විවාහක යුවළක් දරු පැටියෙක් ගැන සිහින දකින්නේ බොහොමත්ම ආදරෙන්. දරුවෙකු පිළිසිඳ ගැනීමට කාන්තාවකට සුදුසුම වයස් සීමාව ලෙස වෛද්‍යවරුන් අවුරුදු 21ත් 35 ත් අතර කාල සීමාව දක්වන්නේ ඒ වයස් සීමාව තුළ මවට මෙන්ම දරුවාටත් සංකූලතාවන් අවම විය හැකි නිසාය. සාමාන්‍යයෙන් දරු පැටිකෙු වෙනුවෙන් උත්සාහ කරන පළමු මාසය තුළ කාන්තාවක් ගැබ් ගැනීමේ සම්භාවිතාවය 20% ලෙසද මාස හයක් තුළ 75%ක් ලෙසද වසරක් පුරා 80%ක් ලෙසද දැක්වෙනවා. ගැබ් ගැනීම සඳහා සුදුසුම වස් සීමාවේ සිටින යම් යම් රෝග තත්ත්ව නොමැති කාන්තාවන් වසරක් පුරා පිළිසිඳ ගැනීමට උත්සාහ දැරිය හැකියි. අක්රමවත් ඔසප් චක්‍රයක් හෝ වෙනයම් සංකූලතාවයන් ඇති කාන්තාවන් මාස හයක් උත්සාහ කිරීමෙන් අනතුරුව අසාර්ථක වූ තැන වෛද්‍යවරයෙකු හමුවිය යුතුය.
මෙසේ දරු පිළිසිඳ ගැනීම සඳහා උත්සාහ දරා තවත් ප්රතිකාර ක්රම වෙත යොමු වීමෙන්ද අසාර්ථක වූ තැන එවන් කාන්තාවක් අවසානයට IVF (Invitro Fertilization) ප්රතිකාරය සඳහා යොමු කෙරේ. මෙහිදී කාන්තාවගේ ඩිම්බයක් සහ පුරුෂාගේ ශුක‍්‍රාණුවක් බාහිරව සංසේචනය (රසායනාගාරයක් තුළ දී ) සිදුකර ගර්භාෂයේ තැන්පත් කිරීම සිදු කරයි. මෙසේ ශුක‍්‍රානුව හා ඩිම්බය බාහිරව සංසේචනය වී සෑදෙන්නේ යුක්තානුවයි. ඉන්පසු එය ගර්භාෂය තුළ වර්ධනය හා සංවර්ධනය වේ. මෙහිදී ඩිම්බ නිෂ්පාදනය වැඩි කිරීම සඳහා ඖෂධ ලබාදීමක් සිදු කෙරේ.
IVF ප්රතිකාර ක්‍රමය ක්රියාත්මක වන ආකාරය
මෙහිදී සිදුවන්නේ කාන්තාවගේ සහ පුරුෂාගේ ඩිම්බ සහ ශුක‍්‍රාණු වෙනම ගෙන බාහිරදී සංසේචනය කරන කාන්තාවගේ ගර්භාෂයේ තැන්පත් කිරීමයි.
- ජන්මාණු දායක කිරීම (Egg donation)
වෙනත් කාන්තාවකගේ ඩිම්බ අදාල කාන්තාවගේ සහකරුගේ ශුක‍්‍රාණු සමග රසායනාගාරයේදී මිශ‍්‍ර කරයි. එයත් අසීරු නම් වෙනත් කෙනෙකුගේ ශුක‍්‍රාණු මෙලෙස ලබාගෙන එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස ජනිත වත කළලය කාන්තාවගේ කුස තුල තැන්පත් කිරීම.
- කළලය දායක කිරීම Embryo donation –
මෙහිදී ඩිම්බය හා ශුක‍්‍රාණුව යන මූලික තැනුම් ඒකක දෙකම බාහිර වෙනත් දෙදෙනෙකුගෙන් ලබාගෙන ඉන් ලැබෙන කළලය කාන්තාවගේ කුස තුළ තැන්පත් කිරීමයි.
