාර ප්‍රමාණවත් පරිදි ලබා දීමෙන් පෙනීමේ අපහසුතා , හිසකේ ගැලවී යාම, ජීර්ණ අපහසුතා , වකුගඩු ආශ්‍රිත රෝග මෙන්ම මානසික ආතතිය පාලනය කර ගැනීමට ද හැකිවේ. 

වැඩිහිටියන් බොහෝ විට විටමින් ඩී ඌණතාවයට ලක් වීමේ අවදානමකට මුහුන දෙන අතර ඊට හේතුව වන්නේ ඔවුන් හිරු එළියට නිරාවරණ වීම අඩු වීම සහ වකුගඩු ක්‍රියාකාරීත්වය අඩුවීමයි. කැල්සියම් සහ විටමින් සහිත ආහාර ලබා දීමෙන් ඔවුන්ගේ ඇටකටු ශක්තිමත් වන අතර අස්ථි බිඳී යාම වැලක්විය හැකිය. පාකින්සන් වැනි රෝග තත්ත්වයන් ඇති වැඩිහිටියන්ගේ ද විටමින් ඩී ඌණතාව දැකිය හැකිය.  දුම්පානය, ආතතිය සහ ඖෂධ භාවිතය සහිත වැඩිහිටියන්ගේ විටමින් සී අවශ්‍යතාව ප්‍රබල වේ. ප්‍රතිඔක්සිකාරක ගුණයෙන් යුත් විටමින් ඊ සහ විටමින් සී වැඩිහිටියන්ගේ සෞඛ්‍ය තත්ත්වය යහපත් කිරීමට උපකාරී වේ. දෛනිකව විටමින් සී මිලි ග්‍රෑම් 150 – 250 ත් අතර ලබා ගන්නා වැඩිහිටි පුද්ගලයෙකුට ඇසේ සුද මතුවෙීමේ අවධානම අවම කර ගැනීමට හැකිය. වියපත්වීමේ ඇති වන ශරීර ප්‍රතිශක්තිකරණය පහළ යාමට එරෙහිව සටන් කිරීමේ ප්‍රබල හැකියාවක් විටමින් ඊ සතුවේ. දෛනිකව විටමින් ඊ  මිලි ග්‍රෑම් 200 ක් පරි‍භෝජනයට ගන්නා වැඩිහිටියකුට ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතියේ ඇතිවන සංකූලතා වලක්වා ගත හැක. ගැස්ට්‍රයිටිස් වැනි රෝග තත්ත්වයෙන් පීඩා විඳින පුද්ගලයකුට විටමින් බී 6 අවශ්‍යතාවය ඇත. මධ්‍යසාර භාවිතය සහ අග්‍යනාශයේ දුර්වල ක්‍රියාකාරීත්වය හේතුවෙන් විටමින් බී 6 අවශ්‍යතාව වැඩි විය හැක. එසේම ප්‍රතිශක්තිකරණය වර්ධනය කිරීම උදෙසා ද විටමින් බී උපකාර වේ.

පෝෂණය සම්බන්ධයෙන් වැඩිහිටියන් තුල ඇතිවන සෞඛමය ගැටළු

• ස්ථූලතාවය 

• මන්ද පෝෂණය සහ මද පෝෂණය

• ඔස්ටියෝපොරෝසීස් 

• හෘදය ආශ්‍රිත රෝග

• දියවැඩියාව

• පිළිකා

වැඩිහිටියන්ට ලබා දිය හැකි ආහාර වට්ටෝරු 

• දියරමය ආහාර වේලක්

පෙරා ගත් සුප්, කිරි සහ චොක්ලට් පානයන් දියරම ආහාර වශයෙන් වැඩිහිටියෙකුට ලබා දිය හැක. ආහාර සැපීමේ සහ ගිලීමේ අපහසුතා පවතින පුද්ගලයන් සඳහා මෙන්ම ඝන ආහාර ජීරණ අපහසුතා ඇති පුද්ගලයෙකුට මේ ආකාරයේ ආහාර වේලක් ලබා දිය යුතුය. මෙම වර්ගයේ ආහාර වේල් ලබා දිය යුත්තේ කෙටි කාලීනව වන අතර එමඟින් නිසි පෝෂණයක් වැඩිහිටියාට නොලැබෙන බව සිහි තබා ගත යුතුය. පෙරකී අපසුතා ඉවත් වූ සැනින් මෘදු ආහාර වේලක් සැපයීමට වැඩිහිටියා වෙනුවෙන් ආහාර  පිළිගන්වන ‍පුද්ගලයාට අවබෝධයක් තිබීම වැදගත්ය.

• තලපමය ආහාර වේලක්

කුකුළු මස් , මාළු හෝ කැඳ හෝ එළවළු සුප් හොඳින් බ්ලෙන්ඩරයක් මගින් කැබලි කර හෝ මතගා තලපයක් වශයෙන්  ලබා දීමට පුළුවන. ආහාර සැපීමේ අපහසුතා ඇති, දත් නොමැති , ආහාර ගිලීමේ අපහසුතා ඇති වැඩිහිිටියන් සඳහා නිර්දේශ කිරීමට පුළුවන. මෙම ආහාර සැකසීමේ දී කුළුබඩු අවම වශයෙන් භාවිතා කළයුතු අතර ආහාරයේ පෝෂණ තත්ත්වය වැඩි කිරීම සඳහා ආහාර බ්ලෙන්කිරීමේ දී වතුර වෙනුවට සුප්  එකතු කළ හැක. ආහාරයට බිත්තර එකතු කරන්නේ නම් එය වෙනම බ්ලෙන්ඩ් කර පිළිගැන්විය යුත්තේ එමගින් සම්පූර්ණයෙන්ම ආහාරයේ රසය වෙනස් හෙයින් සහ අප්‍රසන්න දුඟඳක් ඇතිවීම වැලැක්වීම සඳහාය. පළතුරු පිළිගන්වන්නේ නම් එය පොතු සහ ඇට ඉවත් කර ද පොඩි කර  ලබා දෙන්න. 

• මෘදු ආහාර වේලක් 

බත් කැඳ, හුමාලයෙන් තම්බන ලද මාළු, පුඩින්, චීස්  සහ යෝගට් මෙම ආහාර වේලට ලබා දිය හැක. ආහාර සැපීමේ සහ ගිලීමේ අපහසුතා ඇති වැඩිහිටියන් සඳහා මෙම ආහාර ලබා දීමට පුලුවන. කෙටි කාලීන රෝගී තත්ත්වයන්ට ගොදුරු වී සිටින , ශෛල්‍ය කර්මයකින් පසු සුවය ලබන , ඇඳ ගතවී සිටින  හෝ වමනය , පාචනය වැනි තත්ත්වයන්ට ලක් වී සිටින වැඩිහිටියන් සඳහා මෙම වර්ගයේ ආහාර නිර්දේශ කිරීමට පුළුවන. ආහාර වල දියර ස්වභාවය මද වශයෙන් තිබිය යුතු වන අතර ප්‍රෝටීන් සහිත ආහාර ලබා දීම වැදගත් වන අතර මස් , මාළු කටු ඉවත් කර ඉතා හොඳීන් පොඩි කර ගැනීම අත්‍යාවශය වේ. එළවළු පමණක් ලබා දෙන අවස්ථාවල විවිධ එළවළු යොදා ගැනීමෙන් පෝෂණ ඌණතා ඇති වීම වලක්වා ලිය හැකිය. 

• සාමාන්‍ය ආහාර වේල 

විශේෂ පෝෂණ අවශ්‍යතා නොමැති ‍නිරෝගී වැඩිහිටියෙකු උදෙසා කිසිදු ආහාර වර්ග සීමාවක් නොමැතිව ලබා දිය හැකිය. එසේ වුවද සමබල ආහාර වේලක් ලබා දීම සහ අනවශ්‍යාකාරයෙන් ලුණු , සීනි සහ මේදය භාවිතා නොකර ආහාර පිළියෙල කිරීම වැඩිහිටියාගේ නිරෝගී බව දීර්ඝ කාලීනව ආරක්ෂා කර දීමට ඉවහල් වේ.

• නිර්මාංශ ආහාර වේල

වැඩිහිටියෙකු තම රුචිය හේතුවෙන් හෝ ආගමික  හේතු නිසා  නිර්මාංශ     ආහාර වේලක් ලබා ගැනීමට යොමු විය හැක. මෙම ආහාර පිළියෙල කිරීමේ ද ලූණු වර්ග යොදා නොගනීම සම්මතයකි. එසේම මාංශ සහිත කිසිදු ආහාරයක් හෝ රස කාරකයක් යොදා නොගත යුතු වේ. පූර්ණ නිර්මාංශ නොවන කෙනෙකුට බිත්තර සහ කිරි ආශ්‍රිත ආහාර ලබා දිය හැකිය.

විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන 

රේණුකා තෙන්නකෝන් මහත්මිය

කථිකාචාර්ය

ශ්‍රී ලංකා පදනම් ආයතනය