මේ ආකාරට දායක කළල අවශ්ය වන පුද්ගලයන් ලෙස,
- දරුවන් සෑදීමට නුසුදුසු අය
- ප‍්‍රවේණිගත රෝග ඇති අඹු සැමියන් (ප‍්‍රවේණිකව තමාට දරුවා අයත් නොවුනද ඔවුන්ගේ එම රෝග දරුවන්ට නොයාමට ඇති විකල්ප මාර්ගයක් වන අතරම කුස තුළ තබා හදා ගැනීමේ හැකියාව ඇති බැවින් දරුවාගේ කිසියම් වූ ජීව විද්‍යාත්මක අයිතියක් දෙමාපියන්ට පවතී)
- විවාහය වීමට අකමැති, ස්වාමිපුරුෂයෙකුට අකමැති නමුත් දරුවෙකු හදාගැනීමට කැමති කාන්තාවන් දැක්වි හැකිය.
IVF ප්රතිකාර ක්‍රමය සිදුකරන අවස්ථා
- පැලෝපීය නාලවල අවහිර වීම්/හානි වීම් ඇති විය (Fallopian tube damage or blockage)
මේ තත්ත්වයේදී ඩිම්බයට සංසේචනය වීමේ දුෂ්කරතාවයන් ඇති වීම හෝ කළලය ගර්භාෂය දක්වා ගමන් කිරීමේ දුෂ්කරතාවයන් ඇති විය හැකි බැවිනි.
- ඩිම්බ මෝචනයේ අක්රමවත් බව (Disorders of ovulation)
ඩිම්බ මෝචනය කලාතුරකින් සිදුවීම/ඩිම්බ මෝචනය නොවීම/ඩිම්බ ප‍්‍රමාණය අඩුවීම
- ගර්භාෂයේ ෆයිබ්‍රොයිඩ් (Uterine Fibroids)
මේවා ගර්භාෂ බිත්තියේ ඇති වන පිළිකා නොවන වර්ධනයන් (ගෙඩි) වන අතර අවුරුදු 30 – 40 අතර කාන්තාවන්ට බහුලව ඇති වේ. මෙමගින් සංසේචිත ඩිම්බය ගර්භාෂයේ අධිරෝපණයට බාධා ඇති කරයි.
- පැලෝපීය නාල ඉවත් කිරීම හෝ ගැටගසා තිබීම (Previous tubal sterilization or removal)
පැලෝපීය නාල ගැට ගැසීම වැනි වන්ධ්‍යකරණයක් (Sterilization) හෝ පැලෝපීය නාල කපා ඉවත් කිරීම හෝ අවහිර කිරීම මගින් ස්ථිර ලෙස ගැබ් ගැනීම් වැළැක්වීමේ ක්රම කර ඇති විට, එය නැවත යථා තත්ත්වයට පත් කළ නොහැකි වේ. මෙවැනි අවස්ථාවකදී දරුවන් සාදා ගැනීම සඳහා මෙම ප්රතිකාර ක්රම වැදගත් වේ.ෙ
- ශුක‍්‍රාණු නිෂ්පාදනයට නොහැකි වීම/ශුක‍්‍රාණුවල ක‍්‍රියාකාරීත්වය නොමැති වීම (Impaired sperm production or function)
සංසේචනය සඳහා ශුක‍්‍රාණු සාන්ද්රණය ප්රමාණවත් නොමැති විට, ශුක‍්‍රාණුවල චලන හැකියාව දුර්වල වූ විට, ශුක‍්‍රාණු ප‍්‍රමාණයේ හා හැඩයේ අසාමාන්‍යතා ඇති විට මෙම ශුක‍්‍රාණුවලට ඩිම්බය හා සංසේචනය දුෂ්කර වේ. (ඔබේ සහකරුගේ ශුක‍්‍ර තරලයේ යම් අසාමාන්‍යතාවයක් ඇත්නම් එය නිවැරදි කරගත හැකි එකක් ද යන්න දැනගැනීමට වෛද්‍ය උපදෙස් ගත යුතුය)
- හේතුවක් නොදත් නිසරුභාවය හෙවත් වඳභාවය (Unexplained Infertility)
වඳභාවය සඳහා පැහැදිලි හේතුවක් සොයා ගත නොහැකි කාන්තාවන් සඳහා
- ජාන අසාමාන්‍යතා
ඔබට හෝ ඔබේ සහකරුට ප‍්‍රවේණිකව උරුම විය හැකි රෝගයක අවධානමක් පවතී නම් අදාල ජානමය පරීක්‍ෂණයන් මෙම පිළිවෙතට පෙර සිදු කළ යුතුයි. ඉන්පසුව ඩිම්බය හා සංසේචනය වී ඇති වන කළලය ජානමය පරීක්‍ෂණ වලට බදුන් කර එහි ප‍්‍රවේණික රෝග ඇති වීමේ ප‍්‍රවණතාවය කොහෙත්ම නොමැති නම් එය තහවුරු කරගැනීමෙන් පසු ගර්භාෂයේ තැන්පත් කිරීම සිදුකරයි.
- පිළිකා හෝ වෙනත් වෛද්‍යමය හේතුවක් නිසා දරුවන් සෑදීම පමා කරන අයට
ඔබට පිළිකා රෝගවලදී විකිරණ, ඖෂධ ආදී ප්රතිකාර ලබාගැනීමට සිදු වුවහොත් ඉන් සරුභාවයට හානි විය හැක. මේ නිසා ප්රතිකාර ආරම්භ කිරීමට පෙර ඩිම්බ කෝෂයෙන් ඩිම්බය ඉවත් කර අධි ශීතකරණයක තබා පසුව භාවිතයට ගත හැක. එසේම කළලය සාදා එය ආනාගතයට ප‍්‍රයෝජනයට ගත හැකි ලෙස අධිශීතකරණයෙහි තැබිය හැක.
- ක‍්‍රියාකාරී ගර්භාෂයක් නොමැති විට හෝ වෙනත් වෛද්‍යමය හේතූ මත
මෙවැනි තත්ත්වයන්හිදී ගැබ් ගැනීම අපහසු වේ. එවිට තමාගේ සහ තම සහකරුගේ ශුක‍්‍රාණු හා ඩිම්බ මගින් සෑදු කළලය (gestational carrier) වෙනත් කාන්තාවකගේ ගර්භාෂය තුළ තැන්පත් කළ හැක.
IVF ප්රතිකාර ක්‍රමයේදී ඇති විය හැකි අවධානම් අවස්ථා
- බහු දරු උපත් (Multiple births)
දරුවන් එක්කෙනකුට වඩා වැඩි ගණනක් ඇති වීම බහු දරු උපත් ලෙස හඳුන්වන අතරම එක් කලලයකට වඩා වැඩි ප්රමාණයක් කලල ගර්භාෂයේ තැන්පත් කිරීමෙන් මෙසේ දරුවන් එක්කෙනෙකුට වඩා වැඩි ගණනක් ඇති විය හැක. මෙහිදී නොමේරු දරුවන් හෝ බර අඩු දරුවන් බිහිවීමේ සුලූ අවධානමක් පවතී.
- Ovarian hyper stimulation syndrome
ඩිම්බ මෝචනය උත්තේජනය කිරීම සඳහා දෙනු ලබන HCG වැනි ඖෂධ මවට එන්නත් කළ විට එමගින් මෙම තත්ත්වය ඇති විය හැක. මෙහිදී ඩිම්බ කෝෂ ඉදිමීම හා වේදනාව ඇති වන අතරම උදර වේදනාව, ඔක්කාරය හා වමනය, පාචනය වැනි ලක්‍ෂණත් සතියක කාලයක් පමණ පවතී. ගැබ්ගෙන ඇත්නම් මෙම ලක්ෂණ සති කිහිපයක් පවතී. මෙම අධි සංවේදීතාවය තීව‍්‍ර ලෙස ඇත්නම් බර වැඩිවීම, ශ්වසන අපහසුවද ඇති විය හැක.
- ගබ්සාවීම් (Miscarriage)
- ඩිම්බ ලබාගැනීමේ ක්‍රියාවලිය (Egg – retrieval procedure complication)
ඉදිකටුවක් අධාරයෙන් ඩිම්බ කෝෂයෙන් ඩිම්බයක් ඉවත් කිරීමේදී රුධිරවහනයක් ආසාධනයක් හෝ අන්තක (බඩවැල්), මුත‍්‍රාශය, රුධිරවාහිනීවලට අනතුරක් ඇති විය හැක. එසේම ඩිම්බ ගැනීමේදී කාන්තාවට ලබා දෙන නිර්වින්දන ඖෂධ හෝ වේදනා නාශක ඖෂධ හේතුවෙන් යම් යම් සංකූලතා ඇති විය හැකිය.
- බහිෂ්කේතනික ගැබ්ගැනීම් (Ectopic pregnancy)
2% – 5% කාන්තාවන්ට IVF මගින් ගර්භාෂයෙන් පිටත ගැබ් ගැනීම් ඇති විය හැක. මෙය බොහෝවිට ඇති වන්නේ පැලෝපීය නාල තුළය. සංසේචිත ඩිම්බයට ගර්භාෂයෙන් පිටත ජීවත් විය නොහැක. මේ නිසා ගර්භණීභාවය පවත්වාගෙන යා නොහැක.
- උපතේ ඇති වන ආබාධ (Birth defects)
මවගේ වයසත් සමග උපත් ආබාධ ඇතිවීමට යම් අවදානමක් ඇත. දරුවා IVF ආධාරයෙන් ගැබ් ගැනීමක් සිදු කළද මෙම උපත් ආබාධ හඳුනාගැනීම සඳහා පර්යේෂණ අවශ්ය වේ.
- පිළිකා (Cancer)
ඩිම්බ වර්ධනය හා සංවර්ධනයට යොදා ගන්නා සමහර ඖෂධ මගින් ඩිම්බ කෝෂවලට විශේෂිත වූ අර්බුධයන් (ගෙඩි) ඇති වන බවට පර්යේෂකයන් මගින් පෙන්වා දී ඇත. පියයුරු, ගර්භාෂ, ගැබ්ගෙල හා ඩිම්බ කෝෂවල පිළිකා ඇති වීමේ අවධානමක් පවතී.
- ආතතිය (Stress)
IVF පිළිවෙත අනුගමනය තුළ මූල්‍යමය, ශාරීරික හා මානසික අපහසුතාවයට පත් වේ.
දරු සම්පත් ලැබීමට IVF තාක්‍ෂණය ඇසුරු කරගන්නා අඹු සැමියන් ස්වකීය ප්රතිකාර චක‍්‍රය අසාර්ථක වූ විට නැවත ප‍්‍රයෝජනයට ගැනීම පිණිස මෙන්ම ඇතැම් විට අනාගතයේදී තවත් දරුවකු ලබාගැනීමේ අරමුණින් හෝ ප්රතිකාර මධ්‍යස්ථානයේ අධිශීතන තත්ත්ව යටතේ කළල සුරක්‍ෂිත කරගන්නා අතර (ඇතැම් විට මේ ආකාරයෙන් වසර 10 ක් පමණ සාඵල්‍යතා මධ්‍යස්ථානවල සංරක්‍ෂණය කර තබාගනී) තමන් අරමුණු තවදුරටත් ඉදිරියට පවත්වාගෙන නොයන කල්හි මේ ආකාරයෙන් දරු සම්පත් ලැබීමේ අවස්ථා ගිලිහුණු යුවලකට පරිත්‍යාග කරන අවස්ථා තිබේ.
විශේෂඥ මතය, අදහස සහ මූලික සටහන:
ප්‍රසව හා නාරි‍වේද විශේෂඥ වෛද්‍ය ක්‍රිෂාන් ද සිල්වා මහතා
මහමෝදර ශික්ෂණ රෝහලේ
